ସ୍ନାନଯାତ୍ରା ପଛର ଵିଜ୍ଞାନ କ'ଣ ?

“ସ୍ନାନ ପୂର୍ଣ୍ଣିମାରେ ସ୍ନାନ ମଣ୍ଡପରେ ତିନିଠାକୁରଙ୍କର ସ୍ନାନ ଯାତ୍ରା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ ।”

ଏହି ଵାକ୍ୟଟି ହୁଏତ ଅଣଓଡ଼ିଆମାନେ ବୁଝିନପାରିପାରନ୍ତି କିନ୍ତୁ ଜଣେ ଓଡ଼ିଶାଵାସୀ ନିଶ୍ଚୟ ବୁଝିଯାଆନ୍ତି କାରଣ ଏହି ଵାକ୍ୟର ଭରି ରହିଛି ଜଗନ୍ନାଥ ସଂସ୍କୃତିର ଉପାଦାନ ଯାହା ନିଆରା ଓ ଅନନ୍ୟ । ଜ୍ଯୈଷ୍ଠ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ହିଁ ଜଗନ୍ନାଥ ଦେଶରେ ସ୍ନାନ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଭାବେ ଖ୍ୟାତ । ଏହି ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଦିନ ଶ୍ରୀଵିଗ୍ରହଙ୍କର ସ୍ନାନ ମଣ୍ଡପରେ ସ୍ନାନ ଵିଧି ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ । ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରରେ ଯେଉଁ ମଣ୍ଡପରେ ଜଗନ୍ନାଥ, ବଳଭଦ୍ର ଓ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କ ପ୍ରତିମାମାନଙ୍କର ଜ୍ଯୈଷ୍ଠ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଦିନ ସ୍ନାନ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରାଯାଏ ତାକୁ ସ୍ନାନ ମଣ୍ଡପ କୁହାଯାଏ। ସେହିପରି ଜ୍ଯେଷ୍ଠ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଦିନ ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରର ସ୍ନାନ ମଣ୍ଡପରେ ଯେଉଁ ମହାସ୍ନାନ ଉତ୍ସଵ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୁଏ ତାହା ସ୍ନାନ ଯାତ୍ରା ନାମରେ ଜଣାଶୁଣା ।

ଚତୁର୍ଦ୍ଧା ମୂର୍ତ୍ତିଙ୍କୁ ୧୦୮ ଗରା ଜଳରେ ସ୍ନାନ କରାଯାଏ l ୧୮ ଗରା ଜଳରେ ଚକ୍ରରାଜ ଶ୍ରୀସୁଦର୍ଶନ, ୨୨ ଗରା ଜଳରେ ମା' ସୁଭଦ୍ରା,୩୩ ଗରା ଜଳରେ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀବଳଭଦ୍ର ,୩୫ ଗରା ଜଳରେ ମହାପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ସ୍ନାନ କରନ୍ତି ।  ଶ୍ରୀଵିଗ୍ରହଙ୍କ ଉପରେ ବହୁପରିମାଣରେ ପାଣି ଢଳାହେଵାଦ୍ୱାରା ତାଙ୍କ ଦେହରୁ ରଙ୍ଗ ଛାଡ଼ିଯାଏ; ଏଥିପାଇଁ ସ୍ନାନଯାତ୍ରା ପରେ ସେ ମୂର୍ତ୍ତିମାନଙ୍କୁ ପୁନର୍ଵାର ଚିତ୍ରିତ କରିଵାକୁ ୧୫ ଦିନ ଲାଗେ। ସେ ସମୟରେ ଭକ୍ତମାନେ ଠାକୁରମାନଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରି ପାରନ୍ତି ନାହିଁ। ଉକ୍ତ ୧୫ ଦିନକୁ 'ଅଣସର' ବୋଲାଯାଏ। କାରଣ ସ୍ନାନାଧିକ୍ୟ ଯୋଗୁଁ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ଥଣ୍ଡା ଧରିଥିଵାରୁ ଯାତ୍ରୀଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ ଦେଵାକୁ ତାଙ୍କୁ ଅନବସର ଵା ଅଣସର ହୁଏ ବୋଲି ବୋଲାଯାଏ। ଚିତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ ଶେଷ ହୋଇଗଲେ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କର 'ନଵଯୌବନ' ବେଶକୁ ଯାତ୍ରୀମାନେ ଦେଖନ୍ତି ଓ ତତ୍ପରେ ନଵଚିତ୍ରିତ ମୂର୍ତ୍ତିମାନଙ୍କୁ ଆଷାଢ଼ ଶୁକ୍ଳ ଦ୍ୱିତୀୟା ଦିନ ରଥକୁ ନିଆଯାଇ ରଥଯାତ୍ରା କରାଯାଏ।

 ଵସ୍ତୁତଃ ଆମ ପର୍ଵ ପର୍ଵାଣୀଗୁଡ଼ିକର ସାଂସ୍କୃତିକ ଐତିହାସିକ ଵୈଜ୍ଞାନିକ ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଆଦି ଵିଭିନ୍ନ ଦିଗ ରହିଛି ।

ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକଵାଦୀ କୁହନ୍ତି ଯେ ସ୍ନାନଯାତ୍ରା ସମୟରେ ପର°ବ୍ରହ୍ମ ମାନଵୀୟ ଲୀଳା ଦ୍ବାରା ଜୀଵକୁ ଏହା ସୂଚେଇ ଦେଉଛନ୍ତି ଯେ ଶମ ଦମ ଆଦି ଷଟ୍ ସମ୍ପତ୍ତି ସ୍ଵରୁପ ଜଳରେ କାମ କ୍ରୋଧ ଲୋଭାଦି କଳୁଷ ରଙ୍ଗ ଧୋଇଦିଅ,ତେବେ ମୋର ପ୍ରିୟ ହୋଇଵ।ଏହି କ୍ରିୟା ସମୟରେ ଜ୍ଵର ରୂପ ଭବବାଧା ଆଦି  ଆଘାତ ବି ସହି ଯା'। 

ତେବେ ଏହି ସ୍ନାନଯାତ୍ରା ପଛରେ ରହିଛି ସମାଜକୁ ଏକ ସାଵଧାନୀ ଵାର୍ତ୍ତା । ଆଗକାଳରେ ଜ୍ଯୈଷ୍ଠ ମାସରେ ମୌସୁମୀ ପ୍ରଭାଵରେ ହଠାତ୍ ଵର୍ଷା ହେଵା ଯୋଗୁଁ ନାନା ମହାମାରୀ ରୋଗ ଵ୍ୟାପୁଥିଲା । ତେଣୁ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ମହାମାରୀ ରୋଗରୁ ରକ୍ଷା ପାଇଵା ପାଇଁ ଦେଵୀ ଆସ୍ଥାନରେ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା ହେଉଥିଲା ଏଵଂ ଆଜି ବି ଅନେକ ଗ୍ରାମରେ ଏହି ପ୍ରଥା ରହିଛି ।‌ ତେବେ ସମାଜକୁ ଶିକ୍ଷା ଦେଵାକୁ ପ୍ରତିଵର୍ଷ ଶ୍ରୀବିଗ୍ରହମାନେ ଜ୍ଯୈଷ୍ଠ ପୂର୍ଣ୍ଣମାରେ ସ୍ନାନ କରନ୍ତି ଓ ଜ୍ଵରରେ ପଡ଼ନ୍ତି । ପ୍ରକାରନ୍ତରେ କଳିଙ୍ଗ ଦେଶର ପ୍ରକୃତ ଅଧିପତି ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ତାଙ୍କ ଭ୍ରାତା ଭଗିନୀଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ସମାଜକୁ ଶିକ୍ଷା ଦେଉଛନ୍ତି ଯେ ଜ୍ୟୈଷ୍ଠ ମାସରେ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ସାଵଧନତାର ସହିତ ସ୍ନାନ କରି ନିଜକୁ ଜ୍ଵରାଦି ରୋଗରୁ ଦୂରେଇ ରଖନ୍ତୁ । ଆଜି ଅଵଶ୍ୟ ଅନେକେ ସ୍ଵଚ୍ଛ ଜଳରେ ସ୍ନାନ କରୁଛନ୍ତି ତଥାପି ଏବେବି କିଛି ଗ୍ରାମଵାସୀ ଵର୍ଷାଦିନରେ ସୁଦ୍ଧା ନଦୀ ଓ ପୋଖରୀରେ ଗାଧୋଉଛନ୍ତି । ଗ୍ରାମର ଜଳାଶୟଗୁଡ଼ିକ ସ୍ଵଚ୍ଛ ଜଳଯୁକ୍ତ ନହୋଇଥିଵାରୁ ସେଭଳି ଜଳ ରୋଗର ଵାହକ ହୋଇଥାଏ । 

ଆମ ପୂର୍ଵଜ ଏହା ଜାଣିଥିଲେ ତେଣୁ ସେମାନେ ସ୍ନାନ ପୂର୍ଣ୍ଣିମାରେ ସ୍ନାନ ମଣ୍ଡପରେ ତିନିଠାକୁରଙ୍କର ସ୍ନାନ ଯାତ୍ରା ଅନୁଷ୍ଠିତ କରିଵାର ପରମ୍ପରା ଗଢ଼ିଥିଲେ । ଏହା ହିଁ ଆମ ମହାନ ଜଗନ୍ନାଥ ସଂସ୍କୃତିର ମହାନତା । 

ଘସି ଓ ପାଉଁଶକୁ କାହିଁକି ଛେନା କୁହାଯାଏ ?

ରସଗୋଲା ହେଉ କି ଛେନାପୋଡ଼,ଛେନା ଵ୍ୟଵହାର କରି ଵିଭିନ୍ନ ମିଠା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । ପନୀର ଓ ଛେନା ଏକାପରି ଖାଦ୍ୟ ଦରଵ ହୋଇଥିଲେ ବି ପ୍ରକାର, ଵ୍ୟଵହାର ଓ ସ୍ଵାଦ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ। ପନୀର ଅପେକ୍ଷା ଛେନା ନରମ ଏଵଂ ଏହି ଉଭୟ ପ୍ରକାରର ଖାଦ୍ୟ ଦରଵକୁ Cheese ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି । 

ନାନାପ୍ରକାରେ ଛେନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । କ୍ଷୀର ଛିଣ୍ଡିଗଲେ ଛେନା ହୁଏ, ଦହି ନିଆଁରେ ବସିଲେ ଛେନା ହୁଏ । ପ୍ରଥମ ପ୍ରକାରର ଛେନାକୁ ଦୁଧଛେନା ଓ ଦ୍ଵିତୀୟଟିକୁ ଦହିଛେନା କହନ୍ତି । ଲେଖିକା କେଥରିନ୍ ଡୋନଲୀ ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକ The Oxford Companion to Cheeseର ୩୭୩ତମ ପୃଷ୍ଠାରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ଯେ ଵେଦରେ ପଳାଶ ଗଛର ଛାଲ ତଥା ବରକୋଳି (Ziziphus mauritiana) ଆଦି କେତେକ ପାଦପର ଫଳରସ ଵ୍ୟଵହାର କରି ଛେନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯିଵା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି । ଦଶମ ଶତାବ୍ଦୀର ଲୋକୋପକାର ତଥା ଦ୍ଵାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ମାନସୋଲ୍ଲାସ ଭଳି ଗ୍ରନ୍ଥଗୁଡ଼ିକରେ ମଧ୍ୟ ଛେନା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ତଥ୍ୟ ଅଛି । ଚରକ ସଂହିତାର କେତେକ ତଥ୍ୟ ଆଧାରରେ ବି ଏନ୍ ମାଥୁର ଓ ସୁନୀଲ କୁମାର ଆଦି ଗଵେଷକମାନେ କୁହନ୍ତି ଯେ ଭାରତରେ ପ୍ରାୟ ଦୁଇହଜାର ଵର୍ଷ ପୂର୍ଵରୁ ଲୋକଙ୍କୁ ଛେନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଵାର ପ୍ରଣାଳୀ ଜଣାଥିଲା । 

ଏଇ 'ଛେନା' ନାମକ ଦରଵର 'ଛେନା' ନାମର ଵ୍ୟୁତ୍ପତ୍ତି ସମ୍ବନ୍ଧରେ କିଏ କେତେ ପ୍ରକାରେ ମତ ଦିଅନ୍ତି । କେହି କେହି କୁହନ୍ତି ସଂସ୍କୃତ 'ସନ୍ତାନିକା(ଦୁଧସର)' ଶବ୍ଦରୁ 'ଛେନା' ଶବ୍ଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ତ ଆଉ କେତେକଙ୍କ ମତରେ ସଂସ୍କୃତ 'ଛିନ୍ନ' ଶବ୍ଦରୁ 'ଛେନା' ଶବ୍ଦ ଜାତ ହୋଇଛି । ତେବେ Sir. Ralph Lilley Turner ତାଙ୍କ ଵ୍ୟୁତ୍ପତ୍ତିକୋଷ "A comparative dictionary of Indo-Aryan languages"ରେ 'ଛେନା' ଶବ୍ଦଟି ସଂସ୍କୃତ ଶବ୍ଦ 'ସ୍ତ୍ଯାନ' ଵା 'ସ୍ତ୍ଯୈନ୍ଯ'ର ପରିଵର୍ତ୍ତିତ ରୂପ ହୋଇଥିଵା ମତ ରଖିଯାଇଛନ୍ତି ଯାହା ଆଜି ଅନେକେ ଭାଷାଵିଦ ଗ୍ରହଣ କରିସାରିଛନ୍ତି । 

ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଛେନାର ନାନା ଅର୍ଥ ରହିଛି । ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷରେ ଛେନା ଶବ୍ଦର ଚାରୋଟି ଅର୍ଥ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି । 

ପ୍ରଥମତଃ ଦଧି ଓ ଦୁଗ୍ଧରୁ ଅଗ୍ନିସଂଯୋଗରେ ଵା ଅମ୍ଳରସଯୋଗେ ଯେଉଁ ପିଣ୍ଡ ବାହାରେ ତାକୁ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ 'ଆମିକ୍ଷା' ତଥା ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ 'ଛେନା' କୁହାଯାଏ । ଏଇ ଛେନା ଶବ୍ଦର ଵ୍ୟୁତ୍ପତ୍ତି ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଉପରେ ଆମେ ଆଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି । 

ପୁଣି ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ 'ଛେନା' ଶବ୍ଦଟି ଵିରକ୍ତି ପ୍ରକାଶ ନିମନ୍ତେ "କିଛି ନାହିଁ" ଅର୍ଥରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଥାଏ । ଯଥା—ମୁଁ ପୁଅ ପିଛା ଶହ ଶହ ଖରଚ କଲି, ସେ ଛେନାଟା ପଢ଼ିଲା।”

ହେଲେ ଛେନା ଶବ୍ଦର ଗୋଟିଏ ଅର୍ଥ ଵିରକ୍ତ ଭାଵ ଘେନି "କିଛି ନାହିଁ" କେମିତି ହେଲା ? 

ଏହାର ଉତ୍ତର ସମ୍ଭଵତଃ ଗୋଜାତ ଦ୍ରଵ୍ୟର ପ୍ରସ୍ତୁତିକରଣ ପ୍ରଣାଳୀ ମଧ୍ୟରେ ଲୁଚିରହିଛି । 

ପ୍ରଥମେ ଆଉଟା ଦୁଧ ଶୀତଳ ହେଵା ପରେ ତହିଁରେ ମହି ପକାଇ କିଛି ସମୟ ରଖିଦେଲେ ଯେଉଁ ଗାଢ଼ ଥଲଥଲିଆ ପଦାର୍ଥ ହୁଏ ତାକୁ 'ବସା ଦହି' ବୋଲାଯାଏ ଓ ବସା ଦହିରେ ପାଣି ମିଶାଇ ତାକୁ ମୁହାଇଁ ସେଥିରୁ ଲହୁଣୀ ବାହାର କଲା ପରେ ଯେଉଁ ଜଳୀୟ ପାଦାର୍ଥ ହୁଏ ତାକୁ ଘୋଳ ଵା ଘୋଳ ଦହି ଵା ଚହ୍ଲା ବୋଲାଯାଏ। ଦହି ମୁହାଁଇ ସେଥିରୁ ନଵନୀତ ଵା ଲହୁଣୀ ବାହାର କରାଯାଏ । ଲହୁଣୀକୁ ତରଳାଇ ଘିଅ ବାହାର କରାଯାଏ। 

ଗରମ ଦୁଧରେ ଲେମ୍ବୁ ରସ,ଖଟା ଵା ଫିଟିକିରି ମିଶାଇ କିମ୍ବା ଦହିକୁ ନିଆଁରେ ବସାଇ ସେଥିରୁ ଛେନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । କିନ୍ତୁ ଛେନା ହୋଇସାରିଵା ପରେ ତହିଁରୁ ଆଉ କୌଣସି ଦରଵ ବାହାରିପାରେ ନାହିଁ । ଫଳତଃ ଯେହେତୁ ଛେନା ପରେ ଆଉ କିଛି ହୋଇପାରେ ନାହିଁ ତେଣୁ ଏହିକାରଣରୁ ଛେନା ଶବ୍ଦଟି "କିଛି ନାହିଁ" ଅର୍ଥରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଥାଇପାରେ । 

ଏଠାରେ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଯେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ "ଛେନା ଓ ଛେନାଗୁଡ଼" ଏ ଉଭୟ ଶବ୍ଦ ଵିରକ୍ତି ସୂଚକ "କିଛି ନାହିଁ" ଅର୍ଥରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ । 

ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ଆଗକାଳରେ କାନଫୋଡ଼ା ହେଵା ବେଳେ ପିଲାର ହାତରେ ଛେନା ଗୁଡ଼ ଦେଇ ପିଲାଙ୍କୁ କହୁଥିଲେ "ଛେନାଗୁଡ଼ ଖା", ପିଲା ଛେନା ଗୁଡ଼ ଖାଇଵାରେ ଲାଗିଥିଲା ବେଳେ ଭଣ୍ଡାରି ତା କାନକୁ ଛୁଞ୍ଚିରେ ଟୁକ୍ କିନି ଫୋଡ଼ି ଦିଏ । ଏଥିପାଇଁ ଲକ୍ଷଣାର୍ଥ ପିଲାଙ୍କୁ ଭଣ୍ଡାଇଲା ପରି ଅଳ୍ପ ମୂଲ୍ୟର ଲୋଭନୀୟ ଵସ୍ତୁକୁ ଓଡ଼ିଶାରେ କ୍ରମେ ଛେନାଗୁଡ଼ କୁହାଗଲା । ଆଜି ସିନା ଗୁଡ଼ ଓ ଛେନାର ମୂଲ୍ୟ ବଢ଼ିଯାଇଛି କିନ୍ତୁ ଆଗେ ଓଡ଼ିଆଙ୍କ ପାଇଁ ଛେନା ଓ ଗୁଡ଼ ଅତି ସାଧାରଣ ତଥା ସହଜରେ ଘରେ ଘରେ ମିଳିଯାଉଥିଵା ଵସ୍ତୁ ଥିଲା । ଓଡ଼ିଆଙ୍କ ପାଇଁ ଛେନା ଓ ଗୁଡ଼ ଥିଲା ଅଳ୍ପ ମୂଲ୍ୟର ଵସ୍ତୁ ତେଣୁ ପରେ ହୁଏତ ଏହି ଅର୍ଥ ଆହୁରି ପରିଵର୍ତ୍ତିତ ହୋଇ ଵିରକ୍ତି ଵାଚକ "କିଛି ନାହିଁ"ରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଵା ସମ୍ଭଵ । 

ଏତଦଵ୍ୟତୀତ ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷରେ ଛେନା ଶବ୍ଦର ପାଉଁଶ(Ashes) ତଥା ଘସି(cowdung), ଏହି ଦୁଇଗୋଟି ଅର୍ଥ ମଧ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି ‌। 

ହେଲେ ପାଉଁଶ ଓ ଘସିକୁ କାହିଁକି ଛେନା କୁହାଯାଏ ? କ'ଣ ଏଭଳି କହିଵା ଠିକ୍ କି ? 

କାହିଁକି ପାଉଁଶ ଓ ଘସିକୁ ଛେନା କୁହନ୍ତି ତାହା ଜାଣିଵାକୁ ହେଲେ ଆମକୁ ଏଇ ଦୁଇଟି ଛେନା ଶବ୍ଦର ଵ୍ୟୁତ୍ପତ୍ତି ଇତିହାସ ଜାଣିଵାକୁ ହେଵ । 

ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷରେ ଛେନାର ଦୁଇଗୋଟି ଅର୍ଥ କେଵଳ ପାଉଁଶ ଓ ଘସି ଲେଖାଅଛି କିନ୍ତୁ ଏହାର ଵ୍ୟୁତ୍ପତ୍ତି ସମ୍ବନ୍ଧରେ କୌଣସି ତଥ୍ୟ ଦିଆଯାଇନାହିଁ । 

କିନ୍ତୁ Sir. Ralph Lilley Turnerଙ୍କ ଵ୍ୟୁତ୍ପତ୍ତିକୋଷ "A comparative dictionary of Indo-Aryan languages"ରେ ଉଣ୍ଡିଲେ ଆମେ ଏହି ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପାଇଯାଆନ୍ତି । 

ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦ ଅଛି 'କ୍ଷାମ' , ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷରେ ଏହାର ଅନେକ ଅର୍ଥ ଥିଲେ ବି ଏଠାରେ ଆଲୋଚନା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତହିଁର ଦୁଇ ତିନୋଟି ଅର୍ଥ ଉଲ୍ଲେଖ ଯୋଗ୍ୟ । କ୍ଷାମର ଗୋଟିଏ ଅର୍ଥ ଶୁଷ୍କ, ପାଉଁଶ ଶୁଷ୍କ ହୋଇଥାଏ । ତାପଯୋଗୁଁ ପୋଡ଼ିଯାଇ ଥିଵା ଵା ଦଗ୍ଧ ଅର୍ଥରେ ବି କ୍ଷାମ ଶବ୍ଦ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଥାଏ । ପୋଡ଼ି ଅଙ୍ଗାର ଵା ପାଉଁଶ ହୋଇଥିଵା ଦରଵକୁ କ୍ଷାମ କୁହନ୍ତି ଏଵଂ ଏହି ଅଵସ୍ଥା ଆଉ କିଛି ନୁହେଁ ପାଉଁଶ ଅଟେ । ଏ କ୍ଷାମ ଶବ୍ଦରୁ ହିଁ ପାଉଁଶ ଅର୍ଥଜ 'ଛେନା' ଶବ୍ଦଟି ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଚଳୁଅଛି । ଏହି କ୍ଷାମ ଶବ୍ଦରୁ ଗୋଟିଏ ପଟେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ପାଉଁଶ ଅର୍ଥଜ 'ଛେନା' ଶବ୍ଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଵାବେଳେ ଆଉ ଏକ ଦିଗରେ ବଙ୍ଗାଳୀ ଓ ଅହମିଆ ଭାଷାରେ ପାଉଁଶ ଅର୍ଥରେ ছাই ଶବ୍ଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ଆଜି ବି ଉତ୍ତର ଭାରତର ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ କେଉଁଠି କେଉଁଠି ପାଉଁଶକୁ छाई କହୁଥିଵାର ଶୁଣାଯାଏ ଏଵଂ ସେ ଶବ୍ଦଟି କ୍ଷାମ ମୂଳର ଶବ୍ଦ ଅଟେ । 

ମାତ୍ର ଛେନାର ଅର୍ଥ ଘସି କେମିତି ହୋଇପାରେ? 

ପ୍ରକୃତରେ ଏହି ଛେନା ଶବ୍ଦଟି ଆଉ ଏକ ଭିନ୍ନ ମୂଳରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ଏହି ଛେନା ଶବ୍ଦର ପ୍ରାକ୍ ଭାରୋପୀୟ ରୂପ ଥିଲା *śakana ଵା ଶକନ୍ ଯାହା ପରେ *chakana ଵା ଛକନ ହୋଇ ଶେଷରେ ପ୍ରାକୃତ ତଥା କଥିତ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ଛଗଣ ରୂପେ ଚଳିଲା । ଶକନ୍'ର ମାନକ ସଂସ୍କୃତରୂପ ଥିଲା ଶକୃତ (śákṛt) ଯାହାର ଅର୍ଥ ଗୋଵର ଅଟେ । ତହୁଁ ପ୍ରାକୃତ ଶବ୍ଦ 𑀙𑀕𑀡 (chagaṇa) ଶବ୍ଦଟି କ୍ରମେ 𑀙𑀸𑀡 (chāṇa) ଓ 𑀙𑀸𑀡𑀻 (chāṇī) ହୋଇପରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଛେନାରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲା। କାଳାନ୍ତରେ ଏହା କେଵଳ ଓଡ଼ିଶାର ପଶ୍ଚିମାଞ୍ଚଳରେ ବଞ୍ଚିକି ରହିଗଲା ଏଵଂ ଅନ୍ୟତ୍ର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଅର୍ଥ ଘେନି ଛେନା ଶବ୍ଦ ପ୍ରଚଳିତ ହେଵାରୁ ସେସବୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଘସି ଅର୍ଥରେ ଅପ୍ରଚଳିତ ହୋଇଗଲା । ଆଜି ଭାରତର ଵିଭିନ୍ନ ଭାଷାରେ ପ୍ରାକୃତ ଛଗଣ ଵା ଛଗନ ମୂଳରୁ ଅନେକ ଶବ୍ଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ଘସି ତଥା ଗୋଵର ଅର୍ଥରେ ଚଳୁଅଛି । 

ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ:- କନ୍ନଡ଼ ଭାଷାର ಸಗಣಿ (sagaṇi),ମାରୱାରୀ ଭାଷାରେ छणारौ,ପଞ୍ଜାବୀ ਛਾਣਾ(chāṇā),ସରାଈକୀ ଭାଷାରେ छाना, ଗୁଜରାଟୀରେ છાણું (chāṇũ),ସିନ୍ଧୀରେ छेणु ଓ छेणो, କୋଙ୍କଣୀ ଓ ମରାଠୀରେ शेण(śeṇ),ମରାଠୀ ଭାଷାର ବର୍ହାଡୀ ଶୈଳୀରେ शेन(śen),ଅହିରାନୀ ଭାଷାରେ शेन(śen),ମଳୟାଳମରେ ചാണകം (cāṇakaṁ) ଓ ତାମିଳ ଭାଷାରେ சாணி (cāṇi) ଇତ୍ୟାଦି ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ଘସି ,dung ଵା Cowdung ଅର୍ଥରେ ଵ୍ୟଵହାର ହେଉଅଛି ଏଵଂ ଏ ସମସ୍ତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ମୂଳ ପ୍ରାକୃତ ରୂପ ଥିଲା ଛଗଣ ଵା ଛକନ । 

ଏଣୁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ 'ଛେନା' ଭଳି ଯଦି କୌଣସି ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦର ଚାରି ପାଞ୍ଚୋଟି ବହୁତ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଅର୍ଥରେ ପ୍ରୟୋଗ ହେଉଥିଵାର ଦେଖନ୍ତି ତେବେ ଜାଣିବେ ତାହା ପ୍ରକୃତରେ ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦ ନୁହେଁ ଚାରି ଵା ତତୋଃଧିକ ଶବ୍ଦ ମୂଳରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଵା ଚାରୋଟି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଶବ୍ଦ ଅଟେ । 

 

ମୂଳ ଆର୍ଯ୍ୟଭାଷାର ସମ୍ବନ୍ଧଵାଚକ ଶବ୍ଦ

ମୂଳ ଆର୍ଯ୍ୟଭାଷାର ଅନେକ ଶବ୍ଦ ଆଜି ବି ଆମେ ନିଜର କଥିତ ଭାଷାରେ ଵ୍ୟଵହାର କରୁଛନ୍ତି ଏଵଂ ସେ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ପୁଣି ଅନ୍ୟ ଅନେକ ଭାଷାରେ ମଧ୍ୟ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ରୂପରେ ଚଳୁଅଛି ।‌ ଯଦି ଆମେ ପ୍ରାକ୍ ଭାରୋପୀୟ ସମ୍ବନ୍ଧଵାଚକ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ଦୃଷ୍ଟି ଦେଵା ତେବେ ଜାଣିପାରିଵା ଯେ ଅତି ପ୍ରାଚୀନ ଆର୍ଯ୍ୟ ସମାଜରେ ଚଳୁଥିଵା ସମ୍ବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକ ଆଜି ମଧ୍ୟ ଆମ ସମାଜରେ ଯଥାଵତ୍ ରହିଛି ।‌ ତେବେ ଚାଲନ୍ତୁ ପ୍ରାକ୍ ଭାରୋପୀୟ ଭାଷାପରିଵାରର ଏହିପରି କିଛି ସମ୍ବନ୍ଧଵାଚକ ଶବ୍ଦ ଵିଷୟରେ ଜାଣିଵା ଯାହା ଆଜି ବି ଉଭୟ ୟୁରୋପ ତଥା ଏସିଆର ଵିଭିନ୍ନ ଭାଷାରେ ସମ ଅର୍ଥରେ ଚଳୁଅଛି । 

ଗୃହର ସବୁଠାରୁ ମହତ୍ତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ସଦସ୍ୟା ହେଲେ ମାଆ । ମୂଳ ଭାରୋପୀୟ ଭାଷାରେ ମାଆ ପାଇଁ *méh₂tēr ଶବ୍ଦ ଥିଲା ଏଵଂ ସେଥିରୁ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ mā́tṛ, mātṛ́ ହୋଇଛି , ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ମାଆ ଶବ୍ଦ ଏହି ମୂଳରୁ ଜାତ । ଏହି ମୂଳ ଶବ୍ଦରୁ ପୁଣି ବହୁତ ପରେ ଜର୍ମାନିକ୍ ଭାଷା 

ଇଂରାଜୀରେ mother ଶବ୍ଦ ସୃଷ୍ଟି ହେଲା । ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ମାଆ,ମାଈ ଭଳି ଶବ୍ଦ ଏହି ମୂଳର ଶବ୍ଦ। 

 

ଗୃହର ଅନ୍ୟତମ ଗୁରୁତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସଦସ୍ୟ ହେଲେ ପିତା । 

ମୂଳ ଭାରୋପୀୟ ଭାଷାରେ ପିତାଙ୍କୁ *ph₂tḗr କୁହାଯାଉଥିଲା ଏଵଂ ସେଥିରୁ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ pitṛ́ ହୋଇଛି । ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ଜର୍ମାନିକ ଦେଇ ପରେ ଏହି ଶବ୍ଦଟି father ହେଲା । ତତ୍ସମ ପିତା ଏହି ମୂଳର ଶବ୍ଦ । 

ଆଗେ ଗୃହରେ ଅନେକ ଭାଇ ରହୁଥିଲେ ତେଣୁ ସେମାନଙ୍କୁ ସମ୍ବୋଧନ କରିଵାକୁ ଶବ୍ଦଟିଏ ଲୋଡ଼ା ହେଵା ସ୍ଵାଭାଵିକ କଥା । 

ମୂଳ ଭାରୋପୀୟ ଭାଷାରେ ଭାଇଙ୍କୁ ସମ୍ବୋଧନ ପାଇଁ *bʰréh₂tēr ଶବ୍ଦ ଚଳୁଥିଲା ।‌ସେଥିରୁ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ bʰrā́tṛ ହେଲା ଏଵଂ ପରେ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ brother ହୋଇଛି। ଓଡ଼ିଆ ଶବ୍ଦ ଭାଇ ଏହି ମୂଳର ଶବ୍ଦ ଅଟେ। 

ଗୃହରେ ଭଉଣୀ ବି ରହୁଥିଲେ ତେଣୁ ସେମାନଙ୍କୁ ସମ୍ବୋଧନ କରିଵାକୁ ଶବ୍ଦଟିଏ ଲୋଡ଼ା ହେଲା । ମୂଳ ଭାରୋପୀୟ ଭାଷାରେ ଭଉଣୀଙ୍କୁ *swésōr କୁହାଯାଉଥିଲା । ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ଏ ଶବ୍ଦ svásṛ ହେଲା ଯାହାର ଅର୍ଥ ଭଗିନୀ , ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ଏହି ଶବ୍ଦରୁ ଜର୍ମାନିକ ଦେଇ sister ଶବ୍ଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । 

ଗୃହରେ ବାପା ମାଆ ପୁଣି ନିଜ କନ୍ୟାକୁ ସମ୍ବୋଧନ କରିଵାକୁ ଶବ୍ଦ ଲୋଡ଼ିଲେ । ମୂଳ ଭାରୋପୀୟ ଭାଷାରେ ଝିଅକୁ ସମ୍ବୋଧନ ପାଇଁ *dʰugh₂tḗr ଶବ୍ଦଟିଏ ଚଳୁଥିଲା ଯହିଁରୁ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ dúhitṛ ଶବ୍ଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ଚଳି ପରେ ତାହା ଦୁହିତା ହୋଇଛି । ସେହିପରି *dʰugh₂tḗr ଶବ୍ଦଟି ଜର୍ମାନିକ ମୂଳରୁ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ daughter ରୂପେ ମଧ୍ୟ ଚଳୁଅଛି । 

ସେହିପରି ମୂଳ ଭାରୋପୀୟ ଭାଷାରେ ପୁଅକୁ *suHnús କୁହାଯାଉଥିଲା । ପରେ‌ ଏ ଶବ୍ଦ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ sūnú(ସୁନୂ) ହେଲା । ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ଏହି ମୂଳର son ଶବ୍ଦ ପ୍ରଚଳିତ । ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ଏହି ସୁନୂ ଶବ୍ଦ ଵ୍ୟଵହାର ହୋଇଥିଵା ଜଣାଯାଏ । 

ମୂଳ ଭାରୋପୀୟ ଭାଷାରେ ସେହିପରି ପୁଅକୁ *putló କହୁଥିଲେ ଏଵଂ ତାହା ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ putrá ରୂପେ ଚଳିଲା । ତେବେ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ଏହି ମୂଳର ଶବ୍ଦ ନାହିଁ କିନ୍ତୁ ଲାଟିନ ଭାଷାରେ ଏହା ସହିତ ସଗୋତ୍ରୀୟ puklo ଶବ୍ଦଟି ପୁଅ ଅର୍ଥରେ ପ୍ରଚଳିତ । ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ସେହି ପ୍ରାଚୀନ ଶବ୍ଦ ମୂଳରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ 'ପୁଅ' ଶବ୍ଦ ଆଜି ବି କଥିତ ଭାଷାରେ ବୋଲାଯାଉଅଛି । 

ମୂଳ ଭାରୋପୀୟ ଭାଷାରେ ନାତିକୁ *(h₂)népōts କୁହାଯାଉଥିଲା ଯାହା ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ nápāt ହେଲା ଏଵଂ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ନାତୀ ହେଲା । ଇଂରାଜୀ ଭାଷାର neve(ପ୍ରାଚୀନ) ଓ nephew ଏହି ଶବ୍ଦ ମୂଳରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । 

ମୂଳ ଭାରୋପୀୟ ଭାଷାରେ ନାତୁଣୀକୁ *(h₂)néptih₂ କହୁଥିଲେ ଯାହା ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ naptī́ ହେଲା । ପରେ ଜର୍ମାନିକ ମୂଳରୁ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ niece ଓ nift(ପ୍ରାଚୀନ) ଶବ୍ଦ ଚଳିଲା । 

ମୂଳ ଭାରୋପୀୟ ଭାଷାରେ ସ୍ଵାମୀଙ୍କ ଭାଇଙ୍କୁ *deh₂iwḗr କହୁଥିଲେ ଯାହା ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ devṛ́, devará ହେଲା, ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଦିଅର ହେଲା । ପ୍ରାଚୀନ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ସମାର୍ଥକ ସମୋଦ୍ଧୃତ ଶବ୍ଦ tācor ଚଳୁଥିଲା ଯାହା ଆଜି brother in lawର ପ୍ରୟୋଗ ଯୋଗୁଁ ଲୁପ୍ତ । 

ଭାଇର କନିଆ(ସ୍ତ୍ରୀ)ଙ୍କୁ ମୂଳ ଭାରୋପୀୟ ଭାଷାରେ *snusós କହୁଥିଲେ ଯାହା ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ snuṣā ହେଲା ।ପ୍ରାଚୀନ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ସମାର୍ଥକ ସମୋଦ୍ଧୃତ ଶବ୍ଦ snoru ଚଳୁଥିଲା ଯାହା ଆଜି sister in lawର ପ୍ରୟୋଗ ଯୋଗୁଁ ଲୁପ୍ତ ।  

ମୂଳ ଭାରୋପୀୟ ଭାଷାରେ *wedʰ- ଶବ୍ଦଟି ପ୍ରତିଜ୍ଞା, ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି,ବନ୍ଧନ, ନେତୃତ୍ୱ ଆଦି ଅର୍ଥରେ ଚଳୁଥିଲା । ଭାରତରେ ସାତ ଜନମ ସାଥିରେ ରହିଵାର ପ୍ରତିଜ୍ଞା ନେଇ ଵିଵାହ ହେଉଥିଲା ବୋଲି ଏହି ଶବ୍ଦରୁ ଵଧୂ ଶବ୍ଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି, ସେହିପରି ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ଏହି ମୂଳ ଶବ୍ଦରୁ wed ଶବ୍ଦ ଵିଵାହ ଅର୍ଥରେ ପ୍ରଚଳିତ। 

ଶଶୁରଙ୍କ ପାଇଁ ମୂଳ ଭାରୋପୀୟ ଭାଷାରେ *swéḱuros ଶବ୍ଦ ଥିଲା ଯାହା ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ śváśura ହେଲା, ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଶଶୁର ହେଲା। ପ୍ରାଚୀନ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ସମାର୍ଥକ ସମୋଦ୍ଧୃତ ଶବ୍ଦ swēor ଥିଲା ଯାହା ଆଜି father in law ବୋଲାଯିଵା ଯୋଗୁଁ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ଅପ୍ରଚଳିତ ହୋଇଅଛି । 

ଶାଶୁଙ୍କୁ ମୂଳ ଭାରୋପୀୟ ଭାଷାରେ *sweḱrúh₂ କୁହାଯାଉଥିଲା ଯାହା ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ śvaśrū́ ହେଲା, ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଶାଶୁ ହେଲା। କିନ୍ତୁ ପ୍ରାଚୀନ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ସମାର୍ଥକ ସମୋଦ୍ଧୃତ ଶବ୍ଦ sweger ଥିଲେ ବି mother in law ବୋଲାଯିଵା ଯୋଗୁଁ ଏହି ଶବ୍ଦ ଆଜି ସେ ଭାଷାରେ ଚଳୁନାହିଁ । 

ପ୍ରାକ୍ ଭାରୋପୀୟ ଶବ୍ଦ *syo(w)ros ଶବ୍ଦଟି ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ଶ୍ୟାଳ ତଥା ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଶଳା ହୋଇଛି। ତେବେ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ଏହି ମୂଳ ଶବ୍ଦ ନାହିଁ କିନ୍ତୁ ରୁଷୀଭାଷାରେ ପତ୍ନୀଙ୍କ ଭାଇଙ୍କୁ шурин (šurin) କୁହାଯାଏ ଯାହା ଏହି ମୂଳ ଶବ୍ଦରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । 

ପ୍ରାକ୍ ଭାରୋପୀୟ ଭାଷାରେ *ph₂tr̥wyos ଶବ୍ଦ ଥିଲା । ତହିଁରୁ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ପିତୃଵ୍ୟ(ଭେଣୋଇ) ଓ ପିତୃଵ୍ୟା(ପିଉସୀ) ଶବ୍ଦର ସୃଷ୍ଟି । 

ସେହି ପ୍ରାକ୍ ଭାରୋପୀୟ ଶବ୍ଦରୁ ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରୀକ୍‌ରେ πάτρως (pátrōs, “paternal uncle”),ଆଵେସ୍ତାନୀରେ 𐬙𐬏𐬌𐬭𐬌𐬌𐬀 (tūiriia, “paternal uncle”) (> *(p)tərvya), ପ୍ରାଚୀନ ପାର୍ସୀରେ افدر (afdar, “paternal uncle”), ଲାଟିନ ଭାଷାରେ patruus (“paternal uncle”) ଓ ପ୍ରାକ୍ ଜର୍ମାନିକ୍ ଶବ୍ଦରେ *fadurwijô (“paternal uncle”) ଶବ୍ଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା । 

କିନ୍ତୁ Maternal uncle ଅର୍ଥରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଵ୍ୟଵହୃତ ମାମୁ, ଓଡ଼ିଆ ତଥା ହିନ୍ଦୀ ଶବ୍ଦ ମାମା ତଥା ସଂସ୍କୃତ māma ଶବ୍ଦ ପ୍ରାକ୍ ଦ୍ରାଵିଡ଼ *māma ଶବ୍ଦ ମୂଳର ଅଟେ । ସେହିପରି ଭାତୃଜାୟାରୁ ଭାଉଜ ଓ भौजाई,ଆର୍ଯ୍ୟ ଓ ଆର୍ଯ୍ୟା ଶବ୍ଦରୁ ଯଥାକ୍ରମେ ଅଜା ଓ ଆଈ ଆଦି ଶବ୍ଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ସଂସ୍କୃତ ନନାନ୍ଦା ଶବ୍ଦରୁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ନଣନ୍ଦ ଶବ୍ଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ସମୟ ସହିତ ମୂଳ ଆର୍ଯ୍ୟଭାଷାର ଅନେକ ଶବ୍ଦରୁ କ୍ରମେ ମୂଳ ଆର୍ଯ୍ୟଭାଷାର ଵିଭିନ୍ନ ଶାଖାରେ ଜାତ ନୂତନ ଭାଷାଗୁଡ଼ିକରେ ନୂଆ ନୂଆ ସମ୍ବନ୍ଧଵାଚକ ଶବ୍ଦମାନ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ।

ସ୍ଵାର୍ଥୀ ବାଦୁଡ଼ି

ଆଜକୁ ପ୍ରାୟ ୫୨ ନିୟୁତ ଵର୍ଷ ତଳେ ବାଦୁଡ଼ିମାନେ ଆକାଶରେ ଉଡ଼ିପାରୁଥିଲେ । ସେତେବେଳେ ପକ୍ଷୀ ଓ ପଶୁଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଭୀଷଣ ଝଗଡ଼ା ଲାଗିଗଲା । ବାଦୁଡ଼ିମାନେ 

ନିଜ ଇତିହାସ ଜାଣିଥିଲେ । ସେମାନେ ଜାଣିଥିଲେ ତାଙ୍କ ପୂର୍ଵଜ ମୂଷା ଜାତୀୟ Scrotifera ଜୀଵ ଥିଲେ । ହେଲେ 'ଜୀଵଯୁଦ୍ଧ'ରେ ବାଦୁଡ଼ିମାନେ ପଶୁ କି ପକ୍ଷୀ କାହାର ପକ୍ଷ ନନେଇ ନିରପେକ୍ଷ ରହିଲେ । ସେମାନେ ଥିଲେ ସ୍ଵାର୍ଥପର ତେଣୁ ଯୋଉ ଦଳ ଜିତିଵ ତାହା ପକ୍ଷରେ ରହିଲେ ଲାଭ ଵିଚାରି କୌଣସି ପକ୍ଷକୁ ସମର୍ଥନ କରୁନଥାନ୍ତି। ଧୀରେ ଧୀରେ ଦେଖାଗଲା ବିରାଡ଼ି ଓ ମର୍କଟ ଜାତୀୟ ଜୀଵଙ୍କ ଯୋଗୁଁ ପଶୁମାନେ ଜିତିଵାକୁ ଲାଗିଲେ ଫଳରେ ନିଜ ପୂର୍ଵଜଙ୍କ ଦ୍ଵାହି ଦେଇ ବାଦୁଡ଼ିମାନେ ପଶୁମାନଙ୍କ ପକ୍ଷଧର ହୋଇଗଲେ । ତାପରେ ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଇଗଲ,ଗରୁଡ଼,କାଉ,ଛଞ୍ଚାଣ ଓ ଗିରିଧ ଭଳି ଟାଣୁଆ ଵୀର ପକ୍ଷୀଜାତିମାନେ ବାହାରିଲେ । ସେତେବେଳେ ତ ଆଧୁନିକ ଵିରାଡ଼ି,ମୂଷା ଓ ମର୍କଟମାନଙ୍କର ପୂର୍ଵଜ ଆଜିର ମୂଷାଙ୍କ ଆକାରର ଥିଲେ ତେଣୁ ଏହି ନୂତନ ପକ୍ଷୀଜାତିମାନେ ଏମାନଙ୍କର ସହଜରେ ଶିକାର କରି ପକ୍ଷୀଦଳକୁ ଵିଜୟ ଆଡ଼କୁ ଆଗେଇ ନେଲେ । ବାଦୁଡ଼ି ତ ସହଜେ ସ୍ଵାର୍ଥପର ଜାତି ସେମାନେ ଯେତେବେଳେ ଦେଖିଲେ ପକ୍ଷୀମାନେ ଜିତିଲେଣି ତହୁଁ ତାଙ୍କେ ଅଵିଳମ୍ଭେ ଦଳ ବଦଳ କରିଦେଲେ ‌। ବାଦୁଡ଼ିମାନେ ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର ପକ୍ଷ ଦେଖାଇ ଓ ଆକାଶରେ ଉଡ଼ିପାରିଵାର କ୍ଷମତା ଦେଖାଇ ପକ୍ଷୀଦଳରେ ମିଶିଗଲେ । ଅନେକ ଵର୍ଷ ଲଢ଼େଇ ଚାଲିଲା ଏଵଂ ଶେଷକୁ ପକ୍ଷୀ ଓ ପଶୁଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସନ୍ଧି ହୋଇଗଲା । କିନ୍ତୁ ସ୍ଵାର୍ଥୀ ବାଦୁଡ଼ିମାନଙ୍କର ସ୍ଵାର୍ଥପର ବୁଦ୍ଧି ବୁଝି ପଶୁ ଓ ପକ୍ଷୀମାନେ ସେମାନଙ୍କୁ ନିଜ ନିଜ କୁଳରେ ରଖିଲେ ନାହିଁ । ସେଇ ଦିନଠାରୁ ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବାଦୁଡ଼ିମାନେ ଏକଘରକିଆ ହୋଇ ରହିଛନ୍ତି । କାଉ ଆଦି ପକ୍ଷୀମାନେ ବାଦୁଡ଼ିକୁ ଦେଖିଲେ ହୁରୁଡ଼େଇ ଦିଅନ୍ତି। ବାଦୁଡ଼ିମାନେ ପଶୁଥିଲେ,ପକ୍ଷୀ ସମ ଆକାଶରେ ଉଡ଼ିଲେ କିନ୍ତୁ କୋଉ କୁଳକୁ ହେଲେ ନାହିଁ । 

(ମନୋଜ ମିଶ୍ରା ଭଳି କିଛି ସ୍ଵାର୍ଥୀ ବି ଅଧୁନା ନିଜର ଓଡ଼ିଆ ପରିଚୟ ଛାଡ଼ି କେଵଳ ସ୍ଵାର୍ଥ ସାଧନ ପାଇଁ ପର ବୋପାର ପରିଚୟ ଧରି ବୁଲୁଛନ୍ତି, ଡେଉଁଛନ୍ତି । ସେମାନେ ବି ବାଦୁଡ଼ିଙ୍କ ପରି ଦୁର୍ଯୋଗ ଭୋଗିବେ କାରଣ ଯୁଗେ ଯୁଗେ ସତ୍ୟର ହିଁ ଜୟ ହୋଇଛି । ଓଡ଼ିଶାର ପଶ୍ଚିମାଞ୍ଚଳ ହିଁ ପ୍ରାଚୀନ ଉଡ୍ରଦେଶ ତେଣୁ ସେଠାରେ ଓଡ଼ିଆ ଜାତି ଭାଷା ସଂସ୍କୃତି ଲିପି ଓ ସାହିତ୍ୟର (ଚର୍ଯ୍ୟାଗୀତି) ଜନ୍ମ । ଉଡ୍ରଦେଶକୁ ମିଛରେ ଠୋଶଳ କହିଦେଲେ ସତଟା ବଦଳି ଯିଵନି )

ଶନିଦଶା

ଜଣେ ସ୍ତ୍ରୀଲୋକ ତା ପୁଅର ଵିଵାହ ପାଇଁ ଝିଅ ଠିକ୍ କରିଵାକୁ ପଡ଼ୋଶୀ ଗାଆଁକୁ ଯାଇଥିଲେ। ଝିଅଘର ଏଣେ ନିଜ ଝିଅ ପାଇଁ ଚିକିରିଆ ବର ଉଣ୍ଡୁଥାନ୍ତି । ଝିଅର ଯୋଗ୍ୟତା ବୋଇଲେ ଦଶମ ଶ୍ରେଣୀରେ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ । ଝିଅଘରକୁ ପୁଅର ମାଆ ଯାଇଥିଲା,ତାକୁ ଝିଅର ମାଆ କହିଲା ମୋ ଝିଅ ଯେମିତି ତା ଶାଶୁଘରେ ଖଟିଵନି ତାକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ମୁଁ ଵର ଉଣ୍ଡୁଚି । ତମେ ମୋତେ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦିଅ ଯେ ତମ ଘରେ ମୋ ଝିଅ ଖଟିଵନି ବୋଲେ ମୁଁ ତୁମ ପୁଅ ହାତରେ ମୋ ଝିଅକୁ ଦେବି । ପୁଅର ମାଆ ଵିଚାରି କରେ କ'ଣ 🙄 ସହଜେ ଆଜିକାଲି ପ୍ରେମ ବିନା ଝିଅ ମିଳିଵା କଷ୍ଟ,ଜ୍ଞାତି ପରିଚିତ ବି ସେ ପ୍ରେମ ଭୟରେ କାହାର ବାହାଘର ଠିକ୍ କରାଉନାହାନ୍ତି କି ମଧ୍ୟସ୍ଥି ହେଉନାହାନ୍ତି । ପୁଅ ସୁନ୍ଦର ଡଉଲ ହେଲେ କ'ଣ ହେଵ ପୈତୃକ ସଂପତ୍ତି କହିଲେ ଛୋଟିଆ ବାଡ଼ି(ବାରି) ଖଣ୍ଡେ ଆଉ ବିଲ ଦି ଚାରିଖଣ୍ଡ ଅଛି । ଵର ଜଣକ ସରକାରଙ୍କ ଚାକର ହୋଇଥିଲେ ଅଵା ଆଶାଟିଏ ଥାଆନ୍ତା କିନ୍ତୁ ସେ ଗୋଟେ ସାଧାରଣ ବେସରକାରୀ ସଂସ୍ଥାର ନିମ୍ନ ବେତନ ପ୍ରାପ୍ତ କର୍ମଚାରୀ ତେଣୁ ତାକୁ ଝିଅ କିଏ ଦେଵ ? 

ବାଧ୍ୟ ହୋଇ ପୁଅର ମାଆ ଝିଅର ମାଆ ସର୍ତ୍ତରେ ରାଜି ହୋଇଗଲା ‌। ବାହାଘର ହେଲା,ଵୈଦେଶିକ ଶୈଳୀରେ ରିସପସନ୍ ହେଲା ଆଉ ଵର କନ୍ୟା ଦିଟା ସିଂହାସନରେ ରାଜା ରାଣୀ ଭଳି ବସି ମେଞ୍ଚେ ଫୋଟୋ ଉଠେଇ ଫେସବୁକରେ ଢାଳି ଗଦେଇ ଦେଲେ । 

ହେଲେ ସେଇଦିନ ରାତିରେ ହେଲା କାଣ୍ଡ । କାଣ୍ଡ କ'ଣ ହେଲା ଜାଣିଵା ଆଗରୁ ତା ପଛର କାହାଣୀ ଜାଣିନେଵା ଉଚିତ୍ ହେଵ । 

କଥା କ'ଣ କି ଝିଅର ଜଣେ ଅନ୍ୟ ଜାତିର ପ୍ରେମିକ ଥିଲା ଯିଏ କୋଟା ଯୋଗୁଁ ସରକାରୀ ଚାକିରୀ ପାଇଥିଲା । ସରକାରୀ ଚାକିରୀ ପାଇ ସରକାରୀ ଦଳର ଭକ୍ତ ହୋଇ ସେ ଭ୍ରଷ୍ଟାଚାର ବଳରେ ଚାରି ମହଲା ପିଟି ଦେଇଛି ଆଉ ଏଣେ ଗଦା ଗଦା ଟଙ୍କା ବି ରଖିଛି । ହଁ ତା ରୂପଟା ସିନା ସିନ୍ଧିଖୋଳା ଚୋର ପରି କିନ୍ତୁ ଏ ଦେଶରେ ଵର ସନ୍ଧାନ ତଥା ପ୍ରେମ କରିଵା ସମୟରେ ଵର ଓ ପ୍ରେମିକର ଵୟସ କି ଚର୍ମରଙ୍ଗ ନୁହେଁ ଵରଂ ଧନ ଓ ଚାକିରୀ ଦେଖାଯାଏ । ଝିଅର ମାଆ କିନ୍ତୁ ଜାତି ଭିନ୍ନ ଯୋଗୁଁ ୟେ ଟୋକାକୁ ପସନ୍ଦ କରୁନଥିଲା ତେଣୁ ବହେ ଧନ ଓ ବଡ଼ ସରକାରୀ ଚାକିରୀ ଥାଇ ବି ଝିଅ ଦେଉନଥିଲା । ହେଲେ ଝିଅର ମନ ତ ଟୋକାଠିଁ ଲାଖିଛି । ବାହା ହେଲେ ପ୍ରତିଦିନ କେମିତି ଦଶ ପଟ ଶାଢ଼ୀ ପିନ୍ଧିଵ,ଷୋହଳ ରଙ୍ଗର ଲିପିଷ୍ଟିକି ଲଗେଇଵ ଓ ପଚିଶ ହଳ ହାଇ ହିଲି ପିନ୍ଧି ପଚାଶ ଲଖିଆ ଗାଡ଼ିରେ ନଗର ବୁଲିଵ ଝିଅ ସେଇ ସପନ ଦେଖୁଥାଏ । 

କିନ୍ତୁ ଦୈଵ ଦୁର୍ଯୋଗକ୍ରମେ ଝିଅର ବାହାଘର ତାହାରି ଜାତିର ଜଣେ ଟୋକା ସହିତ ହୋଇଗଲା ‌। ବାହାଘର ପରେ ଝିଅ ତିନି ଦିନ କ'ଣ କରିଵ ବୋଲି ବହୁତ ଭାବିଲା । ଶେଷରେ ତୃତୀୟ ଦିନ ବାଥରୁମ ଭିତରୁ ତା ଚାକିରିଆ ପ୍ରେମିକ ପାଖକୁ ଫୋନ୍ ଗଲା । 

ଚତୁର୍ଥୀ ଦିନ ରିସେପନ୍ ପରେ ଵର କନ୍ୟାଙ୍କ ମିଳନ ହୋଇଥାନ୍ତା କିନ୍ତୁ କନ୍ୟାଟି କୌଶଳରେ ଵରକୁ କ'ଣ ଗୋଟେ ଶୁଙ୍ଘେଇ ଦେଲା ଆଉ ସେଠୁ ରାତି ଅଧିଆ ଚାରିଟା କବାଟ ଖୋଲି ପ୍ରେମିକ ତୁଲେ ପଳାଇ ଗଲା । 

ଏ ଘଟଣା ଵର୍ଷେ ପାଖାପାଖି ହୋଇଗଲାଣି। ଚଉଠି ରାତିରେ ଵିଵାହିତା ସ୍ତ୍ରୀ ଛାଡ଼ି ପଳେଇଥିଵା ଟୋକାଟି ଆଉ ଗୋଟାଏ ଝିଅକୁ ବାହା ହେଇ ଛୁଆଟେ କାଢ଼ି ଦେଲାଣି କିନ୍ତୁ ତା ସ୍ତ୍ରୀ କିଛି କାମ କରୁନି ଵରଂ ପୁଅର ମାଆ ହିଁ କୂଅ ନଳକୂଅରୁ ପାଣି ଆଣୁଛି ଘର ଓଳାଉଛି ଭାତ ରାନ୍ଧୁଛି ଇତ୍ୟାଦି ଇତ୍ୟାଦି ୩୦୯ କାମ କରୁଛି ।

ଏପଟେ ଯୋଉ ଝିଅଟି ଚଉଠି ରାତିରେ ଅଜାତି ପ୍ରେମିକ ତୁଲେ ପଳାଇଥିଲା ତା ଚାକିରିଆ ପ୍ରେମିକର ଏବେ ଶନିଦଶା ପଡ଼ିଛି । ଶନି ଦଶା ବୋଲେ ଏଇଆ ଯେ ୨୫ ଵର୍ଷର ସରକାର ବଦଳି ନୂଆ ଦଳର ସରକାର ଆସିଵାରୁ ଭ୍ରଷ୍ଟାଚାରୀଙ୍କ ଉପରେ ଘନ ଘନ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ହେଉଛି । ଏ ଅଜାତି ପ୍ରେମିକ ମହାଶୟ ବି ଦଶ ଵର୍ଷ ହେଲା ବହୁତ ଅଧର୍ମ ବିତ୍ତ ସାଉଁଟିଥିଲେ ପୁଣି ପୂର୍ଵ ଶାସକ ଦଳର ପ୍ରଶଂସକ ସମର୍ଥକ ତେଣୁ ଏବେ ନୂଆ ସରକାରର ୟାଙ୍କ ଉପରେ କୋପ ଦୃଷ୍ଟି ପଡ଼ିଛି । 

ଗାଆଁରେ ବି ଏ କଥା ଇତି ମଧ୍ୟରେ ଶୁଣାଗଲାଣି । ଲୋକେ କୁହାକୁହି ହେଉଛନ୍ତି ଦଶ ଵର୍ଷ ତଳେ ଯୋଉ ଶନି ଦଶା ଝିଅର ଵର ଉପରେ ପଡ଼ିଥିଲା ସେଇ ଶନି ଦଶା ଏବେ ଝିଅର ପ୍ରେମିକ ଉପରେ ପଡ଼ିଛି । ମୁଁ ଶୁଣିଲାରୁ କହିଲି ହଉ ପଡ଼ୁ ପଡ଼ୁ ସବୁ ଭ୍ରଷ୍ଟାଚାରୀଙ୍କ ଉପରେ ଶନିଦଶା ପଡ଼ିଲେ ହିଁ ଦେଶର ମଙ୍ଗଳ ଯେ...

(କଳ୍ପିତ...)

ରନ୍ତଲେଇର ନେପାଳୀ ବାବାଙ୍କ କଥା

ଆମ ଦେଶର ଜନତା ସାଧୁ ହୁଅନ୍ତୁ କି ନହୁଅନ୍ତୁ ସାଧୁପ୍ରେମୀ । ତେଣିକି ସେ ତଥାକଥିତ ସାଧୁଜଣକ ଯେତେ ଅସାଧୁ ହୋଇଥାଉ ଗେରୁଆ ରୁଦ୍ରାକ୍ଷ ପିନ୍ଧିଛି ବୋଇଲେ ତାକୁ ସାକ୍ଷାତ ଭଗଵାନ କରି ମୁଣ୍ଡରେ ବସେଇ ଦିଅନ୍ତି । ଓଡ଼ିଶା କଥା ତ ନକହିଵା ଭଲ, ଏଠାକାର ତଥାକଥିତ ସ୍ଵଘୋଷିତ ଅସ୍ମିତାପୁତ୍ରମାନେ ଷଡ଼ୈକଳା ଖରସୁଆଁର ଓଡ଼ିଶାରେ ମିଶ୍ରଣ ପାଇଁ ୧୯୫୬ରେ ଲଢ଼ି ଶହୀଦ ହୋଇଥିଵା ଓଡ଼ିଶାଵାସୀ ଯୁଵକ ବେଙ୍ଗ ପାଣିଆ କି ସୁନୀଲ ଦେଙ୍କୁ ଜାଣନ୍ତୁ କି ନଜାଣନ୍ତୁ କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କ ମୃତ ଵର୍ଗୀବାବାଙ୍କୁ ସବୁଦିନ ମନେ ପକାନ୍ତି । 

ଆଚ୍ଛା ନବବାବୁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଵାବେଳେ ଅନୁଗୁଳର ରନ୍ତଲେଇ ଗ୍ରାମରେ ଜଣେ ବାବା ଜାତ ହେଲେ ତାଙ୍କ ନାଆଁ ଥିଲା ନେପାଳୀବାବା । ପ୍ରକୃତରେ ବାବାଙ୍କ ନାଆଁ ନେପାଳ ଏଵଂ ସେ ନେପାଳଵାସୀ ନୁହନ୍ତି। ଗାଆଁ ଲୋକେ ସ୍ନେହରେ ନେପାଳୀ ନେପାଳୀ ଡାକୁଥିଲେ ତହୁଁ ଭକ୍ତଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବି ସେଇ ନାମ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହେଲା । ନେପାଳୀବାବାଙ୍କ ଜନ୍ମ ସମୟରେ ଅନୁଗୁଳ ସହର ନିକଟରେ ଥିଵା ଏହି ରନ୍ତଲେଇ ଗାଆଁଟି ଏକ ଅଖ୍ୟାତ ପଲ୍ଲୀ ଥିଲା । ନେପାଳ ଯେତେବେଳେ ନେପାଳୀ ବାବା ଖ୍ୟାତ ହେଲେ ସେତେବେଳେ ଏହି ଗାଁକୁ କିଏ ରନ୍ତୁଲେଇ କହିଲା,କିଏ ରନ୍ତଲାଇ ତ ଆଉ କିଏ ରାମତଲାଇ କହିଲା । ନେପାଳଙ୍କ ବାପା ଥିଲେ ନଟବର ସାହୁ ଏଵଂ ଜାତିରେ ଚଷା । ତାଙ୍କର ତିନିପୁଅ ମଧ୍ୟରେ ବଡ଼ ଗୋଵର୍ଦ୍ଧନ, ମଝିଆ ଗୋପାଳ ଓ ସବା ସାନ ଥିଲେ ନେପାଳ । ସାନପୁଅ ନେପାଳର ଜନ୍ମ ୧୯୩୭ ମସିହାରେ ହୋଇଥିଲା । ରନ୍ତଲେଇ ଗାଁ ମୁଣ୍ଡରେ ଗୋଟିଏ ପୋଖରୀ, ପୋଖରୀର ନାଆଁ ବାବାଜୀ ବନ୍ଧ । ମଣିଦାସ ବୋଲି ଜଣେ ସାଧୁ ଏହି ପୋଖରୀଟି ଖୋଳିିଲେ । ନେପାଳ ବାରଵର୍ଷ ଵୟସରେ ମେଣ୍ଢା ଚରାଉଥାନ୍ତି(ନିଜ ଯୁଵାଵସ୍ଥାରେ ପଠାଣଙ୍କ ଆଦି ପ୍ରଵର୍ତ୍ତକ ମୋହମଦ ବି ମେଣ୍ଢା ଚରାଉଥିଲେ) । ତହୁଁ ନେପାଳ ଦିନେ ଅସୁସ୍ଥ ହୋଇପଡ଼ି ପୋଖରୀ ହୁଡ଼ାରେ ଥିଵା ଅଶ୍ୱତ୍ଥ ଗଛତଳେ ନିଦ୍ରାଗଲେ । ସେଠାରେ ସେ ଏକ ଅଦ୍ଭୁତ ସ୍ୱପ୍ନ ଦେଖିଲେ । ସ୍ୱପ୍ନରେ ଜଣେ ସାଧୁ ତାଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ ଦେଇ କହିଲେ, "ତୁମେ ନିଶ୍ଚୟ ଆରୋଗ୍ୟ ହେଵ ନେପାଳ ।" କେତୋଟି ଗଛ ଚିହ୍ନାଇ ଦେଇ' ସାଧୁ ହୁକୁମଦେଲେ, "ଏଇସବୁ ଗଛ ସର୍ଵରୋଗର ମହୌଷଧି ।"

ଏହି ଘଟଣାର କିଛିଦିନ ପରେ ନେପାଳଙ୍କୁ ସ୍ୱପ୍ନାଦେଶ ହେଲା ଔଷଧ ଵିତରଣ ପାଇଁ । ନେପାଳ ପ୍ରଥମେ ସାଇପଡ଼ିଶା ଓ ଗାଁରୁ ଔଷଧଦେଵା ଆରମ୍ଭ କଲେ । ଵିଶ୍ଵାସ ବଳରେ ହେଉ ଵା ଶରୀରର ରୋଗପ୍ରତିରୋଧକ ଶକ୍ତି ଯୋଗୁଁ ହେଉ କିଛି ଲୋକେ ତାଙ୍କ ଔଷଧ ନେଇ ଭଲ ହୋଇଗଲେ । ଫଳରେ ନେପାଳ "ନେପାଳୀବାବା" ନାମରେ ପରିଚିତ ହେଲେ । ତାଙ୍କର ମହିମା ଚାରିଆଡ଼େ ଵ୍ୟାପିଗଲା । ଜିଲ୍ଲା, ରାଜ୍ୟ ଏପରିକି ଦେଶର ଵିଭିନ୍ନ ପ୍ରାନ୍ତରୁ ରନ୍ତଲେଇରେ ରୋଗୀମାନଙ୍କର ଭିଡ଼ ବଢ଼ିଗଲା । ଚାରିଆଡ଼ ଲୋକାରଣ୍ୟ । ସେଇ ଗାଁର ଗୌରାଙ୍ଗ ବେହେରା ବୋଲି ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ନେପାଳୀବାବାଙ୍କୁ କାନ୍ଧରେ ବସାଇ ଲୋକ ଗହଳିରେ ଔଷଧ ଵିତରଣ କରୁଥାଆନ୍ତି । ସେ କହୁଥିଲେ ରନ୍ତଲେଇରେ ଖର୍ବଖର୍ବ ଲୋକ ଆସି ପହଞ୍ଚିିଥିଲେ । ରେଳଯୋଗେ ଦୈନିକ ମେରାମୁଣ୍ଡଳୀ ଷ୍ଟେସନରେ ପାଞ୍ଚ ହଜାର ଲୋକ ଆସି ପହଞ୍ଚୁଥିଲେ ବୋଲି ସେହି ସମୟର ଉପଲବ୍ଧ ପ୍ରଶାସନିକ ତଥ୍ୟରୁ ଜଣାପଡ଼େ । ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକେ ପାଦରେ, ବଳଦଗାଡ଼ିରେ ତ‌ଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଯାନରେ ରନ୍ତଲେଇରେ ଆସି ପହଞ୍ଚୁଥିଲେ । ସୋମଵାର, ମଙ୍ଗଳଵାର ଓ ବୁଧଵାର ସପ୍ତାହର ଏଇ ତିନିଦିନ ଔଷଧ ଦିଆଯାଉଥିଲା । ବ‌ହୁ ଲୋକ ଅନ୍ୟ ଦିନରେ ଖରା, କାକର, ଵର୍ଷା, ଶୀତ ସ‌ହି ରନ୍ତଲେଇଠାରେ ପଡିରହୁଥିଲେ । ଗାଁ ଲୋକ ଓ ଆରକ୍ଷୀମାନଙ୍କ ସହାୟତାରେ ଲୋକଙ୍କୁ ଧାଡ଼ିରେ ବସାଇ ଔଷଧ ଦିଆଯାଉଥିଲା । ଆରକ୍ଷୀମାନେ ମଧ୍ୟ ଏଠାରେ ଡେରା ପକାଇଥିଲେ । ନେପାଳୀ ବାବା ଧାଇଁଧାଇଁ କରି ଯାଇ କେତେବେଳେ କାହା କାନ୍ଧରେ ବସି ଲୋକଙ୍କ ମେଳରେ ପଶି ଔଷଧ ଵିତରଣ କରୁଥିଲେ । ଜ୍ୱର, ପେଟଵ୍ୟଥା, କୃଷ୍ଣ, ଛୋଟା, ମୂକ ଓ କାଲା ଲୋକମାନେ ଭଲ ହେଵାରେ ଲାଗିଲେ । ଭକ୍ତମାନେ ନାମ ସଂକୀର୍ତ୍ତନରେ ମାତି ନେପାଳୀବାବାଙ୍କର ଜୟଗାନ କରୁଥିଲେ । ଯେତିକି ଲୋକ ଔଷଧ ନେଇ ଫେରୁଥିଲେ ତା’ର ଦଶ ଗୁଣ ଲୋକ ଆସି ସେଠାରେ ଉପସ୍ଥିତ ହେଉଥିଲେ ।

ଲୋକଙ୍କର ପ୍ରଵଳ ଭିଡ଼ ଯୋଗୁଁ ଜଳ ଓ ଆହାରର ସଂକଟ ଦେଖାଦେଲା । ରୋଗୀକୁ ନେଇ ଆସୁଥିଵା ଲୋକେ ସ୍ଵୟଂ ରୋଗୀ ହୋଇ ପ୍ରାଣତ୍ୟାଗ କଲେ । ହଇଜା ଵ୍ୟାପିଲା । ହଇଜା ମହାମାରୀ ରୂପ ଧାରଣକଲା । ଲୋକେ ପୋକମାଛି ପରି ପଡ଼ି ମଲେ । କିଏ କୁଆଡ଼େ ଗଲେ ତା’ର ଗଣନା ମିଳିଲା ନାହିଁ । ସେତେବେଳେ ନବବାବୁ ଥାଆନ୍ତି ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ । ଏପରି ଅସ୍ବାଭାଵିକ ପରିସ୍ଥିତି ଦେଖି ମାଳତୀ ଦେଵୀ ନିଜେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ଭେଟି ରନ୍ତଲେଇରେ ୧୪୪ ଧାରା ଲଗାଇ ଦେଵା ପାଇଁ ନବ ବାବୁଙ୍କୁ କହିଲେ ।

ନବବାବୁ ମାଳତୀ ଦେଵୀଙ୍କୁ କହିଲେ, "ପ୍ରଶାସନର ଲୋକଙ୍କ ଧର୍ମଵିଶ୍ୱାସରେ ବାଧାଦେଵାର ଅଧିକାର ନାହିଁ । ସମ୍ବିଧାନ କହୁଛି କେହି କାହାରି ଧର୍ମ ଵିଶ୍ବାସ ଉପରେ ବାଧାଦେଇ ପାରିବେ ନାହିଁ।" ମାଳତୀ ଦେଵୀ ରାଗିଯାଇ କହିଲେ, "ନ ପାରିଵ ଯଦି ଇସ୍ତଫା ଦେଇଦିଅ । ଏଭଳି ମାଇଚିଆ ସରକାର ଆମର ଦରକାର ନାହିଁ ।"

ଦିନୁଁ ଦିନ ଅଵସ୍ଥା ଅସମ୍ଭାଳ ହେଲା । ମାଳତୀ ଦେଵୀ ବାଜି ରାଉତ ଆଶ୍ରମରୁ ଜଗାଭାଇ (ଜଗନ୍ନାଥ ପ୍ରସାଦ ଦାସ ) ଓ ଏମ.ଏଲ.ଏ ହୃଷୀକେଶ ତ୍ରିପାଠୀଙ୍କୁ ସାଙ୍ଗରେ ଧରି ଏକ ଜିପରେ ବସାଇ ରନ୍ତଲେଇ ଗ୍ରାମରେ ଯାଇ ପହଞ୍ଚିଲେ । ଜଗାଭାଇ ଯେମିତି ପହଞ୍ଚିଲେ ରାଗ ତମ ତମ ହୋଇ ନେପାଳୀବାବାଙ୍କୁ ଢାଇ କରି ଏକ ଶକ୍ତ ଚାପୁଡ଼ା ଦେଇ କହିଲେ, "ଆବେ ବଦମାସ୍, ବାବା ହୋଇ ହୁକୁମ୍ ଦେଉଛୁ, ଏଣେ ହଜାର ହଜାର ଲୋକ ମଲେଣି ।”

ଜଗାଭାଇଙ୍କ ଚାପୁଡ଼ା ଯେମିତି ବାଜିଛି ବାବା ନେପାଳୀ ଆଉ ନାହାନ୍ତି,ଡରି ମରି ଗାଆଁ ପାଖ ବଣ ଭିତରକୁ ଦୌଡ଼ି ଦୌଡ଼ି ପଳାଇଲେ । ବାବା ସିନା ମାଡ଼ ଖାଇ ବି ଜଗାଭାଇଙ୍କୁ ନିଜର ଅଲୌକିକ ଶକ୍ତି ବଳରେ ଭସ୍ମ କଲେନାହିଁ କି ଅଭିଶାପ ଦେଲେ ନାହିଁ କିନ୍ତୁ ସେଠାରେ ଥିଵା ବାବାଙ୍କ ଭକ୍ତମାନେ ଆଉ କ'ଣ ସହୁଛନ୍ତି । ଭୀଷଣ ଗୋଳ ହେଲା ଭକ୍ତମାନେ ପାଟିକରି ଉଠିଲେ "ଆମ ଭଗଵାନଙ୍କୁ ମାରିଛ ଏବେ ତମେ ସବୁ ମରିଵ" । ତେବେ ଲୋକେ ଉତ୍ତ୍ୟକ୍ତ ହୋଇ ଉଠିଵାରୁ ମାଳତୀ ଦେଵୀ, ଜଗନ୍ନାଥ ପ୍ରସାଦ ଦାସ ଓ ହୃଷୀକେଶ ତ୍ରିପାଠୀ ଜିପ୍‌ରେ ବସି କୌଶଳକ୍ରମେ ସେହି ସ୍ଥାନ ତ୍ୟାଗ କରି ଚାଲିଆସିଲେ । ତା’ପରେ ସେଠାରେ ସରକାରଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ ୧୪୪ ଧାରା ଲାଗିଗଲା । ରନ୍ତଲେଇକୁ ବାହାରୁ ଆଉ କୋଉ ଲୋକଙ୍କୁ ଛାଡ଼ି ଦିଆଗଲା ନାହିଁ । କଲେରା ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରତିଷେଧକ ଵ୍ୟଵସ୍ଥା ଓ ଚିକିତ୍ସା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଗଲା । ସେଠାରେ ଥିଵା ଲୋକମାନଙ୍କୁ ନିଜ ନିଜ ଗ୍ରାମ, ସହର ଆଦିକୁ ବସ୍ ଓ ଟ୍ରେନ୍ ଯୋଗେ ପଠେଇ ଦେଵାର ସୁଵ୍ୟଵସ୍ଥା କରାଗଲା । କେତେକ ଦିନ ଉତ୍ତାରୁ ଧୀରେ ଧୀରେ ରନ୍ତଲେଇର ଅଵସ୍ଥା ଶାନ୍ତ ପଡ଼ିଲା । କିନ୍ତୁ ଏ ତଥାକଥିତ ଅନ୍ଧଵିଶ୍ୱାସ ଜାଲରେ ପଡ଼ି ବହୁତ ଲୋକ ମରିଗଲେ । 

ଯେତେବେଳେ ବଙ୍ଗର ସ୍ଵଘୋଷିତ ଈଶ୍ଵର ପଠାଣଙ୍କ ଅତ୍ୟାଚାରରେ ମରୁଥିଵା ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ଜୀଵନକୁ ନିଜର ତଥାକଥିତ ଐଶ୍ଵରୀୟ ଶକ୍ତି ବଳରେ ରକ୍ଷା କ'ଣ କରିବେ ପଳାତକ ଭଳି ନିଜ ଆଶ୍ରମ ଛାଡ଼ି ଭାରତ ପଳାଇ ଆସିଥିଲେ ସେବେଠାରୁ ବାବାମୋହରୁ ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ମୋହଭଙ୍ଗ ହୋଇଯିଵାର ଥିଲା । କିନ୍ତୁ ଏ ଦେଶରେ ତତ୍ପରେ ବି ଆସାରାମ,ରାମ ରହୀମ,ରାଧେ ମା, ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦ,ଓମବାବା,ନିର୍ମଳ ବାବା,ଇଚ୍ଛାଧାରୀ ଭୀମାନନ୍ଦ,ଅସୀମାନନ୍ଦ,ନାରାୟଣ ସାଇଁ,ଶ୍ରାମପାଲ ଓ ସାରଥୀ ଭଳି ବାବା ହୋଇଛନ୍ତି ତଥା ଲୋକଙ୍କୁ ଠକିଛନ୍ତି । ଏ ଦେଶରେ ଅନ୍ଧଵିଶ୍ୱାସୀ ହିନ୍ଦୁଙ୍କର ବାବା ମୋହ କେବେ ଦୂର ହେଵ କେଜାଣି ?