★ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ଭାଇ ଓ ଭଉଣୀ ପାଇଁ
ସାଧାରଣତଃ Brother ଓ Sister
ତଥା ସାଵତ ଭାଇ ଓ ଭ ଉଣୀଙ୍କ ପାଇଁ step ଶବ୍ଦ ଯୋଡ଼ି ଇଂରାଜୀ ଶବ୍ଦ ରହିଛି(step brother,step sister)
★ୟୁରୋପୀୟ ସଭ୍ୟତା ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାଵିତ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ଏକପତିବ୍ରତ କି ଏକପତ୍ନୀବ୍ରତ ବୋଲି କିଛି ନଥାଏ । ଏଠାରେ ମହିଳା କିମ୍ବା ପୁରୁଷ ଆପଣା ଜୀଵନକାଳରେ ଅନେକ ପୁରୁଷ ସହିତ ଵିଵାହ କରିଥାଇ ପାରନ୍ତି । ଫଳତଃ
ସେମାନଙ୍କ ଔରସରୁ ଯଦି ସନ୍ତାନ ଜାତ ହେଲେ ତେବେ ସେମାନେ ଅନ୍ୟ ଆଗରେ Half brother,half sister ବୋଲି ପରିଚୟ ଦେବେ (ଏହି ଅର୍ଥରେ ଵୈମାତୃ,ଅନ୍ୟମାତୃଜ,ସାପତ୍ୟ,ସାପତ୍ନ୍ୟଜ ଆଦି ଶବ୍ଦ ଵ୍ୟଵହାର ହୁଏ) ।
★ଗାଆଁ ଭାଇ ଅର୍ଥରେ(ସାମାଜିକ ଭ୍ରାତୃଭାଵ ଆଧାରିତ) ଇଂରାଜୀରେ co-brother/co-sister ଶବ୍ଦ ଵ୍ୟଵହାର କରାଯାଏ
★ମାଉସୀ,ମାମୁଁ ଓ ପିଉସୀପୁଅ ଓ ଝିଅଙ୍କ ପାଇଁ cousin ଶବ୍ଦ ଲଗେଇ cousin brother/cousin Sister ଶବ୍ଦ ଵ୍ୟଵହାର କରାଯାଏ ।
★ସେହିଭଳି ଗୋଟିଏ ମାତାଠାରୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପିତାଠାରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ସନ୍ତାନ ପରସ୍ପରକୁ uterine brother/uterine Sister କୁହାଯାଏ ।
ତେବେ ଏ ସବୁ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକରୁ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସଂସ୍କୃତିର ଢିଲାଢୁଲା,ଅପକ୍ଵ ଓ ଅସ୍ଥିର ପାରିଵାରିକ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦୃଶ୍ୟ ହୁଏ ।
ଏହି ଧାରାରେ ଯଦି ଭାଇ ଓ ଭଉଣୀଙ୍କ ସମ୍ପର୍କ ଓ ତତ୍ ଆଧାରିତ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସଂସ୍କୃତ ଓ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଥିବା ଶବ୍ଦ ସମ୍ଭାରର ଏକ ସାମାନ୍ୟ ସୂଚୀ ବି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ତେବେ ତାହା ମଧ୍ଯ ବହୁତ ଲମ୍ବା ହୋଇଯାଏ । ଏହା ଓଡ଼ିଆ ତଥା ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାର ଵୈଜ୍ଞାନିକତାର ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରମାଣ କହିଲେ ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେବ ନାହିଁ
ନିମ୍ନରେ ସେଇଭଳି କିଛି ଶବ୍ଦର ସୂଚୀ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ...
●ଅକନିଷ୍ଠ→
ଯେଉଁ ବ୍ଯକ୍ତିର ସାନ ଭାଇ ବା ଭଉଣୀ ନାହିଁ
(ସ୍ତ୍ରୀ-ଅକନିଷ୍ଠା)
●ଅଗ୍ରଜ,ଅଗ୍ର୍ୟ,ଅଗ୍ରେୟ→
ଜ୍ଯେଷ୍ଠ ଭ୍ରାତା; ବଡ଼ଭାଇ
●ଅଗ୍ରେଦିଧିଷୁ
→ଅଗ୍ରେ=ଆଗେ, ପୂର୍ବେ+ ଦିଧିଷୁ=ଦୁଇଥର ବିବାହିତା ସ୍ତ୍ରୀ
ଏ ଶବ୍ଦର ତିନୋଟି ଅର୍ଥ ରହିଛି
ଯଥା
【୧】ଯେଉଁ ପୁରୁଷ ପୂର୍ଵେ ଥରେ ଵିଵାହ କରି ବିଧବା ହୋଇଥିବା ସ୍ତ୍ରୀ କୁ ଵିଵାହ କରେ /ପ୍ରଥମ ସ୍ବାମୀଙ୍କ ମୃତ୍ଯୁ ପରେ ଦ୍ବିତୀୟ ଥର ଵିଵାହିତା ସ୍ତ୍ରୀର ସ୍ବାମୀ
【୨】ବଡ଼ ଭଉଣୀ ବିବାହ ନକରୁଣୁ ବିବାହ କରିବା ସାନ ଭଉଣୀ—
【୩】ପୁନର୍ବିବାହିତା ବିଧବା
●ଅତ୍ତା→
ବଡ଼ ଭଉଣୀ
●ଅନୁଜ→
କନିଷ୍ଠ, ସାନ ଭାଇ
●ଅନ୍ତରଭଉଣୀ→
(କ୍ଷତ୍ରିୟଙ୍କର)ସାବତ ଭଉଣୀ
●ଅନ୍ତିକା(ଵି)→
ଜୋଷ୍ଠଭଉଣୀ; ଅଗ୍ରଜା—
●ଅପତିଆଣି,ଅପର୍ତ୍ତିଆଣୀ(ଵିଣ.)
―ଯେଉଁ ପିଲାର ଉପର ଭାଇ ଵା ଭଉଣୀ ମରିଯାଇଥାନ୍ତି—
●ଅପା(ଵି)
―ବଡ଼ ଭଉଣୀ(ଦ୍ରା ତେଲୁଗୁ ଶବ୍ଦ ‛ଅପା’ ସହିତ ସହ ସମଧୃତ)
●ଅଵରଜ→
ସାନ ଭାଇ(ସ୍ତ୍ରୀ-ଅଵରାଜା)
ନିରୁକ୍ତି;ଅବର= ପରବର୍ତ୍ତୀ+ଜନ ଧାତୁ+କର୍ତ୍ତୃ. ଅ
●ଅର୍ତିକା(ଵି)→
―ବଡ଼ ଭଉଣୀ
●ଆକ୍ରନ୍ଦ→ଭାଇ
●ଉଠିଆସିଠିଆ→(ପଶ୍ଚିମ ଓଡି଼ଶା;ଗଡ଼ଜାତ) (ବିଣ.)—କୌଣସି ବ୍ଯକ୍ତିର ଜ୍ଯେଷ୍ଠ ଓ କନିଷ୍ଠ ଉଭୟ ଭାଇ
●ଉଠିଆଭାଇ(ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶା ଓ ଗଡ଼ଜାତ)
(ଵି.)—ଜ୍ଯେଷ୍ଠ ଭାଇ
●ପିଠିଆ ଭାଇ(ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶା ଓ ଗଡ଼ଜାତ)
(ଵି.)―ସାନ ଭାଇ
●ଏକୋଦର(ଵି.)(ସ୍ତ୍ରୀ―ଏକୋଦରା)
ସହୋଦର;ଏକ ମାତାର ଗର୍ଭୁଁ ଜାତ ଭାଇ
●କେଶଟ→ସଂ ଵିଶେଷ୍ୟ
-ଭାଇ
●କ୍ରମୋଢ଼ା(ଵିଣ)
=>କ୍ରମ+ଊଢ଼ା
―ବଡ଼ ଭଉଣୀମାନଙ୍କ ବିବାହ ପରେ ବିବାହିତା ସାନ ଭଉଣୀ
●ଘରଆଡ଼(ଆଡି଼ଆ) ଭାଇ―
ଦେଶଜ ଵି.―ଶାଳକ(ଵ୍ୟଙ୍ଗ ପ୍ରୟୋଗ)
●ଚୀରଭବନ୍ତୀ→
— ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ବଡ଼ଭଉଣୀ; ଦେଢ଼ଶାଶୁ—
●ଜାମି;ଯାମୀ→ଭଉଣୀ
ଯମ ଓ ଜମୁନାଙ୍କ ଭାଇ ଭଉଣୀ ସ୍ନେହ ଆଦର ଯୋଗୁଁ ଵୈଦିକ ଯୁଗରୁ ଭାଇ ଦ୍ଵିତୀୟା ଵା ଯମ ଦ୍ଵିତୀୟା ପର୍ଵ ପାଳିତ ହୋଇ ଆସୁଥିବା ବେଳେ ଆଧୁନିକ ରାକ୍ଷୀ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଯୋଗୁଁ ଏ ପର୍ଵ ର ଗୁରୁତ୍ୱ ହ୍ରାସ ହୋଇଛି । ତେବେ ସେ ଯାହା ହେଉ ଏକଦା ଯମ ଦ୍ଵିତୀୟା ଭାରତଵର୍ଷରେ ଏତେ ଲୋକପ୍ରିୟ ହୋଇଥିଲା ଯେ ଭଉଣୀ ପାଇଁ ଜାମି ଵା ଯାମୀ ଏକ ପର୍ଯ୍ୟାୟଵାଚକ ହୋଇଯାଇଥିଲା ବୋଲି ସହଜେ ଅନୁମାନ କରାଯାଇପାରେ ।
●ଦାଦା(ଵି)→
―ବଡ଼ ଭାଇ; ଜ୍ଯୋଷ୍ଠ ଭ୍ରାତା; ଭାଇନନା
●ଦାହକ ଭାଇ;ମଡ଼ାସାଙ୍ଗିଆ ଭାଇ
=ଶବକୁ ସତ୍କାର କରିବାକୁ ନେବା ବ୍ଯକ୍ତିଗଣ
●ଦିଦୀ
―ବଡ଼ଭଉଣୀ, ନାନୀ
●ଦିଧିଷୃ
― ଅଗ୍ରେଦିଧିଷୂ; ବଡ଼ଭଉଣୀ ଅଵିଵାହିତା ଥାଉ ଥାଉଁ ଯେଉଁ ସାନଭଉଣୀ ଵିଵାହ କରେ
●ଦେଈ
―ଭଉଣୀ
●ନଣଦ
―ସ୍ବାମୀ ଙ୍କ ଭଉଣୀ
●ନନା,ଭାଇନା,ନାନା,ନୀନା(ଵିପରୀତ-ନାନୀ)
―ବଡ଼ ଭାଇ
●ନାନା
―ବଡ଼ଭଉଣୀ; ନାନୀ— 2. Elder sister.
●ନାନୀ
―ବଡଭଉଣୀ
●ନେଦିଷ୍ଠୀ―ସଂ ଵିଶେଷଣ
―ସହୋଦର ଭାଇ
●ପରିଵିର୍ଣ୍ଣ,ପରିଵିତ୍ତ, ପରିଵିତ୍ତି(ସଂ. ଵି.)→
(ପରି=ପୂର୍ବରୁ+ବିଦ୍ ଧାତୁ+କର୍ମ. ତ)
—ଯେଉଁ ଅବିବାହିତ ବ୍ଯକ୍ତିର ସାନ ଭାଇ ବିବାହିତ ହୋଇଥାଏ
●ପରିଵିନ୍ଦକ,ପରିଵିିନ୍ଦତ୍ (ଵି.ପୁଂ.)→
(ପରି+ଵିଦ୍ ଧାତୁ+କର୍ତ୍ତୃ. ଅକ)
—ଯେଉଁ ବ୍ଯକ୍ତି ଆପଣାର ବଡ଼ ଭାଇ ବିବାହିତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ବିବାହ କରେ
●ପରିବେତ୍ତା(ଵି.ପୁଂ.)→
(ପରି=ପୂର୍ବରୁ+ଵିଦ୍ ଧାତୁ=ଲାଭ କରିବା+କର୍ତ୍ତୃ. ତୃ;1ମା.1ଵ.)
—ବଡ଼ ଭାଇ ଅବିବାହିତ ଥାଉଁ ଥାଉଁ ବିବାହିତ ସାନ ଭାଇ
[ଦ୍ରଷ୍ଟଵ୍ୟ—ବଡ଼ ଭାଇ ଦେଶାନ୍ତରଗାମୀ, ନପୁଂସକ, ପତିତ, ମୂକ, ବଧୀର, ଅନ୍ଧ, କୋଢ଼ି, ଵିଵାହ କରିବାକୁ ଅନିଚ୍ଛୁକ, ଵେଶ୍ଯାସକ୍ତ ଓ ଚିରରୋଗୀ ହେଲେ, କିମ୍ବା ଆପଣାର ଅନ୍ତର ଭାଇ ହୋଇଥିଲେ, କିମ୍ବା ସାନ ଭାଇକୁ ଵିଵାହ କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦେଲେ ବଡ଼ ଭାଇ ଵିଵାହିତ ନ ହୋଇ ସାନ ଭାଇ ଵିଵାହ କରିବାର ଶାସ୍ତ୍ରଵିଧି ଅଛି। ଅଵିଵାହିତ ବଡ଼ ଭାଇକୁ ପରିଵିର୍ଣ୍ଣ, ପରିଵିତ୍ତ, ପରିଵିିତ୍ତି ବୋଲାଯାଏ।ପୂ;ଭା]
●ପିଠିର→
―କନିଷ୍ଠ (ଭାଇଓ ଭଉଣୀ)
●ପିତୃବ୍ଯକନ୍ଯା
―ଖୁଡ଼ୁତାଝିଅଭଉଣୀ
●ପିତୃବ୍ଯପୁତ୍ର;ଖୁଡ଼ୁତା ପୁଅ ଭାଇ→
―ଦଦା,ଦଦେଇ ଵା କକା,କକେଇ ପୁଅ ଭାଇ
●ପିତୃଷ୍ବ ସେୟ-(ଵିଶେଷ୍ୟ)
(ସ୍ତ୍ରୀ―ପିତୃଷ୍ବ ସେୟା—ସ୍ତ୍ରୀ)
ନିରୁକ୍ତି;ପିତୃସ୍ବସୃ+ଅପତ୍ଯାର୍ଥେ ଏୟ
—ପୈତୃଷ୍ବସ୍ରୀୟ;ପିଉସୀପୁଅ ଭାଇ
●ପିତ୍ର୍ଯ→
―ବଡ଼ଭାଇ
●ପୂର୍ବଜା→
ବଡ଼ ଭଉଣୀ
●ବଳା→
ସାନ ଭଉଣୀ
●ବହିଣୀ,ବଇଣୀ,ବହିଣୀ,ବହିନ୍ ,ବହେଣୀ, ଭଗିନୀ,ବାଇ
―ଭଉଣୀ
●ବିମାତୃଜ→
— ବୈମାତୃ ଭାଇ,ବୈମାତ୍ରେୟଭାଇ; ସାବତ ଭୋଇ
●ଭଅ(ଇ,ଉ)ଣୀ ଜୋଇଁ(ଯ୍ଵାଇଁ)
―କୌଣସି ସ୍ତ୍ରୀର ସାନ ଭଉଣୀର ସ୍ବାମୀ
[ଦ୍ରଷ୍ଟଵ୍ୟ— ସାନ ଭଉଣୀଙ୍କୁ ବିଭା ହୋଇଥିବା ବ୍ଯକ୍ତିଙ୍କର ଆପଣାର ସ୍ତ୍ରୀର ବଡ଼ ଭଉଣୀ ଦେଢ଼ଶାଶୁ ଅଟନ୍ତିଓ ଓଡ଼ିଆ ସମାଜରେ ତାଙ୍କ ସଙ୍ଗେ ଥଟ୍ଟା କରିବା ବା କଥାବାର୍ତ୍ତା ହେବା ନିଷିଦ୍ଧ। ବଡ଼ ଭଉଣୀଙ୍କ ସ୍ବାମୀ ଆପଣାର ଭିଣେଇ ଓ ସ୍ତ୍ରୀର ସାନ ଭଉଣୀ ଆପଣାର ଶାଳୀ; ଶାଳୀ ଓ ଭିଣେଇଙ୍କ ମଧ୍ଯରେ ଥଟ୍ଟା ପରିହାସ ଚଳେ।ପୂ;ଭା]
●ଭଉଣ୍ଡୀ(ଵ୍ୟଙ୍ଗ୍ଯ)
—ଭଉଣୀ
●ଭାଇଆ,ଭାଇଆଳି(ଆ)→
ଜ୍ଞାତି; କୁଟୁମ୍ବୀ ଭାଇ
●ଭ୍ରତା,ଭ୍ରଥା,ଭ୍ରାତ,ଭ୍ରାଥ,ଭ୍ରାତଃ,ଭ୍ରାତୃ
—ଭାଇ—
●ଭ୍ରାତୃସ୍ଥାନୀୟ→
―ସମ୍ପର୍କରେ ଭାଇ
●ମଉଳାପୁଅ ଭାଇ
(ସଂ. ମାତୁଳ ପୁତ୍ର+ଭ୍ରାତ)
—ମାମୁଁ ପୁଅ ଭାଇ
●ମଡ଼ାକଢ଼ା ଭାଇ,ମଡ଼ାକାନ୍ଧିଆ ଭାଇ,ମଡ଼ାସାଙ୍ଗୀ ଭାଇ→
―ଦାହକ ଭାଇ;ଶବକୁ ସତ୍କାର କରିବାକୁ ନେବା ବ୍ଯକ୍ତିଗଣ
●ମାଲ ଭାଇ(ଵି)→
—ମୃତ୍ୟୁ ଉତ୍ତାରୁ ଶବ କାନ୍ଧଉଥିବା ଜ୍ଞାତି ଭାଇ
●ଯବିଷ୍ଠ―(ଵିଶେଷଣ)(ଯବିଷ୍ଠା—ସ୍ତ୍ରୀ)→
→ଯୁଵାନ୍+ ଅତିଶୟାର୍ଥେ. ଇଷ୍ଠ
―ଅତ୍ଯନ୍ତ ଯୁଵା,ସଵା ସାନ ଭାଇ; ସର୍ବକନିଷ୍ଠଭ୍ରାତା
●ଶାଳୀ(ସଂ. ଶ୍ଯାଳୀ)
—ଆପଣା ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ କନିଷ୍ଠା ଭଗ୍ନୀ; ଶାଳିକା
[ଦ୍ରଷ୍ଟଵ୍ୟ— ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ବଡ଼ ଭଉଣୀଙ୍କୁ ଓଡ଼ିଆରେ ଦେଢ଼ଶାଶୁ ବୋଲାୟାଏ। ଶାଳୀଙ୍କ ସ୍ବାମୀ ସଢୁ ଅଟନ୍ତି; ଶଳୀଙ୍କ ପୁଅ ପୁତୁରା ଓ ତାଙ୍କ ଝିଅ ଝିଆରୀ ଅଟନ୍ତି; ଓଡ଼ିଆ ସାମାଜରେ ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ବଡ଼ ଭଉଣୀ ଦେଢ଼ଶାଶୁ ଭଉଣୀଜୋଇଁଙ୍କର ପରିହାସସ୍ଥାନୀଯା ନୁହନ୍ତି; କେବଳ ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସାନ ଭଉଣୀ ଶାଳୀ ଭିଣେଇଙ୍କର ପରିହାସସ୍ଥାନୀୟା ଅଟନ୍ତି। ବଙ୍ଗୀୟ ସମାଜରେ ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କର, କି ବଡ଼,କି ସାନ, ସବୁ ଭଉଣୀ ଶାଳୀ ଅଟନ୍ତି ଓ ଭିଣେଇଙ୍କର ପରିହାସସ୍ଥାନୀୟି ଅଟନ୍ତି। ପୂ;ଭା]
●ସକୁକ୍ଷୀ(ଵିଶେଷଣ)→
→ଏକମାତାଙ୍କ ଗର୍ଭରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ଭାଇଓ ଭଉଣୀ—
;Uterine
●ସଗର୍ଭ(ଵିଣ),ସଯୋନୀ(ଵି.)→
―ଏକମାତାଙ୍କ ଗର୍ଭରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ସନ୍ତାନ
●ସାଇ ଭାଇ→
―ନିଜର ସାଇରେ ବାସ କରୁଥିବା ଯୋଗୁଁ ଯେ ଆପଣାର ଭାଇ ସ୍ଥାନୀୟ
●ସାପତନ, ସାପତ୍ନ୍ଯ(ଵିଶେଷଣ)
—ସାବତ ଭାଇ ଓ ଭଉଣୀ
●ସୋଦର(ଵିଶେଷ୍ୟ)→
ସ+ଉଦର
―ସହୋଦର
●ସ୍ତ୍ର୍ଯନୁଜ(ଵି.,ଵିଣ.)
→ଭଉଣୀ ପରେ ଜନ୍ମ ଲଭିଥିବା ଭାଇ
°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°
ସମସ୍ତ ଶବ୍ଦ ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷ ରୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଛି ଏଵଂ ଏହା ଅପେକ୍ଷା ଆହୁରି ଅନେକ ଦେଶଜ ଓ ସଂସ୍କୃତ ଶବ୍ଦ ରହିଛି ।
