ପାଞ୍ଚପାଣ୍ଡଵଙ୍କର ଦ୍ରୌପଦୀ ଭିନ୍ନ ଏକ ଵା ଏକାଧିକ ପତ୍ନୀ ବି ଥିଲେ

ପୁରାଣରେ କଥା ଅଛି ପୂର୍ଵଜନ୍ମରେ ଦ୍ରୌପଦୀ ମୁଦ୍ଗଳ ଋଷିଙ୍କ ପତ୍ନୀ ଥିଲେ ଏଵଂ ତାଙ୍କ ନାମ ଥିଲା ମୁଦ୍ଗଳିନୀ ଓ ଇନ୍ଦ୍ରସେନା । ଅଳ୍ପ ଵୟସରେ ପତି ଵିୟୋଗ ଘଟିଵାରୁ ସେ ଶିଵଙ୍କ ପରି ଜଣେ ପତି ପାଇଵା ପାଇଁ ଭଗଵାନ ଶିଵଙ୍କର ଘୋର ତପସ୍ୟା କଲେ । ଶିଵ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ତାଙ୍କୁ ଵର ଦେଵାକୁ ଆସିଵାରୁ ମୁଦ୍ଗଳିନୀ ଉତ୍କଣ୍ଠିତା ହୋଇ ପତି ପତି ପତି ପତି ପତି ଏହି ପରି ପାଞ୍ଚଥର କହିଦେଲେ । ଶିଵ ଏହା ଶୁଣି ତାଙ୍କୁ ପାଞ୍ଚଜଣ ସର୍ଵଣୁଣ ସମ୍ପନ୍ନ ପତି ପ୍ରାପ୍ତ କରିଵାର ଵର ଦେଇ ଚାଲିଗଲେ । ସେହି ମୁଦ୍ଗଳିନୀ ପର ଜନ୍ମରେ ପାଞ୍ଚାଳ ରାଜ୍ୟର ରାଜା ଦ୍ରୁପଦଙ୍କ ଘରେ ଦ୍ରୋଣାଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କଠାରୁ ପ୍ରତିଶୋଧ ନେଵା ପାଇଁ ପୁତ୍ର ଲାଭ ହେତୁକ କରାଯାଉଥିଵା ଯଜ୍ଞରୁ ଆଵିର୍ଭୁତା ହୋଇଥିଲେ । ଵର୍ତ୍ତମାନର ବରେଲି, ବାଦାୟୁନ୍, ଫାରୁଖାବାଦ୍, ରୋହିଲାଖଣ୍ଡ ଏଵଂ ଗଙ୍ଗା-ଯମୁନା ମଧ୍ୟଭାଗ ଅଞ୍ଚଳ ଆଗେ ପାଞ୍ଚାଳ ରାଜ୍ୟର ଅଂଶ ଥିଲା। ସ୍ଵୟଂଵରରେ ଲକ୍ଷଭେଦନ କରି ଅର୍ଜୁନ ଯେତେବେଳେ ଦ୍ରୁପଦ କନ୍ୟା ଦ୍ରୌପଦୀଙ୍କୁ ନେଇ ତାଙ୍କ ମାଆଙ୍କ ପାଖକୁ ଫେରି କହିଲେ ଦେଖ ମାଆ ମୁଁ କ'ଣ ଆଣିଛି ସେତେବେଳେ କୁନ୍ତି ନଦେଖି ତାଙ୍କୁ କହିଦେଲେ ପାଞ୍ଚଭାଇ ମିଶିକରି ଭୋଗକର ।‌ ମାତୃଵଚନ ରକ୍ଷା ପାଇଁ ଦ୍ରୌପଦୀଙ୍କର ପାଞ୍ଚଜଣ ପାଣ୍ଡଵଙ୍କ ସହିତ ଵିଵାହ ହେଲା । 

‌

ଏଭଳି ଵିଵାହକୁ polyandry marriage ଵା ବହୁପତି ଵିଵାହ କୁହାଯାଏ ।‌ ଏହି ଜାତୀୟ ଵିଵାହରେ ଗୋଟିଏ ସ୍ତ୍ରୀର ଏକାଧିକ ପତି ହୁଅନ୍ତି । ଅନେକ ଦେଶରେ ଏହି ଵିଵାହ ପ୍ରଥା ଏବେ ବି ଊଣା ହେଲେ ହେଁ ପ୍ରଚଳିତ ଅଛି ।‌ ମନୁଷ୍ୟ ସମାଜରେ ଵିଭିନ୍ନ ଜାତୀୟ polyandry ଵିଵାହ ହୋଇଥାଏ । 

ଯଥା : 

(କ)Successional polyandry

ଏଥିରେ ଜଣେ ସ୍ତ୍ରୀର ଏକାଧିକ ପତି ରହିଥାନ୍ତି କିନ୍ତୁ ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ହିଁ ମୁଖ୍ୟ ହୋଇଥାଏ ଏଵଂ କେଵଳ ସେ ହିଁ ସନ୍ତାନ ଉତ୍ପତ୍ତି କରାଏ । କେତେକ ନାରୀପ୍ରଧାନ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଜନଜାତୀୟ ସମାଜରେ ଆଗେ ଏହି ପ୍ରଥା ଚଳୁଥିଲା ଏଵଂ ଏବେ ବି କାଁ ଭାଁ ଦେଖାଯାଏ । 

(ଖ)Associated polyandry

ଏହି ଜାତୀୟ polyandry ଵିଵାହରେ ଗୋଟିଏ ସ୍ତ୍ରୀଲୋକର ଏକାଧିକ ପତି ଥାଆନ୍ତି ଏଵଂ ସେହି ପୁରୁଷମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟ ଆଉ ଏକ ଵା ଏକ ସ୍ତ୍ରୀ ରହିଥାନ୍ତି । ନାଇଜେରିଆ ଓ କାମେରୁନରେ ଏଭଳି ଵିଵାହ ପ୍ରଥା ଥିଵା ଜଣାପଡି଼ଛି । ସାଧାରଣତଃ ଆଫ୍ରିକାର ନାଇଜେରିଆ ଓ କାମେରୁନ ଆଦି ଅଞ୍ଚଳରେ ଜଣେ ମହିଳାଙ୍କର ଜଣେ ସ୍ୱାମୀ ଅନ୍ୟ ଗୋଷ୍ଠୀର ଜଣେ ମହିଳାଙ୍କ ସ୍ୱାମୀ ଭାବରେ ମନୋନୀତ ହୋଇଥାନ୍ତି । ପୁଣି ସେ ମହିଳାଙ୍କର ମଧ୍ୟ ଏକାଧିକ ପତି ଥାଇପାରନ୍ତି । ଏହି double-polyandrous union ଯୋଗୁଁ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଆଦିଵାସୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଦୃଢ଼ ଵୈଵାହିକ ମେଣ୍ଟ ଗଠନ କରିଵାରେ ସହାୟକ ହେଉଥିଲା । 

(ଗ)Fraternal polyandry

ଏହି ଜାତୀୟ polyandry ଵିଵାହ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗୋଟିଏ ମହିଳା ଏକ ପରିଵାରର ଏକାଧିକ ଭାଇଙ୍କୁ ଵିଵାହ କରିଥାଏ । ଏବେ ବି ଭାରତର ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ ଓ ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶର ପାର୍ଵତ୍ୟାଞ୍ଚଳ, ରାଜସ୍ଥାନର କେତେକ ପରିଵାର,ନେପାଳ,ତିବତ୍ତ, ଚୀନ ତଥା କେତେକ ପୋଲିନେସିଅନ୍ ସମାଜରେ ଏହି ଜାତୀୟ ଵିଵାହ ହେଉଥିଵାର ଦେଖିଵାକୁ ମିଳିଥାଏ । ଆଗେ ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତର toda ଜନଜାତିରେ ବି ଏହିପରି ଵୈଵାହିକ ପ୍ରଥା ଥିଲା କିନ୍ତୁ ଵର୍ତ୍ତମାନ ଏହା ଆଉ ପ୍ରଚଳିତ ନାହିଁ । ପଞ୍ଜାଵର ମାଲୱା ଅଞ୍ଚଳରେ ଭୂମି ଆବଣ୍ଟନ ଵା ଵିଭାଜନକୁ ଏଡ଼ାଇଵା ପାଇଁ କେତେକ ଚଷା ଜାତିରେ ଏ ଜାତୀୟ ଵିଵାହ ପ୍ରଥା ଏବେ ବି ପ୍ରଚଳିତ ଅଛି। କେନିଆ ଓ ତାଞ୍ଜାନିଆର ମସାଇ ଜନଜାତି, ବ୍ରାଜିଲର Zo'e ଜନଜାତିରେ ଆଜି ବି ଅଳ୍ପ ବହୁତେ ଏହି ପ୍ରକାରର ଵିଵାହ ପ୍ରଥା ରହିଛି । ସ୍ପାନିଶ୍ ଆକ୍ରମଣ ପର୍ଯ୍ଯନ୍ତ କାନେରୀ ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜଗୁଡ଼ିକରେ ଵସଵାସ କରୁଥିଵା Guanches ଜନଜାତୀୟ ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବି Fraternal polyandry ଵିଵାହ ପ୍ରଚଳିତ ଥିଵା ଜଣାପଡି଼ଛି ।‌

ଏକ ଶିଳାଲେଖରେ ଲାଗାଶର ସୁମେରୀୟ ରାଜା ଉରୁକାଗିନା (୨୩୦୦ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ଵ )ଙ୍କର ସମାଜ ସଂସ୍କାର ଵିଷୟରେ ଵର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି, ଏଵଂ ତହିଁରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି ଯେ ସେ ନିଜ ଦେଶରେ ବହୁପତି ପ୍ରଥାକୁ ବନ୍ଦ କରିଦେଇଥିଲେ କାରଣ ଏଭଳି ଵିଵାହ କରିଵା ଯୋଗୁଁ ସେହି ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ପରେ ସମାଜର ଲୋକେ ସାମୁହିକ ପଥର ଫିଙ୍ଗି ମାରିଦେଉଥିଲେ ‌।  

ତେବେ ପଞ୍ଚୁପାଣ୍ଡଵଙ୍କୁ ଵିଵାହ କଲାପରେ ଦ୍ରୌପଦୀଙ୍କର ଯୁଧିଷ୍ଠିରଙ୍କ ଔରସରୁ ପ୍ରତିବିନ୍ଧ୍ୟ, ଭୀମଙ୍କ ଔରସରୁ ସୁତସୋମ, ଅର୍ଜୁନଙ୍କ ଔରସରୁ ଶ୍ରୁତକର୍ମା, ନକୁଳଙ୍କ ଔରସରୁ ଶତାନିକ ଓ ସହଦେଵଙ୍କ ଔରସରୁ ଶ୍ରୁତସେନ ଇତ୍ୟାଦି ପାଞ୍ଚପୁତ୍ର ହୋଇଥିଲେ ବୋଲି ମହାଭାରତରେ ଵର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଅଛି। ଏହି ପାଞ୍ଚପୁତ୍ରଙ୍କୁ ପଞ୍ଚକୁମାର କୁହାଯାଉଥିଲା । 

କିନ୍ତୁ ମହାଭାରତରେ ପାଞ୍ଚପାଣ୍ଡଵଙ୍କର 

ଦ୍ରୌପଦୀଙ୍କ ଵ୍ୟତୀତ ମଧ୍ୟ ଏକ ଵା ଅଧିକ ପତ୍ନୀ ଥିଵା ଵର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଅଛି ।‌

ଯୁଧିଷ୍ଠିରଙ୍କର ଦେଵିକା ବୋଲି ଜଣେ ପତ୍ନୀ ଥିଲେ । ସେ ଶିଵି ନରେଶ ଗୋଵାସନଙ୍କର କନ୍ୟା ଥିଲେ । ଏହାଙ୍କ ପୁତ୍ରଙ୍କର ନାମ ଯୌଦ୍ଧେୟ ଥିଲା । ଭୀମଙ୍କର ଦୁଇଜଣ 

ପତ୍ନୀ ଥିଲେ ହିଡିମ୍ବା ଓ ବଳନ୍ଧରା ।‌

ହିଡିମ୍ବ ରାକ୍ଷସର ଭଗିନୀର ନାମ ହିଡିମ୍ବା ଥିଲା ଯାହାକୁ ଲାକ୍ଷାଗୃହ ଦହନ ପରେ ଘଟଣାକ୍ରମେ ଭୀମସେନ ଵିଵାହ କରିଥିଲେ । ଏହାଙ୍କର ପୁତ୍ରଙ୍କର ନାମ ଘଟୋତ୍କଚ ଥିଲା ଏଵଂ ଘଟୋତ୍କଚଙ୍କର ମଧ୍ୟ ଗୋଟିଏ ପୁତ୍ର ଥିଲା ଯାହାର ନାମ ମହାଭାରତରେ ବର୍ବରୀକ ଲେଖାଯାଇଅଛି । ସେହିପରି ବଳନ୍ଧରା ମଧ୍ୟ ଭୀମଙ୍କୁ ଵିଵାହ କରିଥିଲେ ଏଵଂ ସେ କାଶୀ ରାଜଜେମା ଥିଲେ । ଏହାଙ୍କ ପୁତ୍ରର ନାମ ସର୍ଵଗ ଥିଲା । 

ଅର୍ଜୁନଙ୍କର ଦ୍ରୋପଦୀଙ୍କ ଵ୍ୟତୀତ ତିନିଜଣ ପତ୍ନୀ ଥିଲେ । ନାଗକନ୍ୟା ଉଲ୍ଲୁପିଙ୍କୁ 

ଅର୍ଜୁନ ଵିଵାହ କରିଥିଲେ ଏଵଂ ଅର୍ଜୁନଙ୍କର ଔରସରୁ ଉଲ୍ଲୁପିଙ୍କର ଇରଵାନ ନାମରେ ଗୋଟିଏ ପୁତ୍ର ସନ୍ତାନ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲା । 

ମଣିପୁର ରାଜଜେମା ଚିତ୍ରାଙ୍ଗଦା ଅର୍ଜୁନଙ୍କୁ ଵିଵାହ କରିଥିଲେ ଏଵଂ ତାଙ୍କର ବବ୍ରୁଵାହନ ନାମରେ ଏକ ପୁତ୍ର ସନ୍ତାନ ହୋଇଥିଲା । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଭଗିନୀ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କୁ ହରଣ କରି ଅର୍ଜୁନ ଵିଵାହ କରିଥିଲେ ଫଳତଃ ଏହି ଦମ୍ପତିଙ୍କର ଅଭିମନ୍ୟୁ ନାମରେ ପୁତ୍ର ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥିଲା । 

ନକୁଳ ଚେଦି ରାଜକନ୍ୟା କରେଣୁମତୀଙ୍କୁ ଵିଵାହ କରିଥିଲେ ଏଵଂ ଏହି ଦୁଇଜଣଙ୍କର ନିରମିତ୍ର ବୋଲି ଏକ ପୁତ୍ର ହୋଇଥିଲା । ସେହିପରି ସହଦେଵ ମଧ୍ୟ ମଦ୍ର ନରେଶ ଦ୍ୟୁତିମତ୍ତଙ୍କ କନ୍ୟା ଵିଜୟାଙ୍କୁ ଵିଵାହ କରିଥିଲେ ଏଵଂ ଏହାଙ୍କର ପୁତ୍ର ସୁହୋତ୍ର ଥିଲେ ।