ଆମ ସୌରଜଗତ : କିଛି ଉପାଦେୟ ତଥ୍ୟ

ପ୍ରାଚୀନ କାଳରେ ଗ୍ରୀକ୍,ରୋମାନ,ମିଶର,ଆରବୀ ଓ ବେବିଲୋନୀୟମାନେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଓ ଚନ୍ଦ୍ର ଛଡ଼ା ଖାଲି ଆଖିରେ ଦେଖାଯାଉଥିଵା ପାଞ୍ଚୋଟି ଗ୍ରହ ବୁଧ, ଶୁକ୍ର,ମଙ୍ଗଳ, ବୃହସ୍ପତି ଓ ଶନିକୁ ନେଇ ସାତଗୋଟି ଗ୍ରହ ଗଣନା କରିଥିଲେ ।  

ଭାରତୀୟ ଜ୍ୟୋତିର୍ଵିଦମାନେ ସୂର୍ଯ୍ୟ,ଚନ୍ଦ୍ର,ବୁଧ, ଶୁକ୍ର,ମଙ୍ଗଳ, ବୃହସ୍ପତି ଓ ଶନି ତଥା ଦୁଇଗୋଟି କାଳ୍ପନିକ ଗ୍ରହ ରାହୁ ଆଉ କେତୁକୁ ନେଇ ନଅଗୋଟି ଗ୍ରହର ଗଣନା କରିଥିଲେ । ଚୀନ ଦେଶରେ ବୁଧକୁ ଜଳ,ଶୁକ୍ରକୁ ଧାତୁ ଵିଶେଷତଃ ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣ,ମଙ୍ଗଳକୁ ଅଗ୍ନି, ବୃହସ୍ପତିକୁ କାଠ ତଥା ଶନିକୁ ପୃଥିଵୀର ଅଧିଷ୍ଠାତା ଦେଵତା ଅଭିହିତ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହି ପାଞ୍ଚୋଟି ଗ୍ରହକୁ ଚୀନ ଦେଶଵାସୀ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଓ ଚନ୍ଦ୍ରଠାରୁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଭାବେ ଗଣନା କରୁଥିଲେ । ଆଜିକାଲି ମିଶର,ଚୀନ,ଆରବ ଓ ଭାରତରେ ପ୍ରାଚୀନ କାଳରେ ଦୂରଵିକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ର ଥିଵାର ଦାବି କରାଯାଉଛି । ଯଦି ୪୦୦୦ ଵର୍ଷ ତଳେ କାଚ ଏଵଂ ବାରଶହ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଯଵକାଚ ଵା Lensର ଆଵିଷ୍କାର ହୋଇଥିଲା ତାହେଲେ ପ୍ରାଚୀନ କାଳରେ ବି ଲୋକେ ଦୂରଵିକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ର ନହେଲେ ବି ଯଵକାଚ ଦ୍ଵାରା ଗ୍ରହ ନକ୍ଷତ୍ର ଵିଷୟରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିଵା ଅସମ୍ଭଵ ନୁହେଁ । ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତରେ ବାରଶହ ଶତାବ୍ଦୀରେ ନିର୍ମିତ ଗୋଟିଏ ମନ୍ଦିରରେ ମହିଳା ଜଣେ ଦୂରଵିକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ର ଧରି ଥିଵାର 

 ଶିଳାଚିତ୍ର ରହିଛି । ଶ୍ରୀଲଙ୍କାରେ ଭୁବନାଇକବାହୁ ଚତୁର୍ଥ(୧୩୪୪-୧୩୫୩) ଶାସନ ସମୟରେ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ଗଵେଷକ ଦେଵନାରାୟଣ ଯଵକାଚ ଆଵିଷ୍କାର କରିଥିଵାର ଶୁଣାଯାଏ । ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତୀୟ ଗ୍ରନ୍ଥଗୁଡ଼ିକରେ ଯଵକାଚର ଉଲ୍ଲେଖ ଵିଭିନ୍ନ ନାମରେ ଥିଵା କେତେକ ଗଵେଷକ ଦାବି କରନ୍ତି ସେହିପରି ପ୍ରାଚୀନ ମିଶର ଓ ମେସୋପୋଟାମିଆରେ ସପ୍ତମ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ଵ ସମୟରେ ବି ଯଵକାଚ ଵ୍ୟଵହାରର କେତେକ ପ୍ରମାଣ ମିଳିଛି । ଅତଃ ଅନୁମାନ କରାଯାଇପାରେ ଯେ ହୁଏତ ପ୍ରାଚୀନ କାଳରୁ ଯଵକାଚ ଵିଷୟରେ ଲୋକେ ଜାଣିଥିଲେ ଏଵଂ ତାକୁ ତାରକା ଦେଖିଵା କାର୍ଯ୍ୟରେ ବି ଵ୍ୟଵହାର କରିଥିଵା ସମ୍ଭଵ । 

ଅଵଶ୍ୟ ପ୍ରାଚୀନ କାଳରେ ଦୂରଵିକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ର ଥିଵାର ସ୍ପଷ୍ଟ ପ୍ରମାଣ ଏଯାଏଁ ଆଵିଷ୍କୃତ ହୋଇପାରିନାହିଁ । ଅନେକେ ପ୍ରଶ୍ନ କରନ୍ତି ଯଦି ଆଗେ ଦୂରଵିକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ର ଥାଆନ୍ତା ତା'ହେଲେ ଲୋକେ ବହୁ ପୂର୍ଵରୁ କାହିଁକି ଖାଲି ଆଖିରେ ଦେଖାଯାଉଥିଵା ଗ୍ରହଗୁଡି଼କ ଛଡ଼ା ୟୁରାନସ ନେପଚୁନ୍ ତଥା ପ୍ଲୋଟୋ,ସିରସ୍ ଓ ସେଟନା ଭଳି ଵାମନଗ୍ରହଗୁଡି଼କୁ ଆଵିଷ୍କାର କରିପାରିନଥିଲେ ? ସୌରମଣ୍ଡଳର ଆଠୋଟି ଗ୍ରହ ଓ ନଅରୁ ଅଧିକ ଵାମନଗ୍ରହର ଦୁଇଶହରୁ ଅଧିକ ଉପଗ୍ରହ ରହିଛି କିନ୍ତୁ ଚନ୍ଦ୍ର ଛଡ଼ା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ସୌରମଣ୍ଡଳୀୟ ଉପଗ୍ରହର ଉଲ୍ଲେଖ କାହିଁକି କୌଣସି ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରନ୍ଥରେ ନାହିଁ ?

ସେ ଯାହା ହେଉ ଦୂରଵିକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ର ଆଵିଷ୍କାର ପରେ ଆମେ ଜାଣିଲେ ଯେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଏକ ଗ୍ରହ ନୁହେଁ ଵରଂ ଆକାଶରେ ଦୃଶ୍ୟ ହେଉଥିଵା ଅର୍ବୁତ ଅର୍ବୁତ ତାରକାମାନଙ୍କ ପରି ଏକ ତାରକା,ଚନ୍ଦ୍ର ପୃଥିଵୀର ଉପଗ୍ରହ ଆଉ ବୁଧ ଶୁକ୍ର ମଙ୍ଗଳ ବୃହସ୍ପତି ଶନି ପରି ଆମ ପୃଥିଵୀ ସୌରମଣ୍ଡଳର ଏକ ଗ୍ରହ ଅଟେ । 

ଆଗେ ଲୋକେ ପୃଥିଵୀକୁ ସଂସାରର କେନ୍ଦ୍ର ମନେ କରୁଥିଲେ ଏଵଂ ସମସ୍ତ ଗ୍ରହ ଓ ନକ୍ଷତ୍ର ପୃଥିଵୀ ଚର୍ତୁପାଶ୍ୱର୍ରେ ପରିକ୍ରମା କରୁଛନ୍ତି ବୋଲି ଏକ ସାଧାରଣ ଲୋକଵିଶ୍ଵାସ ପ୍ରଚଳିତ ଥିଲା । ପୃଥିଵୀ ଭଳି କୌଣସି ଗ୍ରହ ଭିତରେ ଥାଇ ରାତ୍ରି ଆକାଶକୁ ନିରୀକ୍ଷଣ କଲେ ଏଭଳି ଦୃଷ୍ଟିଭ୍ରମ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ହେଵ । ପୃଥିଵୀର ପ୍ରଥମ ଵ୍ୟକ୍ତି ଭାବେ ଆର୍ଯ୍ୟଭଟ୍ଟ ମତ ଦେଇଥିଲେ ଯେ ପୃଥିଵୀ ନିଜ ଅକ୍ଷ ଚାରିପଟେ ଘୂରି ବୁଲୁଛି ଫଳତଃ ଆକାଶରେ ଆମେ ତାରା ଓ ଗ୍ରହ ଆଦି ଉଦୟ ତଥା ଅସ୍ତ ହେଉଥିଵାର ଦେଖିଵାକୁ ପାଇଥାନ୍ତି ‌। ପୃଥିଵୀ ଗୋଲାକାର ବୋଲି ମଧ୍ୟ ଆର୍ଯ୍ୟଭଟ୍ଟ ମତ ଦେଇଥିଲେ । ୪୭୬ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଆର୍ଯ୍ୟଭଟ୍ଟ ଭାରତରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ତତ୍କାଳୀନ ଭାରତୀୟ ବୁଦ୍ଧିଜୀଵୀମାନେ ଆର୍ଯ୍ୟଭଟ୍ଟଙ୍କ ମତକୁ ଗ୍ରହଣ କରିନଥିଲେ । ବହୁତ ପରେ ୧୫୪୩ରେ Nicolaus Copernicus ଅନେକ ପ୍ରମାଣ ସହିତ ସାଵ୍ୟସ୍ତ କଲେ ଯେ ପୃଥିଵୀ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ୟ ଗ୍ରହ ପରି ସୂର୍ଯ୍ୟ ଚାରିପଟେ ଘୂରିବୁଲୁଛି । ତାଙ୍କର ଏହି ପ୍ରାମାଣିକ ମତକୁ ତତ୍କାଳୀନ ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନମାନଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ମଧ୍ୟ ଘୋର ଵିରୋଧ ହୋଇଥିଲା ‌। ଯୋଉମାନେ ଵିଜ୍ଞାନ ଦୃଷ୍ଟିରେ ସଂସାରକୁ ନିରୀକ୍ଷଣ କରୁଥିଲେ ସେମାନେ ତାଙ୍କର ସମର୍ଥନ କଲେ ‌। ପୃଥିଵୀ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଚାରିପଟେ ଘୂରିବୁଲୁଛି ଏହି ମତ ପ୍ରଚାରିତ ହେଵା ପରେ ଭାରତୀୟ ବୁଦ୍ଧିଜୀଵୀମାନେ ଋକଵେଦରୁ ଦୁଇପଦ ଉଦ୍ଧାର କରି କହିଲେ ଏହି କଥା ତ ବହୁତ ଆଗରୁ ଆମ ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତୀୟ ପୂର୍ଵଜମାନେ କହି ଯାଇଛନ୍ତି । 

ନ ପ୍ରମିୟେ ସଵିତୁର୍ଦେଵ୍ୟସ୍ୟ ତଦ୍ୟଥା ଵିଶ୍ଵଂ ଭୁଵନଂ ଧାରାୟିଷ୍ୟତି । 

ଯତ୍ପୃଥ୍ଵିଵ୍ୟା ଵରିମନ୍ନା ସ୍ଵଙ୍ଗୁରିଃ ଵର୍ଷ୍ମନ୍ ଦିଵଃ ସୁଵତି ସତ୍ୟମସ୍ୟ ତତ୍ । 

(ଋକଵେଦ,୫,୫୪,୪ )

ଏହାର ଅର୍ଥ କିଛି ଲୋକ କରନ୍ତି ,ସଵିତା ଵା ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଶକ୍ତିକୁ ହେୟଜ୍ଞାନ କରନାହିଁ । ସେ ଵିଶ୍ଵକୁ ଧରି ରଖିଛନ୍ତି ଯେମିତି ସେ ପୃଥିଵୀକୁ ଏକ ସ୍ଵଙ୍ଗୁରୀ ଦ୍ଵାରା ଧରି ରଖିଛନ୍ତି। 

ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଯେ ଋକଵେଦରେ ସୌରମଣ୍ଡଳର ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି ଏଵଂ ଭାରତରେ କେହି କେହି ଦାଵି କରନ୍ତି ଯେ ଵିଶ୍ଵରେ ଵେଦ ପୂର୍ଵରୁ ଏଭଳି ଉଲ୍ଲେଖ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରନ୍ଥରେ ନାହିଁ । 

ପୁଣି ପ୍ରତି ବାର ଵର୍ଷରେ ଥରେ କୁମ୍ଭମେଳା ହୁଏ ଏଵଂ ତାହା ବୃହସ୍ପତି ଗ୍ରହ ସୂର୍ଯ୍ୟର 

ଏକ ପରିକ୍ରମଣ ଚକ୍ର ପୂର୍ଣ୍ଣ କଲେ ପଡି଼ଥାଏ ‌। ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତୀୟମାନ ସହସ୍ରାଧିକ ଵର୍ଷ ପୂର୍ଵରୁ ବୃହସ୍ପତି ଆଦି ଗ୍ରହର ପରିକ୍ରମଣ ଵିଷୟରେ ଜାଣିଥିଲେ ଏଵଂ ଏହା କେଵଳ ନିରନ୍ତର ତାରକା ଓ ଗ୍ରହଗୁଡି଼କର ଅନୁଶୀଳନ ଦ୍ଵାରା ହିଁ ସମ୍ଭଵପର ହୋଇଥିଵ ‌। 

 

ଆଧୁନିକ ଯୁଗରେ ନେଦରଲ୍ୟାଣ୍ଡର ତିନିଜଣ ଗଵେଷକ Hans Lippershey , Zacharias Janssen ଓ Jacob Metiusଙ୍କୁ ଦୂରଵିକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ର ଉଦ୍ଭାଵନର ଶ୍ରେୟ ଦିଆଯାଏ ଏଵଂ ଏହି ଉଦ୍ଭାଵନ ୧୬୦୮ରେ ହୋଇଥିଲା । ଗାଲିଲିଓ ଏହାର ଦୁଇଵର୍ଷ ପରେ ନିଜର ଦୂରଵିକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ଚନ୍ଦ୍ରରେ ଥିଵା ପର୍ଵତ ଓ ଘାଟି ଆଦିକୁ ସର୍ଵପ୍ରଥମେ ନିରୀକ୍ଷଣ କରିଥିଲେ ‌। ପୁଣି ଗାଲିଲିଓ ପୃଥିଵୀର ପ୍ରଥମ ଵ୍ୟକ୍ତି ଥିଲେ ଯିଏ ବୃହସ୍ପତିର ଚାରୋଟି ଉପଗ୍ରହ ଆୟୋ,ଗାନିମେଡ଼େ,ୟୋରୋପା ଓ କାଲିଷ୍ଟୋକୁ ଆଵିଷ୍କାର କରିଥିଲେ । ସମ୍ଭଵତଃ ପ୍ରାଚୀନ କାଳରୁ ଯଵକାଚ ଵ୍ୟଵହାର ହେଉଥିଲା ଏଵଂ କେଉଁଠି କେଉଁଠି ତହିଁର ଵ୍ୟଵହାର ଦ୍ଵାରା ଦୂରଵିକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟ ଗଢ଼ା ହୋଇଥାଇପାରେ କିନ୍ତୁ ଗାଲିଲିଓଙ୍କ ପୂର୍ଵରୁ (ପୃଥିଵୀର)ଚନ୍ଦ୍ର ଛଡ଼ା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ସୌରମଣ୍ଡଳୀୟ ଉପଗ୍ରହର ଆଵିଷ୍କାର ହୋଇନଥିଲା । ୧୬୧୦ ପୂର୍ଵରୁ ଲୋକେ ଖାଲି ଆଖିରେ ଦେଖାଯାଉଥିଵା ପୃଥିଵୀର ଉପଗ୍ରହ ଚନ୍ଦ୍ର ସହିତ ହିଁ କେଵଳ ପରିଚିତ ଥିଲେ କିନ୍ତୁ ୧୬୧୦ରୁ ୨୦୨୦ ମଧ୍ୟରେ ସୌରମଣ୍ଡଳର ଵିଭିନ୍ନ ଗ୍ରହ ତଥା ଵାମନଗ୍ରହର ପ୍ରାୟ ୨୬୮ରୁ ଅଧିକ ଉପଗ୍ରହ ଆଵିଷ୍କୃତ ହୋଇସାରିଛି ‌। କୌଣସି ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରନ୍ଥରେ ସୌରମଣ୍ଡଳର ଚନ୍ଦ୍ର ଛଡ଼ା ଅନ୍ୟ ଉପଗ୍ରହର ଉଲ୍ଲେଖ ନାହିଁ ତେଣୁ ବହୁତ ସମ୍ଭଵ ୧୬୧୦ ପୂର୍ଵରୁ କେହି ତହିଁର ଆଵିଷ୍କାର ହିଁ କରିନଥିଲେ । 

ଆଧୁନିକ ଜ୍ୟୋତିର୍ଵିଜ୍ଞାନର ଅଗ୍ରଗତି ସହିତ ଆମେ ଆମ ସୌରମଣ୍ଡଳର ଆଉ ଦୁଇଟି ଗ୍ରହ ତଥା ସାତରୁ ଅଧିକ ବଡ଼ ଵାମନ ଗ୍ରହ ସହିତ ପରିଚିତ ହେଲେ । ୧୩ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୭୮୧ରେ ଜ୍ୟୋତିର୍ଵିଜ୍ଞାନୀ William Herschel ୟୁରାନସକୁ ଆଵିଷ୍କାର କରିଥିଲେ କିନ୍ତୁ ସେ ପ୍ରଥମେ ଏହାକୁ ଏକ ତାରକା କିମ୍ବା ଧୂମକେତୁ ମନେ କରିଥିଲେ । ପରେ ଜଣାପଡ଼ିଥିଲା ଯେ ଏହା ଆମ ସୌରମଣ୍ଡଳର ଷଷ୍ଠଗ୍ରହ। ବହୁତ ପରେ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୦ ୧୯୭୭ରେ ୟୁରାନସର ଶନି ଅପେକ୍ଷା ଆକାରରେ ଛୋଟ ବଳୟ ଥିଵା ଜଣାପଡ଼ିଥିଲା । ୧୮୪୬ରେ ଜ୍ୟୋତିର୍ଵିଜ୍ଞାନୀ Johann Gottfried Galle ନେପଚୁନ୍ ଗ୍ରହକୁ ଆଵିଷ୍କାର କରିଥିଲେ । ତେବେ ନେପଚୁନ୍ ଗ୍ରହକୁ ଆଵିଷ୍କାର କରାଯିଵା ପୂର୍ଵରୁ ଗଣିତଜ୍ଞ Urbain Le Verrier ନିଜର ଗାଣିତିକ ପଦ୍ଧତି ଦ୍ଵାରା ୟୁରାନସ ଆଗକୁ ଆଉ ଏକ ଗ୍ରହ ଥିଵା ଥିଓରୀ ଦେଇଥିଲେ । ନେପଚୁନ୍ ଆଵିଷ୍କାରର ସତରଦିନ ପରେ ବ୍ରିଟିଶ ଜ୍ୟୋତିର୍ଵିଜ୍ଞାନୀ William Lassell ଏହାର ଉପଗ୍ରହ Tritonକୁ ଆଵିଷ୍କାର କରିଥିଲେ । ବହୁତ ପରେ ନେପଚୁନ୍ ଗ୍ରହର ମଧ୍ୟ ଶନି ଓ ୟୁରାନସ୍ ଭଳି ଵଳୟ ଥିଵା ଜଣାପଡ଼ିଲା । ନେପଚୁନ୍ ଆଵିଷ୍କାରର ପ୍ରାୟ ସତୁରି ଅଶି ଵର୍ଷ ପରେ ଆମେରକୀୟ ଜ୍ୟୋତିର୍ଵିଜ୍ଞାନୀ Clyde Tombaugh ୧୮ ଫେବୃଆରୀ ୧୯୩୦ରେ ବାମନଗ୍ରହ Plutoକୁ ଆଵିଷ୍କାର କରିଥିଲେ । ୟୁରାନସ ନେପଚୁନ୍ ଓ ପ୍ଲୋଟୋର ଆଵିଷ୍କାର ପରେ ଏହି ତିନୋଟି ଗ୍ରହର ଭାରତୀୟ ନାମକରଣ

ନିଜ ଦେଶର ପୌରାଣିକ ଦେଵତାମାନଙ୍କ ନାମରେ ନାମିତ କରିଥିଲେ ‌। ୟୁରାନସର ନାମ ଅରୁଣ ରଖାଗଲା, ନେପଚୁନ୍‌ର ବରୁଣ ଏଵଂ ପ୍ଲୋଟୋ ବାମନଗ୍ରହର ନାମ ଯମ ରଖାଯାଇଥିଲା । ଏହି ତିନୋଟି ଗ୍ରହ ଓ ବାମନଗ୍ରହର ଆଵିଷ୍କାର ପରେ କାଳେ ଭାରତୀୟ ଲୋକଙ୍କ ମନରୁ ପ୍ରାଚୀନ ଜ୍ୟୋତିଷଶାସ୍ତ୍ରରୁ ଵିଶ୍ଵାସ ଉଠିଯିଵ ସେଇ ଭୟରେ କିଛି ଲୋକ ୟୁରାନସ ଓ ନେପଚୁନ୍‌କୁ ରାହୁ ଆଉ କେତୁ ବୋଲି ପ୍ରଚାର କଲେ ‌। କିନ୍ତୁ ଏହି ଅଭିମତର ଯୁକ୍ତି ଦ୍ଵାରା ସହଜରେ ଖଣ୍ଡନ କରିଦିଆଗଲା । ୟୁରାନସ୍ କି ନେପଚୁନ୍ ଗ୍ରହ ଯୋଗୁଁ ପୃଥିଵୀରେ ସୂର୍ଯ୍ୟଗ୍ରହଣ ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟପରାଗ ହୁଏନାହିଁ ଵରଂ ରାହୁ ତଥା କେତୁ North Lunar Nodeର ଭାରତୀୟ ନାମକରଣ ଅଟେ । ଆଗେ Lunar ascending nodeକୁ ଭାରତରେ ରାହୁ ତଥା ୟୁରୋପରେ ଡ୍ରାଗନର ମୁଣ୍ଡ କୁହାଯାଉଥିଲାବେଳେ Lunar

descending nodeକୁ କେତୁ ତଥା ଡ୍ରାଗନର ଲାଞ୍ଜ କୁହାଯାଉଥିଲା ।  

ପରେ ଭାରତୀୟ ଗଵେଷକ Dr S K Ramchandra Rao ଆଧୁନିକ ଜ୍ୟୋତିର୍ଵିଜ୍ଞାନ ଆଉ ପ୍ରାଚୀନ ଜ୍ୟୋତିଷଶାସ୍ତ୍ରର ତୁଳନାତ୍ମକ ଅଧ୍ୟୟନ କରି ମତ ଦେଲେ ଯେ ମାଧ୍ୟଵାଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ବ୍ରହ୍ମସୂତ୍ର ଭାଷ୍ୟରେ ବାରଗୋଟି ଗ୍ରହ(ସୂର୍ଯ୍ୟ,ଚନ୍ଦ୍ର,ରାହୁ ଓ କେତୁ ସହ)ର ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି । ନୂତନ ଆଵିଷ୍କୃତ ତିନୋଟି ଗ୍ରହ ଓ ବାମନଗ୍ରହକୁ ସେ ବ୍ରହ୍ମସୂତ୍ର ଭାଷ୍ୟରେ ଉଲ୍ଲେଖିତ ଇନ୍ଦ୍ର(ୟୁରାନସ୍),ଵରୁଣ(ନେପଚୁନ୍ ) ଓ ପ୍ରଜାପତି(ପ୍ଲୋଟୋ) ଅଭିହିତ କରିଥିଲେ । 

କିନ୍ତୁ ପ୍ଲୋଟୋ ପରେ ମଧ୍ୟ ଅନେକ ନୂତନ ବାମନଗ୍ରହ ଆଵିଷ୍କାର ହେଲା ‌। ପ୍ରଥମେ ୧ ଜାନୁଆରୀ ୧୮୦୧ରେ ଜ୍ୟୋତିର୍ଵିଜ୍ଞାନୀ Giuseppe Piazzi ମଙ୍ଗଳ ଓ ବୃହସ୍ପତି ମଧ୍ୟରେ ଥିଵା ଗ୍ରହାଣୁ ବଳୟରୁ ବାମନଗ୍ରହ 1Ceresକୁ ପାଇଥିଲେ ଏଵଂ ସେତେବେଳେ ତାକୁ asteroid ଵା ଗ୍ରହାଣୁ ଅଭିହିତ କରାଯାଇଥିଲା । 

ନେପଚୁନ୍ ପରେ କାଇପର ବେଲ୍ଟରେ ସହସ୍ରାଧିକ ବାମନଗ୍ରହ ଥିଵା ଜଣାପଡି଼ଛି ଏଵଂ ତନ୍ମଧ୍ୟରେ ପ୍ଲୁଟୋ, ଏରିସ୍, ହାଉମିଆ, ମାକେମେକ୍, ଗୋଙ୍ଗଗୋଙ୍ଗ, କ୍ୱାଆର, ସେଡ୍ନା, ଅର୍କସ୍ ଓ ସାଲାସିଆ ଏହି ନଅଗୋଟି ବଡ଼ ବାମନଗ୍ରହ ଅଟେ । ଵାମନଗ୍ରହ ଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଏରିସ୍ ୨୦୦୫ରେ,ହାଉମିଆ ୨୦୦୪ରେ,ମାକେମେକ୍ ୨୦୦୫ରେ, ଗୋଙ୍ଗଗୋଙ୍ଗ ୨୦୦୭ରେ,କ୍ଵାଆର ୨୦୦୨ରେ ,ସେଡ୍ନା ୨୦୦୩ରେ,ଅର୍କସ୍ ୨୦୦୪ରେ ଏଵଂ ସାଲାସିଆ ୨୦୦୪ରେ ଆଵିଷ୍କୃତ ହୋଇଥିଲା । ଆମ ସୌରମଣ୍ଡଳର ଏପର୍ଯ୍ଯନ୍ତ ମିଳିଥିଵା ସବୁଠାରୁ ଦୂରଵର୍ତ୍ତୀ ଵାମନଗ୍ରହ "Far Far Out" ବି ୨୦୧୮ରେ ଆଵିଷ୍କୃତ ହୋଇସାରିଛି ଯାହାର ସୂର୍ଯ୍ୟଠାରୁ ସର୍ଵାଧିକ ଦୂରତା ୧୪୦ AU (୨୧ ବିଲିଅନ୍ କିମି) ଅଟେ ।  

ଏହି ସବୁ ଵାମନଗ୍ରହ ମଧ୍ୟରେ ଅଧିକାଂଶର ଉପଗ୍ରହ ମଧ୍ୟ ଆଵିଷ୍କୃତ ହୋଇଛି । ପ୍ଲୋଟୋର ପାଞ୍ଚୋଟି ଉପଗ୍ରହ Charon, Styx,Nix, Kerberos ଓ Hydra ଥିଲାବେଳେ Charon ଏହାର ପ୍ରାୟ ଅଧା ଆକାରର ବୋଲି ଜଣାପଡି଼ଛି। ଵାମନଗ୍ରହ Erisର ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ଉପଗ୍ରହ Dysnomiaକୁ ୨୦୦୫ରେ ଆଵିଷ୍କାର କରାଯାଇଥିଲା ।‌ ଵାମନଗ୍ରହଗୁଡି଼କର ଉପଗ୍ରହ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ଲୋଟୋର ଉପଗ୍ରହ Charon ପରେ Dysnomia ଦ୍ଵିତୀୟ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଉପଗ୍ରହ ଅଟେ ।‌ Quaoar ଵାମନଗ୍ରହର ଏକମାତ୍ର ଉପଗ୍ରହ Weywot ମଧ୍ୟ ୨୦୦୬ରେ ଆଵିଷ୍କୃତ ହୋଇଥିଲା ଯାହାର ଆକାର ଶନିର ଉପଗ୍ରହ Dione ସହ ପ୍ରାୟତଃ ସମାନ ବୋଲି ଜଣାଯାଇଛି । Makemake ଵାମନଗ୍ରହର ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ଉପଗ୍ରହ ଆଵିଷ୍କୃତ ହୋଇଛି ଯାହାର ନାମ ଗଵେଷକଙ୍କ ଦ୍ଵାରା S/2015 (136472) 1 ଵା MK2 ରଖାଯାଇଛି।‌Orcus ଵାମନଗ୍ରହର ଉପଗ୍ରହ Vanthକୁ 

୧୩ ନଭେମ୍ବର ୨୦୦୫ରେ ଆଵିଷ୍କାର କରାଯାଇଥିଲା । ସେହିପରି Gonggong ଵାମନଗ୍ରହର Xiangliu ବୋଲି ଏକ ଉପଗ୍ରହକୁ ୨୦୧୦ରେ ଆଵିଷ୍କାର କରାଯାଇଥିଲା । 

ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସୌରଜଗତର ଆଠୋଟି ଗ୍ରହ ତଥା ନଅଟି ଵାମନଗ୍ରହର ୪୬୦ରୁ ଅଧିକ ଉପଗ୍ରହ ଥିଵା ଜଣାପଡ଼ିଲାଣି ତନ୍ମଧ୍ୟରେ 

ପୃଥିଵୀର ଗୋଟିଏ,ମଙ୍ଗଳର ଦୁଇଗୋଟି,ଵୃହସ୍ପତିର ୧୪୬ଟି,ଶନିର ୧୨୪ଟି, ୟୁରାନସ୍‌ର ୨୭ଟି ଓ ନେପଚୁନ୍‌ର ୧୪ଟି ଉପଗ୍ରହ ଥିଵା ଜଣାଯାଏ । ନୂତନ ଉପଗ୍ରହ ଆଵିଷ୍କାର ସହିତ ଏହି ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ିଚାଲିଛି । 

ତେବେ କୌଣସି ଗ୍ରହ ଚାରିପଟେ କେଵଳ satellite ହିଁ ନୁହେଁ quasi satellite ମଧ୍ୟ ଘୂରି ବୁଲୁଥିଵାର ଦେଖାଯାଏ । ୨୦୧୬ରେ ପୃଥିଵୀର ଚନ୍ଦ୍ର ଛଡ଼ା Kamoʻoalewa ନାମରେ ଏକ 

quasi-satellite ମଧ୍ୟ ଅଛି ବୋଲି ଜଣାପଡ଼ିଥିଲା । ତେବେ Kamoʻoalewa ଉଭୟ ପୃଥିଵୀ ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଚାରିପଟେ ଘୂରିବୁଲିଥାଏ ତେଣୁ ଏହାକୁ quasi satellite କୁହାଯାଏ । ଅଵଶ୍ୟ "2020 PP1" ଭଳି ପୃଥିଵୀର ଆଉ ଛଅ ସାତୋଟି quasi satellite ରହିଛି ଏଵଂ ପାଖାପାଖି କୋଡ଼ିଏଟି ଏହିପରି ଛୋଟବଡ଼ Near Earth objects ଅଛି ଯାହା ବେଳେ ବେଳେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଵ୍ୟତୀତ ପୃଥିଵୀର ପ୍ରଦକ୍ଷିଣା କରିଥାଏ ଅଥଵା ପୃଥିଵୀ ସହିତ ସୂର୍ଯ୍ୟର ପ୍ରଦକ୍ଷିଣା କରିଥାଏ ଵା ପୃଥିଵୀ ନିକଟ ଦେଇ ଗତି କରିଥାଏ । quasi satelliteକୁ ଓଡ଼ିଆରେ ଅର୍ଦ୍ଧୋପଗ୍ରହ ହୋଇପାରିଵ ଯେହେତୁ 

quasiର ଗୋଟିଏ ଅର୍ଥ ଅର୍ଦ୍ଧ ତାହେଲେ quasi satellite ପାଇଁ “ଅର୍ଦ୍ଧୋପଗ୍ରହ” ଶବ୍ଦ ଵ୍ୟଵହାର କରାଯାଇପାରେ । ଶୁକ୍ରର ଗୋଟିଏ ଅର୍ଦ୍ଧୋପଗ୍ରହ (524522) 2002 VE68କୁ ବି ଆଵିଷ୍କାର କରାଯାଇଛି ଯାହା ଗତ ୭୦୦୦ ଵର୍ଷ ଧରି ଶୁକ୍ର ଗ୍ରହର ପରିକ୍ରମା କରୁଥିଵା ଜ୍ଞାତ ହୋଇଅଛି । ଏହିପରି ଅନ୍ଯ ସୌରମଣ୍ଡଳୀୟ ଗ୍ର‌ହ ଓ ଵାମନଗ୍ରହଗୁଡି଼କର ମଧ୍ୟ ଅନେକ ଅର୍ଦ୍ଧୋପଗ୍ରହ ଆଵିଷ୍କାର କରାଯାଇଛି ।‌ 

ପୁଣି କାଇପର୍ ବେଲ୍ଟ ପରେ ଓର୍ଟ୍ କ୍ଲାଉଡ୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆମ ସୌରଜଗତ ଵିସ୍ତୃତ ।‌ ଏହି ଓର୍ଟ୍ କ୍ଲାଉଡ୍‌ରେ ସହସ୍ରାଧିକ ଧୂମକେତୁ ଅଵସ୍ଥିତ ଓ ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ଅଧିକାଂଶ ସୂର୍ଯ୍ୟର ପ୍ରଦକ୍ଷିଣା କରୁଛନ୍ତି । ଓର୍ଟ୍ କ୍ଲାଉଡ୍ ପରେ ମାଗ୍ନେଟିକ଼ ବବଲ୍ସ ଅଛି ଯାହା ଆମ ସୌରମଣ୍ଡଳ ଓ ଆଲଫା ସେଣ୍ଟାଉରୀ ଭଳି ଅନ୍ୟ ପଡ଼ୋଶୀ ସୌରମଣ୍ଡଳ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ସୀମା ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ଅନେକ ଵୈଜ୍ଞାନିକ କିନ୍ତୁ ସୂର୍ଯ୍ୟଠାରୁ ଓର୍ଟ୍ କ୍ଲାଉଡ୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ହିଁ ଆମ ସୌରଜଗତର ଅଂଶ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି । 

ତେବେ କେହି କେହି ପ୍ରଶ୍ନ କରନ୍ତି, ଯଦି ପ୍ରାଚୀନ କାଳର ଲୋକେ ଦୂରଵିକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ର ଵିଷୟରେ ଜାଣିନଥିଲେ ତାହେଲେ ସେମାନେ କେମିତି ଜାଣିଲେ ଯେ ଆକାଶରେ ଦୃଶ୍ୟ ହେଉଥିଵା ତାରାଗୁଡି଼କ ମଧ୍ୟରେ କେଉଁଗୁଡି଼କ ଗ୍ରହ ଓ କେଉଁଗୁଡି଼କ ନକ୍ଷତ୍ର ? 

ସାଧାରଣତଃ କୁହାଯାଏ ଯେ ଆକାଶରେ ଯେଉଁ ତାରାଗୁଡି଼କ ମିଟିମିଟି କରେ ନାହିଁ ସେଗୁଡ଼ିକ ଗ୍ରହ ଓ ମିଟିମିଟି କରୁଥିଵା ତାରାଗୁଡ଼ିକ ନକ୍ଷତ୍ର ଅଟେ । ନକ୍ଷତ୍ରଗୁଡି଼କ ଆମଠାରୁ ବହୁ ଆଲୋକଵର୍ଷ ଦୂରରେ ଅଵସ୍ଥିତ ଏଵଂ ସେଗୁଡ଼ିକର ଆଲୋକ ଆମ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିଲାବେଳେ ଵାୟୁମଣ୍ଡଳର ଵିଭିନ୍ନ ସ୍ତର ଦେଇ ଗତି କଲାବେଳେ ତହିଁରେ ତାରତମ୍ୟ ଦେଖାଦେଇଥାଏ ଫଳତଃ ଅଧିକାଂଶ ତାରକା ଆମକୁ ମିଟିମିଟି କରୁଥିଵା ଜଣାପଡ଼ନ୍ତି । ମାତ୍ର ସୌରମଣ୍ଡଳର ଗ୍ରହଗୁଡି଼କ ଆମଠାରୁ ନିକଟରେ ଅଵସ୍ଥିତ ଥିଵାରୁ ସେଗୁଡି଼କର ଆଲୋକରେ ଏଭଳି ହେଵାର ମାତ୍ରା ଅନେକାଂଶରେ କମ୍ ହୋଇଯାଇଥାଏ ‌ । ତେବେ ରାତ୍ରି ଆକାଶରେ ସବୁ ନକ୍ଷତ୍ର ବି ମିଟିମିଟି କରନ୍ତି ନାହିଁ । ଅଭିଜିତ୍,ଆର୍କଟସ୍,ଅଗସ୍ତି ଓ ପ୍ରଶ୍ଵା ଭଳି କେତେକ ନକ୍ଷତ୍ର ଆମ ରାତ୍ରି ଆକାଶରେ ଅଧିକ ଉଜ୍ଜଳ ହୋଇଥିଵାରୁ ସେଗୁଡି଼କର ଆଲୋକ ମିଟିମିଟି ଅପେକ୍ଷାକୃତ କମ୍ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ପ୍ରାଚୀନ କାଳରେ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ପଦ୍ଧତିରେ ନକ୍ଷତ୍ର ଓ ଗ୍ରହଗୁଡି଼କ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ କରାଯାଇଥିଲା ଏଵଂ ତାହା ହେଉଛି ନକ୍ଷତ୍ର ଓ ତାରକାମାନଙ୍କର ଆକାଶରେ ଗତି । 

ନକ୍ଷତ୍ର ଓ ଗ୍ରହଗୁଡି଼କ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ କରିଵାର କାର୍ଯ୍ୟ ଗୋଟିଏ ଦିନରେ ହୋଇନଥିଵ ଵରଂ ଏଥିପାଇଁ ଅନେକ ଵର୍ଷ ଲାଗିଥିଵ । ପ୍ରାଚୀନ ଜ୍ୟୋତିର୍ଵିଜ୍ଞାନୀମାନେ ଅନ୍ଧକାର ଖୋଲା ପ୍ରକୋଷ୍ଠ, ଗୁମ୍ଫା ତଥା ଉଚ୍ଚ ପାର୍ଵତ୍ୟ ଭୂମି ଉପରେ ଥାଇ ନିର୍ମଳ ରାତ୍ରି ଆକାଶରେ ତାରକାଗୁଡି଼କର ଗତିଵିଧିକୁ ଶହ ଶହ ଵର୍ଷ ଧରି ଲକ୍ଷ୍ୟ କରିଥିବେ ଏଵଂ ସେଗୁଡ଼ିକର ଉଦୟ,ଅସ୍ତ ଓ ଗତିପଥ ଵିଷୟରେ ପ୍ରଥମେ ଗହନ ଅଧ୍ୟୟନ, ଅନ୍ଵେଷଣ ଓ ପର୍ଯ୍ୟଵେକ୍ଷଣ କରିଥିବେ । ସେମାନେ ଦେଖିଥିବେ ପାଞ୍ଚୋଟି ଗ୍ରହ, ସୂର୍ଯ୍ୟ ଓ ଚନ୍ଦ୍ର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଗତିପଥରେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଭାବେ ଉଦୟ ତଥା ଅସ୍ତ ହେଉଥିବାବେଳେ ତାରକାଗୁଡି଼କ ଧ୍ରୁଵକୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି ଘୂରି ବୁଲୁଛନ୍ତି ଏଵଂ ସେଗୁଡ଼ିକର ଉଦୟ ଓ ଅସ୍ତ ଵର୍ଷର ଵିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଉଛି । ଫଳତଃ ଶେଷରେ ସେମାନେ ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଉପନୀତ ହୋଇଥିବେ ଯେ ଆକାଶରେ ଦୃଶ୍ୟ ହେଉଥିଵା ତାରକାଗୁଡି଼କ ମଧ୍ୟରେ ଯେଉଁ ତାରା ଗୁଡ଼ିକ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ଗତିପଥରେ ସବୁବେଳେ ଉଦୟ ଓ ଅସ୍ତ ହେଉଛନ୍ତି ସେଗୁଡି଼କ ଗ୍ରହ ଓ ବାକି ସବୁ ନକ୍ଷତ୍ର ଅଟନ୍ତି । ମୋଟ ଉପରେ କହିଵାକୁ ଗଲେ ଆଜି ଆଧୁନିକ ଜ୍ୟୋତିର୍ଵିଜ୍ଞାନରେ ଯାହା ବି ନୂତନ ଆଵିଷ୍କାର ହୋଇଛି ତହିଁର ମୂଳଦୁଆ ହଜାର ହଜାର ଵର୍ଷ ତଳେ ସେତେବେଳେ ହିଁ ପଡ଼ିଯାଇଥିଲା ଯେତେବେଳେ ମନୁଷ୍ୟ ରାତ୍ରି ଆକାଶରେ ତାରକାଗୁଡି଼କୁ ନିରୀକ୍ଷଣ ତଥା ସେଗୁଡି଼କର ଗତିପଥକୁ ଅନୁଶୀଳନ କରିଵା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା । 

...