ମୋଦି ଓ ବିଜେପିକୁ କିଛି ଲୋକ ଅଯଥା ଘୃଣା କାହିଁକି କରନ୍ତି ?

ମହାଭାରତ ଯୁଦ୍ଧରେ କେହି ମଧ୍ୟ ନିରପେକ୍ଷ ରହି ପାରିନଥିଲେ । ସମସ୍ତଙ୍କୁ କୌଣସି ନା କୌଣସି ପକ୍ଷରେ ରହିଵାକୁ ହୋଇଥିଲା । ମହାଭାରତ ଯୁଦ୍ଧରେ ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତ ପ୍ରମୁଖ ଚରିତ୍ରଙ୍କୁ କୌରଵ କିମ୍ବା ପାଣ୍ଡଵ ପକ୍ଷରେ ରହିଵାକୁ ହୋଇଥିଲା, କାରଣ ଏହି ଯୁଦ୍ଧ ନୈତିକ, ରାଜନୈତିକ ଓ ପାରିଵାରିକ ସମ୍ପର୍କର ଏକ ଜଟିଳ ଜାଲ ଥିଲା। ତଥାପି କେହି କେହି କୁହନ୍ତି ବଳରାମ ଓ ଵିଦୁର ନିରପେକ୍ଷ ଥିଲେ । ଵିଦୁରଙ୍କୁ ନିରପେକ୍ଷ କହିଵା ଠିକ୍ ନୁହେଁ କାରଣ ତାଙ୍କର ପକ୍ଷ ସବୁବେଳେ ଧର୍ମ ସହିତ ଥିଲା ଏଵଂ ସେ ଧର୍ମରାଜଙ୍କ ଅଵତାର ଥିଲେ । ଏ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଯେହେତୁ ସ୍ଵୟଂ ଭଗଵାନ ପାଣ୍ଡଵଙ୍କ ପକ୍ଷରେ ଥିଲେ ତେଣୁ ଧର୍ମ ମଧ୍ୟ ପାଣ୍ଡଵଙ୍କ ସହିତ ଥିଲା । ବଳରାମଙ୍କ କଥା ଭିନ୍ନ,ସେ ଯୁଦ୍ଧ ଚାହୁଁନଥିଲେ ତେଣୁ ତୀର୍ଥ କରିଯିଵା ବାହାନାରେ ଦୂରେଇ ଯାଇଥିଲେ ।‌ ଆଜିର ଭାରତରେ ମଧ୍ୟ ଦୁଇଗୋଟି ପକ୍ଷ ରହିଛି ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏକୁ ସମର୍ଥନ କରିଵାକୁ ହିଁ ହେଵ । ଗୋଟିଏ ପକ୍ଷରେ ଅଛି ଜାତୀୟତାଵାଦୀ ଧର୍ମରକ୍ଷକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଆଉ ଗୋଟିଏ ପକ୍ଷରେ ଭାରତ ଵିରୋଧି ସନାତନଧର୍ମ ଵିରୋଧି ପଠାଣ ତୁଷ୍ଟିକରଣ ଗୋଷ୍ଠୀ । ଏ କଳିଯୁଗରେ କିଏ ପାଣ୍ଡଵ କିଏ କୌରଵ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଜଳଜଳ ହୋଇ ଦିଶୁଛି । ତମେ ବଳରାମଙ୍କ ଭଳି ରାଜନୈତିକ ନାସ୍ତିକ ହୋଇ ନିଜକୁ ନିର୍ଦଳୀୟ ଘୋଷଣା କରୁଛ ପୁଣି ଯୋଉ ଦଳଟି ଦେଶ ପାଇଁ ହିତକର କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି କେଵଳ ତାକୁ ହିଁ ସମାଲୋଚନା କରୁଛ ଅର୍ଥ ତମେ ନିଜର ଅଜାଣତରେ କୌରଵଙ୍କର ସମର୍ଥକ ହୋଇଯାଇଛ । ବଳରାମ, କର୍ଣ୍ଣଙ୍କ ପରି ମହାଭାରତର ପାତ୍ର ମଧ୍ୟ ଧର୍ମ ଅଧର୍ମ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ଵନ୍ଦରେ ପଡ଼ିଯାଇଥିଲେ ଏଵଂ ଶିଷ୍ୟ ଓ ବନ୍ଧୁ ଦୁର୍ଯୋଧନକୁ ମହତ୍ତ୍ୱ ଦେଇଥିଲେ । ଫଳ କ’ଣ ହେଲା ? ବଳରାମଙ୍କୁ ଆଜି ବି ଥୋକେ ଯୁଦ୍ଧ ଭୀରୁ ଭାବୁଛନ୍ତି ଆଉ କର୍ଣ୍ଣକୁ ‌ ହତଭାଗା । 

କାହାକୁ ସମର୍ଥନ କର କି ନକର ଧର୍ମ ଓ ସତ୍ୟକୁ ସଦା ସର୍ଵଦା ସମର୍ଥନ କର । ଆଜି ସତ୍ୟ ଧର୍ମ ଯାହା ସହିତ ଅଛି ଭାରତର ସଂଖ୍ୟାଧିକ ସନାତନୀ ସେହି ସରକାରକୁ ତିନି ତିନି ଧର ଜିତାଇ ଦେଇଛନ୍ତି । ଏ ଦେଶର ଜନତା ଏବେ ଜାଗି ସାରିଛି ଏ ଦେଶର ଜନତା ଦେଶଭକ୍ତ, ଦେଶପ୍ରେମୀ ବୋଲି ଏମିତି ଏକ ସରକାର ଗଢ଼ିଛି । 

ଭାରତରେ ଏମିତି ଅନେକ ଲୋକ ଅଛନ୍ତି, ଯେଉଁମାନେ ନିଜକୁ କୌଣସି ରାଜନୈତିକ ଦଳର ସମର୍ଥକ ନୁହନ୍ତି ବୋଲି ଦାବି କରନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ସେମାନଙ୍କର ଆଚରଣ ଓ କଥାଵାର୍ତ୍ତାରୁ ଜଣାପଡ଼େ ଯେ ସେମାନେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟମୂଳକ ଭାବେ ବିଜେପିର ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଵିରୋଧ କରନ୍ତି, ଏପରିକି ସେହି ଦଳର ସମର୍ଥକମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଗାଳିଗୁଲଜ ଵା ଅପମାନ କରିଵାକୁ ପଛାନ୍ତି ନାହିଁ। ଏହି ମାନସିକତା ମନୋଵିଜ୍ଞାନର ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଏକ ଜଟିଳ ଆଚରଣଗତ ପ୍ରଵୃତ୍ତି ଯାହାକୁ ବିପରୀତ ପକ୍ଷପାତ (Contrarian Bias) ଵା ବିରୋଧାତ୍ମକ ମାନସିକତା (Oppositional Mindset) ରୂପେ ପ୍ରତିପାଦିତ କରାଯାଇପାରେ। ଏହା ଏକ ପ୍ରକାରର ମନୋଵୈଜ୍ଞାନିକ ପକ୍ଷପାତ, ଯହିଁରେ ଜଣେ ଵ୍ୟକ୍ତି କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଗୋଷ୍ଠୀ, ଵିଚାରଧାରା କିମ୍ବା ରାଜନୈତିକ ଦଳ ପ୍ରତି ସ୍ୱତଃସ୍ଫୂର୍ତ ଭାବେ ଅନେକ ସମୟରେ ଯୁକ୍ତି ଵା ତଥ୍ୟ ଉପରେ ଆଧାରିତ ଵିଶ୍ଲେଷଣ ବିନା ଵିରୋଧୀ ମନୋଭାବ ପୋଷଣ କରନ୍ତି। 

ଏହି ମାନସିକତାର ମୂଳରେ ଅନେକ ମନୋଵୈଜ୍ଞାନିକ ଓ ସାମାଜିକ କାରଣ ରହିପାରେ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, କୌଣସି ଵ୍ୟକ୍ତି ବିଜେପି ଵା ତାଙ୍କ ସମର୍ଥକମାନଙ୍କ ସହ ଜଡ଼ିତ କୌଣସି ନକାରାତ୍ମକ ଅଭିଜ୍ଞତା ଵା ଘଟଣା ଯୋଗୁଁ ଆପଣା ମନରେ ଏକ ଭ୍ରମଧାରଣା ଗଢ଼ି ନେଇପାରନ୍ତି। ଏହା ସେମାନଙ୍କୁ ଦଳର ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ସନ୍ଦେହରେ ଦେଖିଵାକୁ ବାଧ୍ୟ କରେ, ଏପରିକି ଯେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଉପକାରୀ ହୋଇପାରେ, ତାହାକୁ ମଧ୍ୟ ସେମାନେ ନକାରାତ୍ମକ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଦେଖନ୍ତି। ଏହା ଛଡ଼ା, ସାମାଜିକ ଗଣମାଧ୍ୟମ ଵା ମିଡିଆର ପ୍ରଭାବ ମଧ୍ୟ ଏହି ମାନସିକତାକୁ ଉସକାଇ ଦେଇପାରେ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଯଦି କୌଣସି ଵ୍ୟକ୍ତି ବାରମ୍ବାର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦଳ ଵିରୋଧୀ ଵିଷୟଵସ୍ତୁରେ ନିଜକୁ ଉନ୍ମୁକ୍ତ କରନ୍ତି, ତେବେ ତାଙ୍କ ମନରେ ଏକ ଏକପାଖିଆ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଗଢ଼ି ଉଠିପାରେ। ଏହା ସେମାନଙ୍କୁ ସେହି ଦଳର ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ସ୍ୱତଃସ୍ଫୂର୍ତ ଭାବେ ଵିରୋଧ କରିଵାକୁ ପ୍ରେରିତ କରେ। 

ମନୋଵିଜ୍ଞାନର ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ, ଏହା ଏକ ପ୍ରକାରର ଜ୍ଞାନାତ୍ମକ ଅସଙ୍ଗତି (Cognitive Dissonance) ସହ ଜଡ଼ିତ ହୋଇପାରେ। ଯେତେବେଳେ ଜଣେ ଵ୍ୟକ୍ତି ନିଜକୁ "ନିରପେକ୍ଷ" ବୋଲି ଦାବି କରନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ସେମାନଙ୍କର ଆଚରଣ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦଳ ଵିରୋଧୀ ପକ୍ଷପାତ ଦେଖାଏ, ତେବେ ଏହା ସେମାନଙ୍କ ମନରେ ଜ୍ଞାନାତ୍ମକ ଅସଙ୍ଗତି ସୃଷ୍ଟି କରେ। ଏହି ଅସଙ୍ଗତିକୁ ଦୂର କରିଵା ପାଇଁ ସେମାନେ ଆଵେଗମୂଳକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା, ଯେପରି ଗାଳି ଵା ଅପମାନ, ମାଧ୍ୟମରେ ନିଜର ଵିରୋଧ ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି। ଏହା ସେମାନଙ୍କୁ ନିଜର "ନିରପେକ୍ଷ" ପରିଚୟକୁ ବଜାୟ ରଖିଵାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ, ଯଦିଓ ଵାସ୍ତଵରେ ସେମାନେ ଏକପାଖିଆ ମନୋଭାବ ଦେଖାନ୍ତି। 

ଏହା ଵ୍ୟତୀତ, ଏହି ମାନସିକତା ସାମାଜିକ ପରିଚୟ ଵା Social Identity ସହ ମଧ୍ୟ ଜଡ଼ିତ ହୋଇପାରେ। ଅନେକ ସମୟରେ ଵ୍ୟକ୍ତି ନିଜକୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଗୋଷ୍ଠୀ ଵା ଵିଚାରଧାରାଠାରୁ ଅଲଗା ରଖିଵାକୁ ଚାହିଁ ଅନ୍ୟ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ଵିରୋଧ କରନ୍ତି। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଯଦି ଜଣେ ଵ୍ୟକ୍ତି ନିଜକୁ "ବୁଦ୍ଧିଜୀଵୀ" ଵା "ମୁକ୍ତ ଚିନ୍ତକ" ଭାବେ ଦେଖାଇଵାକୁ ଚାହାନ୍ତି, ତେବେ ସେ ବିଜେପି ଭଳି ଏକ ଜନପ୍ରିୟ ଦଳକୁ ଵିରୋଧ କରି ନିଜର ଏହି ପରିଚୟକୁ ସ୍ଥାପନ କରିଵାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିପାରନ୍ତି। ଏହା ସେମାନଙ୍କୁ ସାମାଜିକ ସ୍ୱୀକୃତି ଵା ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଗୋଷ୍ଠୀରେ ସ୍ଥାନ ଦେଇପାରେ, ଯେଉଁମାନେ ସମାନ ଵିରୋଧୀ ମନୋଭାବ ପୋଷଣ କରନ୍ତି। 

ଏହି ଵିରୋଧାତ୍ମକ ମାନସିକତା କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଵିରୋଧୀ ଅଵାଧ୍ୟତା ଵ୍ୟାଧି ଵା Oppositional Defiant Disorderର ଲକ୍ଷଣ ସହ ମେଳ ଖାଇପାରେ, ଅଵଶ୍ୟ ଏହା ଏକ ଚିକିତ୍ସାଗତ ରୋଗ ଏଵଂ ସମସ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ନୁହେଁ। ତେବେ ଏହି ମାନସିକତା ଥିଵା ଵ୍ୟକ୍ତିମାନେ ଅନେକ ସମୟରେ କୌଣସି କାରଣ ବିନା ଵିରୋଧ କରିଵାକୁ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି, ଯାହା ସେମାନଙ୍କର ଆଵେଗମୂଳକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଵା ଅସନ୍ତୋଷରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇପାରେ। ଏହା ସେମାନଙ୍କୁ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ଦୂରେଇ ରଖେ ଏଵଂ ଅନ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଵାରେ ଅସୁବିଧା ସୃଷ୍ଟି କରେ। 

ଏହାର କାରଣ ଅନୁସନ୍ଧାନ କଲେ, ଆମେ ଦେଖୁ ଯେ ଏହା ଅନେକ ସମୟରେ ଅଜ୍ଞତା ଵା ତଥ୍ୟର ଅଭାବ ଯୋଗୁଁ ହୋଇପାରେ। ଯଦି ଜଣେ ଵ୍ୟକ୍ତି କୌଣସି ଦଳର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଵା ନୀତି ଵିଷୟରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ତଥ୍ୟ ନ ରଖନ୍ତି, ତେବେ ସେ ଗୋଟିଏ ଵା ଏକାଧିକ ଭ୍ରମଧାରଣା ଆଧାରରେ ଵିରୋଧ କରିପାରନ୍ତି। ଏହା ସହିତ, ସାମାଜିକ ପରିଵେଶ ଵା ସାଙ୍ଗସାଙ୍ଗୀଙ୍କ ପ୍ରଭାବ ମଧ୍ୟ ଏହି ମାନସିକତାକୁ ଆହୁରି ଗାଢ଼ କରିଦେଇପାରେ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଧରନ୍ତୁ ଯଦି ଜଣେ ଵ୍ୟକ୍ତି ଏକ ଏମିତି ଗୋଷ୍ଠୀରେ ରହୁଛନ୍ତି,ଯେଉଁଠାରେ ବିଜେପି ଵିରୋଧୀ ମନୋଭାବ ପ୍ରଵଳ, ତେବେ ସେ ସେହି ମନୋଭାବକୁ ଅନୁସରଣ କରିପାରନ୍ତି। 

ଏହି ମାନସିକତାର ସମାଧାନ କରିଵା ପାଇଁ ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ହେଉଛି ଆତ୍ମ-ସଚେତନତା। ଵ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ନିଜର ପକ୍ଷପାତ ଵିଷୟରେ ଚିନ୍ତନ ମନନ କରିଵାକୁ ହେଵ ଏଵଂ ନିଜକୁ ନିଜେ ପ୍ରଶ୍ନ କରିଵାକୁ ହେଵ ଯେ ସେମାନେ କାହିଁକି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦଳକୁ ଵିରୋଧ କରୁଛନ୍ତି ଏଵଂ ସେହି ଵିରୋଧ କ’ଣ ପ୍ରକୃତରେ ଠିକ୍ କି ନୁହେଁ । ଏହା ସହିତ, ଖୋଲା ମନରେ ଆଲୋଚନା କରିଵା ଓ ଵିଭିନ୍ନ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଵା ଏହି ମାନସିକତାକୁ ହ୍ରାସ କରିପାରେ। ନିର୍ଭରଯୋଗ୍ୟ ସୂତ୍ରରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିଵା ଏଵଂ ସମାଲୋଚନାତ୍ମକ ଚିନ୍ତନ ଵା Critical Thinking ଅଭ୍ୟାସ କରିଵା ମଧ୍ୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜରୁରୀ ଅଟେ। ଏହା ଦ୍ୱାରା ଵ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ଵିରୋଧାତ୍ମକ ମନୋଭାବକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରି ଅଧିକ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଗଢ଼ିପାରିଵ। 

ମୋଟାମୋଟି ଭାବେ କହିଵାକୁ ଗଲେ, ଏହି ମାନସିକତା ଏକ ଜଟିଳ ମିଶ୍ରଣ ଅଟେ ଏଵଂ ଏଥିରେ ଵ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅଭିଜ୍ଞତା, ସାମାଜିକ ପ୍ରଭାବ, ଆଵେଗମୂଳକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଓ ତଥ୍ୟର ଅଭାବ ମିଶି ଏକ ଵିରୋଧାତ୍ମକ ମନୋଭାବ ସୃଷ୍ଟି କରେ। ଏହାକୁ ବୁଝିଵା ଓ ସମାଧାନ କରିଵା ପାଇଁ ଧୈର୍ଯ୍ୟ, ଆତ୍ମ-ଵିଶ୍ଲେଷଣ ଓ ଖୋଲା ମନର ଆଵଶ୍ୟକତା ରହିଛି।