●ତଦ୍ଧିତ ,ତଦ୍ଧିତ ପଦ ଓ ତଦ୍ଧିତ ପ୍ରତ୍ୟୟ●

ବିଶେଷ୍ୟ, ବିଶେଷଣ ଓ ସର୍ବନାମ ଶବ୍ଦ ମାନଙ୍କ ପରେ ବିଶେଷ ବିଶେଷ ଅର୍ଥରେ ଯେଉଁ ପ୍ରତ୍ୟୟମାନ ଯୋଗକରାଯାଇ ନୂତନ ଶବ୍ଦ ଗଠିତ ହୁଏ ସେଭଳି ବ୍ୟାକରଣଗତ ନିୟମକୁ
ତଦ୍ଧିତ କୁହାଯାଏ । ସେହିପରି ତଦ୍ଧିତ ବିଧି ଅନୁଯାୟୀ ସୃଷ୍ଟ ନୂତନ ଶବ୍ଦକୁ ମଦ୍ଧିତପଦ ଏବଂ ଯେଉଁ ପ୍ରତ୍ୟୟାଦିର ଯୋଗରେ ତଦ୍ଧିତ ପଦ ଗଠିତ ହୁଏ ସେସବୁ ପ୍ରତ୍ୟୟଗୁଡ଼ିକୁ  ତଦ୍ଧିତ ପ୍ରତ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ ।

ସଂସ୍କୃତରେ ତଦ୍ଧିତ ପ୍ରତ୍ୟୟ ଅନେକ;
ତହିଁ ମଧ୍ୟରୁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ପ୍ରଚଳିତ
ପ୍ରତ୍ୟୟ କେତେଗୁଡିଏ ଏଠାରେ ଦିଆଗଲା....

●●ଅପତ୍ୟାର୍ଥେ
1.‛ଅ’→ପଣ୍ଡୁ+ଅ=ପାଣ୍ଡବ                            ମନୁ+ଅ=ମାନବ
2.‛ଇ’ →ଦଶରଥ+ଇ=ଦାଶରଥୀ
3.‛ଇକ’→ରେବତୀ+ଇକ=ରୈବତିକ
4.‛ଏୟ’→ଗଙ୍ଗ+ଏୟ=ଗାଙ୍ଗେୟ
5.‛ଆୟନ’→କାତ୍ୟ+ଆୟନ= କାତ୍ୟାୟନ
6.‛ଯ’ →ଯମଦଗ୍ନି+ଯ=ଯାମଦଗ୍ନ୍ୟ
7.‛ଈୟ’→ମାତୃଷ୍ଵସୃ+ଈୟ=ମାତୃଷ୍ଵସ୍ରୀୟ

●●ସମ୍ଵନ୍ଧାର୍ଥରେ
     
1.‛ଇକ’ →ବେଦ+ଇକ=ବୈଦିକ
              ଶରୀର+ଇକ=ଶାରୀରିକ
2.‛ଅ’ →ଶରୀର+ଅ=ଶାରୀର
3.‛ଈୟ’→ଉତ୍କଳ+ଈୟ=ଉତ୍କଳୀୟ

●●ସ୍ବାର୍ଥରେ

1.‛ଧେୟ’→ନାମ+ଧେୟ=ନାମଧେୟ
2.‛ଅ’→ ଚଣ୍ଡାଳ+ଅ=ଚାଣ୍ଡାଳ
3.‛କ’ →ବାଳ+କ=ବାଳକ

●●ସମୁହାର୍ଥରେ
1.‛ତା’→ ଗ୍ରାମ+ତା=ଗ୍ରାମତା
             ଜନ+ତା=ଜନତା
      
●●ଭାବାର୍ଥରେ

1.‛ତା’→ ମୂର୍ଖ+ତା=ମୂର୍ଖତା
              ଲଘୁ+ତା=ଲଘୁତା
2.‛ତ୍ବ’→ଲଘୁ+ତ୍ଵ=ଲଘୁତ୍ଵ
            ମୂର୍ଖ+ତ୍ଵ=ମୂର୍ଖତ୍ଵ
3.‛ଇମନ୍’→ମହ+ଇମନ୍=ମହିମା

●●ସାଦୃଶ୍ୟାର୍ଥରେ

1.‛ବତ୍’→ଗୁରୁ+ବତ୍=ଗୁରୁବତ୍
              ମାତୃ+ବତ୍=ମାତୃବତ୍
2.‛କଳ୍ପ’→ପିତୃ+କଳ୍ପ=ପିତୃକଳ୍ପ

●●ଅଛି ଅର୍ଥରେ

1.‛ବତ୍’→ ଧନବାନ୍ ,ଗୁଣବାନ୍,ଧନବନ୍ତ,ଗୁଣବନ୍ତ,ଗୁଣମନ୍ତ....(ବତ୍ ପ୍ରତ୍ୟୟ ବାନ୍ ଓ ବନ୍ତ ତଥା ମନ୍ତ       ଆଦି ହୁଏ)
2.‛ମତ୍’→ ଶ୍ରୀମାନ୍,ଅଂଶୁମାନ
3.‛ବିନ୍→ମାୟାବୀ,ମେଧାବୀ
4.‛ଇନ୍’→ଧନୀ, ଗୁଣୀ
5.‛ଇନ’→ମଳ+ଇନ=ମଳିନ
6.‛ଶାଳିନ୍→ଧନ+ଶାଳିନ୍=ଧନଶାଳୀ
7.‛ଵଳ’→କୃଷୀବଳ,ଦନ୍ତାବଳ
8.‛ଉର’→ଦନ୍ତ+ଉର=ଦନ୍ତୁର
9.‛ବ’→କେଶ+ବ =କେଶବ
10.‛ଆଳୁ’→ଦୟାଳୁ,ନିଦ୍ରାଳୁ
11.‛ଳ’→ମାଂସଳ,ମୃଦୁଳ,ଶ୍ରୀଳ
12.‛ଇଳ’→ଫେନିଳ,ଜଟିଳ, ପଙ୍କିଳ
13.‛ଶ’→ରୋମଶ,କର୍କଶ
14.‛ଉଳ’→ବାତୁଳ

●●ସ୍ଵରୂପାର୍ଥରେ

1.‛ମୟ’→ବାକ୍+ମୟ=ବାଙ୍ମମୟ
                ମୃଣ୍ମୟ....

  ●●ଅତିଶୟାର୍ଥରେ

1.‛ଇଷ୍ଠ’→ଗରିଷ୍ଠ,ଲଘିଷ୍ଠ,ପାପିଷ୍ଠ,ବଳିଷ୍ଠ
2.‛ଈୟସ୍’→ଲଘୀୟାନ୍,କନୀୟାନ୍
3.‛ତର’→ଲଘୁତର,ଗୁରୁତର
4.‛ତମ’→କ୍ଷୁଦ୍ରତମ

●●ନିପୁଣାର୍ଥରେ
1.‛ଠ’→କର୍ମ+ଠ=କର୍ମଠ

  ●●କ୍ଷୁଦ୍ରାର୍ଥରେ
1.‛ତର’→କ୍ଷୁଦ୍ରତର,
  ●●ପରିଣତ ଅର୍ଥରେ
1.‛ସାତ୍’→ଧୂଳିସାତ୍,ଜଳସାତ୍
  ●●ଦେୟ ଅର୍ଥରେ
1.‛ସାତ୍’→ ବିପ୍ରସାତ୍,ପାତ୍ରସାତ୍
●●ଜନ୍ମିବା/ସଂଜାତ ଅର୍ଥରେ
1.‛ଇତ’→ପୁଷ୍ପିତ,ଦୁଃଖିତ

●●ପୂର୍ବେ ହୋଇନଥିଲା ଏବେ ହୋଇଛି
●●ଅଭୁତ ତତ୍ତାବାର୍ଥେ ଚ୍ଵୀ ପ୍ରତ୍ୟୟ
1.‛ଇ’→ବଶୀକରଣ,ମନ୍ଦୀଭୂତ
          
●●ପ୍ରକାରାର୍ଥରେ
1.‛ଜାତୀୟ’→ବୀଜାତୀୟ,ସ୍ଵଜାତୀୟ

●●ସଂଖ୍ୟା ପୂରଣାର୍ଥରେ
1.‛ଥ’→ଷଷ୍ଠ,ଚତୁର୍ଥ
2.‛ତମ’→ବିଂଶତିତମ
3.‛ମ’→ଦଶମ,ନବମ,ପଞ୍ଚମ,ସପ୍ତମ
4.‛ଅ’→ଏକାଦଶ,
●●ପ୍ରକାରାର୍ଥରେ
1.‛ଧା’→କର୍ମ+ଧା=କର୍ମଧା;ବହୁଧା
●●ଅଵୟବା ଅର୍ଥରେ
1.‛ତୟ’→ତ୍ରି+ତୟ=ତ୍ରିତୟ;ଚତୁଷ୍ଟୟ
●●ପରିଣାମ ଅର୍ଥରେ
1.‛ମାତ୍ର’ →କିଞ୍ଚିନ୍ମାତ୍ର,ତନ୍ମାତ୍ର,କ୍ଷଣମାତ୍ର
●●ପ୍ରକାର ଅର୍ଥରେ
1.‛ଥା’→ସର୍ବଥା,ଅନ୍ୟଥା
2‛ଧା’→ଦ୍ଵିଧା,ତ୍ରିଧା,ଵହୁଧା,ସର୍ଵଦା,ଶତଧା

●●କାଳାଧିକରଣରେ
1.‛ଦା’→ଏକଦା,ସର୍ବଦା
●●ଉତ୍ପନ୍ନ ଅର୍ଥରେ
1.‛ତ୍ୟ’→ଅତ୍ରତ୍ୟ,ତତ୍ରତ୍ୟ
2.‛ତନ’→ଅଦ୍ୟତନ,ଅଧସ୍ତନ,ଉର୍ଦ୍ଧ୍ଵତନ
3.‛ମ’→ଆଦିମ,ମଧ୍ଯମ

ଏମାନ ସଂସ୍କୃତ ପ୍ରତ୍ୟୟ;
ଏତଦ୍ବ୍ୟତୀତ
★ଆମଭାଷାରେ ମଧ୍ଯ କେତେଗୁଡିଏ
ମୌଳିକ ଓଡ଼ିଆ ତଦ୍ଧିତ
ପ୍ରତ୍ୟୟ ଥିବା ଦେଖାଯାଏ★

ଯଥା:-
1.‛ଇ’→କଟକୀ,ଦକ୍ଷିଣୀ
2.‛ଇଆ’/‛ଇୟା’→କଟକିଆ,ଦକ୍ଷିଣିଆ
3.‛ଉଆ’→ହାଟୁଆ,ନାଟୁଆ,ବାଟୁଆ,ମଦୁଆ
4.‛ଆ’→ହଗା
5.‛ଉରା’→ହଗୁରା,ମୁତୁରା,ଦାନ୍ତୁରା
6.‛ପଣ,ପଣିଆଁ’→ଦୁଷ୍ଟପଣ,ଶିଷ୍ଟପଣିଆଁ
7.‛ଗିରି’→ବାବୁଗିରି
8.‛ଉଟୀ–ଟିୟା’→ଖରୋଟି,ଦରୋଟି,ଚଷାଟିଆ
9.‛କ’→ବର୍ଷକ,ଟୋପାକ
10.‛ଏ’→ମାସେ,ଦିନେ
11.ଠିଁ,ଠାଇଁ→ସେଠିଁ,ଏଠାଇଁ
12.‛ଠୁଁ,ଠାଉଁ→ତାଠୁଁ,କାହାଠାଉଁ
13.‛ଠିକି,ଠାକୁ’→ସେଠିକି, ମୋଠାକୁ
14.‛ଥିରେ’→ସେଥିରେ,ଏଥିରେ
15.‛ଥିକି,ଥିକୁ’→ଯୁଥିକି,ଏଥିକୁ

.....