ଆମ୍ବଗଛ mangifera ଓ ତାହାର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଜାତି

Mangifera ଆମ୍ବଜାତୀୟ ଜାତି ଏବଂ ଏହା   cashew family-ଲଙ୍କାଆମ୍ବ ପରିବାର Anacardiaceae ଅନ୍ତର୍ଗତ ଅନ୍ୟତମ ଜାତି ବିଶେଷ । ଏହି Mangifera ପାଦପ ଜାତିରେ
ପ୍ରାୟ 69ଟି ପ୍ରଜାତି ବା ଉପଜାତି ଅଛି ଏବଂ ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ସବୁଠାରୁ ଲୋକପ୍ରିୟ ହେଉଛି Mango (Mangifera indica) ।
Mangifera ଜାତୀୟ ବୃକ୍ଷ ମୁଖ୍ୟତଃ
ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆର ନାତିଶିତୋଷ୍ଣ ଏବଂ ଭୂମଧ୍ୟ ସାଗରୀୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ଦେଖାଯାଏ ।ତେବେ ଭାରତରେ Mangifera ଜାତୀୟ ବୃକ୍ଷ ଉପଜାତି ସର୍ବାଧିକ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୋଇଥାଏ ।
ଭାରତକୁ ଏହି ଆମ୍ବାଦି ବୃକ୍ଷ ଜାତିର ଆଦିଭୂମି ବୋଲି ବିଶ୍ବାସ କରାଯାଏ ।
ଆମ୍ବ ଭାରତର ଫଳ ବୋଲି ଏହାକୁ ଆମ ଦେଶରେ ଜାତୀୟ ଫଳର ମାନ୍ୟତା ମିଳିଅଛି ।
Mangifera ଜାତୀୟ ଅଧିକାଂଶ ବୃକ୍ଷ
30–40 m (98–131 ft) ଯାଏଁ ଉଚ୍ଚ ହୋଇଥାଅନ୍ତି ।
Mangifera ଜାତୀୟ ବୃକ୍ଷ ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରାୟ  27 ଟି ଉପଜାତି ବା ପ୍ରଜାତି ର ଫଳକୁ ଲୋକେ ଖାଇଥାଅନ୍ତି । M. indica ପରେ M. foetida ଏହି ଜାତିର ଏମିତି ଏକ ପ୍ରଜାତି ଯାହାକୁ ସାଧାରଣଆମ୍ବ ଭଳି ଖିଆଯିବା ସହ ଖଟା ମଧ୍ୟ ତିଆରି କରିଯାଇପାରେ ।
କେତେକ ଆମ୍ବ ଜାତୀୟ ଗଛ ଗୁଡିକର ବୈଜ୍ଞାନିକ ନାମ ମାନ ନିମ୍ନରେ ଦିଆଗଲା....
•Mangifera acutigemma
•Mangifera africana
• Mangifera altissima
• Mangifera amba
• Mangifera andamanica
• Mangifera anisodora
• Mangifera applanata
• Mangifera austro-indica
• Mangifera austro-yunnanensis
• Mangifera axillaris
• Mangifera blommesteinii
• Mangifera bullata
• Mangifera caesia 
• Mangifera campnospermoides
• Mangifera camptosperma
• Mangifera casturi 
• Mangifera collina
• Mangifera decandra
• Mangifera dewildei
• Mangifera dongnaiensis
• Mangifera flava
• Mangifera foetida
• Mangifera gedebi 
• Mangifera gracilipes
• Mangifera griffithii
• Mangifera hiemalis
• Mangifera indica
• Mangifera kemanga
• Mangifera lalijiwa
• Mangifera laurina 
• Mangifera linearifolia
• Mangifera macrocarpa
• Mangifera magnifica
• Mangifera merrllii
• Mangifera minutifolia
• Mangifera monandra
•Mangifera nicobarica
• Mangifera odorata
• Mangifera orophila
• Mangifera pajang
• Mangifera paludosa
• Mangiferaparvifolia
• Mangifera pedicellata
• Mangifera pentandra
• Mangifera persiciformis
• Mangifera pseudoindica
• Mangifera quadrifida
• Mangifera reba
• Mangifera rubropetala
• Mangifera rufocostata
• Mangifera siamensis
• Mangifera similis
• Mangifera sumbawaensis
• Mangifera superba
• Mangifera swintonioides
• Mangifera sylvatica
• Mangifera taipa
• Mangifera torquenda
• Mangifera transversalis
• Mangifera zeylanica

ଏହା ଛଡ଼ା ଆଗେ ଆହୁରି ଚାରୋଟି ପ୍ରଜାତିକୁ
Mangifera ଜାତିରେ ସମ୍ମିଳିତ କରାଯାଇଥିଲା
ଏବଂ ପରେ ସେଗୁଡିକ ଭିନ୍ନ ଜାତୀୟ ବୃକ୍ଷ
ଜଣାପଡିଲାରୁ ପୁନଃ ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ ହୋଇଅଛି ।
ସେଗୁଡ଼ିକ ଯଥା:-
•Bouea oppositifolia
(ଆଗେ M. oppositifolia କୁହାଯାଉଥିଲା)
• Elaeodendron glaucum
(ଆଗେ M. glauca ଥିଲା)
• Irvingia gabonensis (ପୂର୍ବେ M. gabonensis ନାମଥିଲା )
• Spondias pinnata (କୁ ଆଗେ M. pinnata କୁହାଯାଉଥିଲା )

ତେବେ ଚାଲନ୍ତୁ ଜାଣିବା ଆମ୍ବ ଜାତୀୟ କିଛି ବିଶିଷ୍ଟ ବୃକ୍ଷ ପ୍ରଜାତି ବିଷୟରେ

1.ଭାରତରେ Mangifera acutigemma
Mangifera andamanica, Mangifera austro-indica,Mangifera kemanga,Mangifera lalijiwa,Mangifera nicobarica,Magnifera quadrifida,

ଆଦି ଆମ୍ବ ପ୍ରଜାତି
ଦେଖାଯାଏ ସେଇଭଳି ଆଫ୍ରିକାରେ ମିଳୁଥିବା ଏକ ବିଶିଷ୍ଟ ଆମ୍ବ ପ୍ରଜାତି କୁ Mangifera africana କୁହାଯାଏ । ଚୀନ ରେ ମିଳୁଥିବା ଏକ ପ୍ରକାରର ଆମ୍ବ ଜାତୀୟ ପାଦପ Mangifera austro-yunnanensis ନାମରେ ପରିଚିତ ଏହା ଛଡ଼ା ଚୀନ ରେ
Mangifera hiemalis ନାମକ ଅନ୍ୟ ଏକ ଆମ୍ବ ପ୍ରଜାତି ମଧ୍ୟ ହୁଏ । ଚୀନର Mangifera persiciformiso ଆଉ ଏକ ବିଶିଷ୍ଟ ଆମ୍ବ ପ୍ରଜାତି ଏହାକୁ Peach Mango ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
Mangifera collinai ,Mangifera macrocarpa ଆଦି
ପ୍ରଜାତି ବିଶେଷତଃ ଥାଇଲାଣ୍ଡ ରେ ହୁଏ ।
Mangifera dongnaiensisi,     Mangifera minutifolia
ଓ Mangifera flava ଆଦି
ଭିଏତନାମ୍  ର ବିଶିଷ୍ଟ ଆମ୍ବ ଜାତୀୟ ଗଛ ।
Mangifera siamensis ଏହାକୁ  Thai Mango, ବା Siamese Mango ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଏ ଗଛ ଦକ୍ଷିଣ ପୂର୍ବ ଏସିଆ ରେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦେଖାଯାଏ । ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ର ଆମ୍ବ ସଦୃଶ ଏକ ଜାତୀୟ ଗଛ ହେଉଛି Mangifera zeylanica । ଏହାକୁ ସ୍ଥାନୀୟ ବାସିନ୍ଦା ඇටඹ ବା ଏତାମ୍ବ କୁହନ୍ତି ।

ମୂଳ ଏସିଆ ବ୍ୟତୀତ ପୂର୍ବ ଭାରତୀୟ ଦ୍ବୀପପୁଞ୍ଜରେ ମଧ୍ୟ ଆମ୍ବଜାତୀୟ ବୃକ୍ଷ ର ଅନେକ ପ୍ରଜାତି ଦେଖାଯାଇଛି
ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ
Mangifera blommesteinii,Mangifera bullata,Mangifera campnospermoides,Mangifera casturi,Mangifera decandra,Mangifera dewildei,Mangifera gracilipesi,Mangifera kemanga,Mangifera laurina,Mangifera magnifica,Mangifera monandra,Mangifera orophila,Mangifera paludosa,Mangifera parvifolia,Mangifera pedicellata,Mangifera pentandra,
Mangifera rubropetala,Mangifera rufocostata,Mangifera similis,Mangifera sumbawaensis,
Mangifera superba,Mangifera taipa,
Mangifera transversalis,
ଆଦି ପ୍ରଧାନ ।
ମଜାକଥା ହେଲେ, ଏସବୁ ପ୍ରଜାତି ମଧ୍ୟରୁ କିଛି ପ୍ରଜାତି ଓଡ଼ିଶାରେ ମଧ୍ୟ ହୋଇଥାଏ ।
ବୋଧହୁଏ ପୂର୍ବ ଭାରତୀୟ ଦ୍ବୀପପୁଞ୍ଜ ସହ ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରାଚୀନ ନୌବାଣିଜ୍ୟ ସମ୍ପର୍କ ଯୋଗୁଁ ଏସବୁ ପ୍ରଜାତି ଓଡ଼ିଶା ଅଣାଯାଇଥିଲା ।

2.Mangifera altissima inIndonesia,Malaysia,Papua New Guinea, Philippines ଏବଂ Solomon Islands ରେ ହେଉଥିବା ଏକପ୍ରକାର ଆମ୍ବଜାତୀୟ ପାଦପ ଏହା ଏବେ ଲୁପ୍ତ ହେବାକୁ ବସିଛି.....

3.Mangifera foetida
ଏହାକୁ horse mango, malmut, limus, bachang  ଏବଂ machang ଆଦି କୁହାଯାଏ । Indonesia, Malaysia, Myanmar, Singapore, Thailand, ଏବଂ Vietnamର ବର୍ଷାବନରେ ଏ ବୃକ୍ଷ ଟି ଦେଖାଯାଏ ।
ଏହାର ପତ୍ର ଆମ୍ବଭଳି । ଫଳ ଆମ୍ବ ଭଳି ନହୋଇ ଗୋଲ ହୁଏ ଓ ପାଚିଲେ ପିତ୍ତବର୍ଣ୍ଣ ସୁଗନ୍ଧଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

4.Mangifera odorata
askwini,kuwini ଏବଂ Saipan mango ନାମରେ ମଧ୍ୟ ଖୁବ୍ ଜଣାଶୁଣା ।
ଏହି ଆମ୍ବଜାତୀୟ ପାଦପଟି Guam, Philippines, Thailand ,Vietnam ଆଦି ଦେଶରୁ ଅଣାଯାଇ  Indonesia, Malaysia ଏବଂ Singapore ର ଉଦ୍ୟାନ ରେ ଲଗାଯାଇଛି । ଏହାର ଫଳ
ଭାରତରେ ହେଉଥିବା ଗୁରୁଡି ଆମ୍ବ ଭଳି...

5.Mangifera pajang ସାଧାରଣଆମ୍ବଗଛର ଫଳ ଠାରୁ ସାମାନ୍ୟ ଭିନ୍ନ ଏକ ଜାତୀୟ ଆମ୍ବ ଗଛ । ଏହା ମୂଳତଃ ବୋର୍ନିଓର ଗଛ ଏହାକୁ ସ୍ଥାନୀୟ ଭାଷାରେ Bambangan କୁହାଯାଏ ।

6.Mangifera sylvatica
ଏହାକୁ ହିମାଳୟ ର ଆମ୍ବ ,ନେପାଳୀ ଆମ୍ବ,pickling mango ମଧ୍ୟ କୁହନ୍ତି ।
ଏ ଆମ୍ବଜାତୀୟ ଗଛ Bangladesh,Cambodia,China(Yunnan),India(Assam, Darjeeling,west Bengal,odisha Sikkim),Myanmar,Nepal ଏବଂ Thailandରେ ଦେଖାଯାଏ ।

ଆମ୍ବ ଜାତୀୟ ଗଛ ବିଷୟରେ ଆହୁରି ରୋଚକ ତଥ୍ୟ ଅଛି
ପରବର୍ତ୍ତୀ ଲେଖାରେ ଆମେ ଆମ୍ବଗଛ ବିଷୟରେ ଆଉ ଏକ ଚର୍ଚ୍ଚା କରିବା ....