ପ୍ରତିଢର୍ଷ ଆସେ ଗଣେଶ ଚତୁର୍ଥୀ, ଦୁର୍ଗାପୂଜା, ଵିଶ୍ୱକର୍ମା ପୂଜା ଆଦି ଉତ୍ସଵ। ଦଶଦିନ ଧରି ଘରେ ଘରେ, ପଡ଼ାରେ ପଡ଼ାରେ, ମଣ୍ଡପେ ମଣ୍ଡପେ ମୂର୍ତ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୁଏ। ଭକ୍ତିର ସମୁଦ୍ର ଉଛୁଳି ଉଠେ। ଆଉ ଶେଷଦିନ ଆସେ ଵିସର୍ଜନ। ସେଦିନ ସକାଳୁ ରାତି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରାସ୍ତାରେ ଏକ ଅଦ୍ଭୁତ ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ। ଟ୍ରକ୍, ଟ୍ରାକ୍ଟର, ଟ୍ରଲି ଉପରେ ବିରାଟ ବିରାଟ ମୂର୍ତ୍ତି। ତା ଚାରିପାଖେ ହଜାର ହଜାର ଯୁଵକ ଯୁଵତୀ। ଆଉ ସେ ସବୁ ଗାଡ଼ିର ଉପରେ ଲାଗିରହିଥାଏ ଵିରାଟ ଵିରାଟ ଡିଜେ ସ୍ପିକର। ଧ୍ୱନିର ତୀଵ୍ରତା ଏତେ ଯେ ଦୂରରୁ ମଧ୍ୟ କାନ ଫାଟିଯାଏ। ଗୀତ ବଜେ ବଲିବୁଡର ନାଚଗୀତ, ଆଇଟମ୍ ସଂ, ରିମିକ୍ସ ଗୀତ। ଯୁବକମାନେ ନାଚନ୍ତି, ଝୁମନ୍ତି, ହୁଇସଲ୍ ମାରନ୍ତି। କେହି କେହି ମଦ ପିଇ ଅଶ୍ଲୀଳ ନୃତ୍ୟ କରନ୍ତି। ଆଉ ମୂର୍ତ୍ତିଟି ଯେ ସେହି ଗାଡ଼ି ଉପରେ ରହିଛି, ତାକୁ କେହି ମଧ୍ୟ ଦେଖୁ ନାହାନ୍ତି। ଏହା ଆଧୁନିକତାର ଚିହ୍ନ ନା ମୂର୍ଖାମୀର ପରାକାଷ୍ଠା ? ଏହି ପ୍ରଶ୍ନ ଆଜି ଓଡ଼ିଶାରେ ନୁହେଁ, ସାରା ଭାରତରେ ଉଠୁଛି।
ମନେପଡ଼େ ପୁରୁଣା ଦିନ। ଗାଁ ଗହଳିରେ ଶଙ୍ଖ ଧ୍ୱନି, ଘଣ୍ଟା ଧ୍ୱନି, ଉଲୁଳି, ଜୟଧ୍ୱନି। ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପାରମ୍ପରିକ ଶୈଳୀରେ ଵିସର୍ଜନ ହେଉଥିଲା । ପୂଜକ ମନ୍ତ୍ର ପଢ଼ିଵା ପରେ ମୂର୍ତ୍ତି ଵିସର୍ଜିତ ହେଉଥିଲା । ସେହି ଦୃଶ୍ୟରେ ଏକ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଶାନ୍ତି ଥିଲା। ମନ ଶାନ୍ତ ହେଉଥିଲା। ଆଜି ସେହି ଦୃଶ୍ୟ କ୍ରମେ ଲୁପ୍ତ ହେଉଛି। ତା ସ୍ଥାନ ନେଇଛି ଡିଜେର କର୍ଣ୍ଣଭେଦୀ ଧ୍ୱନି ଆଉ ଅଶ୍ଲୀଳ ନୃତ୍ୟ।
ଡିଜେ ଶବ୍ଦଟି ଆସିଛି ଇଂରାଜୀ Disc Jockeyରୁ। ମୂଳତଃ ୟେ ଜଣେ ଵ୍ୟକ୍ତି ଯିଏ ରେଡିଓ କିମ୍ବା କ୍ଲବ୍ରେ ଗୀତ ବଜାଏ ଆଉ ଶ୍ରୋତାଙ୍କୁ ନଚାଏ। କିନ୍ତୁ ଆଜି ଭାରତରେ ଡିଜେ ମାନେ ହେଇଗଲାଣି ବିରାଟ ସ୍ପିକର ବ୍ୟାକ୍। ଯାହାର ଧ୍ୱନି ୧୨୦ ଡେସିବେଲ୍ରୁ ଅଧିକ ହେଇପାରେ। ଵିଶ୍ୱ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସଂଗଠନ କହିଛି ଯେ ୮୫ ଡେସିବେଲ୍ ରୁ ଅଧିକ ଧ୍ୱନି ଦୀର୍ଘଦିନ ଶୁଣିଲେ କାନର କ୍ଷତି ହୁଏ। କିନ୍ତୁ ଆମର ଵିସର୍ଜନ ଶୋଭାଯାତ୍ରାରେ ଧ୍ୱନି ୧୩୦-୧୪୦ ଡେସିବେଲ୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପହଞ୍ଚିଯାଏ। ଏହା ଏକ ବୋମା ଫାଟିଵା ସହ ସମାନ। କିନ୍ତୁ ଆମେ ତାକୁ ଉତ୍ସଵର ଅଂଶ ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରୁଛୁ।
ଏହାର ପଛରେ ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ହେଉଛି ପ୍ରତିଯୋଗିତା। ଗୋଟିଏ ପଡ଼ାର ମୂର୍ତ୍ତି ଅନ୍ୟ ପଡ଼ାର ମୂର୍ତ୍ତିଠାରୁ ବଡ଼ ହେବ। ଗୋଟିଏ ମଣ୍ଡପର ଡିଜେ ଅନ୍ୟ ମଣ୍ଡପର ଡିଜେଠାରୁ ଜୋର୍ରେ ବାଜିବ। ଏହି ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଏତେ ବଢ଼ିଗଲା ଯେ ଆଜି ମୂର୍ତ୍ତି ଵିସର୍ଜନ ନୁହେଁ, ଡିଜେ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ହେଇଗଲା। ଯାହାର ଡିଜେ ଜୋର୍ରେ ବାଜିଲା, ସେ ଜିତିଲା। ଆଉ ଏହି ପ୍ରତିଯୋଗିତାରେ ଭକ୍ତି ଲୁଚିଗଲା। ଦେଵତା ଲୁଚିଗଲେ। ବାକି ରହିଲା କେଵଳ ଧ୍ୱନି ପ୍ରଦୂଷଣ, ଯାନବାହୁଲ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ଯାତାୟାତ ସମସ୍ୟା ଆଉ ଅଶ୍ଲୀଳତା।
ଆମେ ଯଦି ଧର୍ମଗ୍ରନ୍ଥ ପଢ଼ିଵା,ସେଠି କୋଉଠି ଲେଖା ନାହିଁ ଯେ ଦେଵତାଙ୍କ ଵିସର୍ଜନ ସମୟରେ ଅଶ୍ଲୀଳ ଗୀତ ବଜାଇ ନାଚିଵାକୁ ହେବ। ଗଣେଶ ଚତୁର୍ଥୀର ଵିସର୍ଜନ ସମୟରେ ଲୋକମାନ୍ୟ ତିଳକ ଯେଉଁ ଶୋଭାଯାତ୍ରା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ, ତା’ର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଲୋକଙ୍କୁ ଏକାଠି କରିଵା। ସେତେବେଳେ ଶୋଭାଯାତ୍ରାରେ ଗୀତ ଥିଲା – “ଗଣପତି ବାପ୍ପା ମୋରିଆ, ଅଗଲେ ଵର୍ଷ ତୁ ଜଲ୍ଦି ଆଆ”। ସେହି ଗୀତ ଭକ୍ତିଭରା ଥିଲା। ଆଜି ସେହି ଗୀତ ରିମିକ୍ସ ହେଇ ଏତେ ଜୋର୍ରେ ବାଜୁଛି ଯେ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ବୁଝାଯାଉ ନାହିଁ। ବାକି ରହୁଛି କେବଳ ବିଟ୍ ଆଉ ବେସ୍।
ଆମ ଓଡ଼ିଶାରେ ଦୁର୍ଗାପୂଜା ଏକ ଅତି ପଵିତ୍ର ଉତ୍ସଵ। କିନ୍ତୁ ଗତ ଦଶଵର୍ଷ ଭିତରେ ଭୁବନେଶ୍ୱର, କଟକ, ସମ୍ବଲପୁର, ରାଉରକେଲା ଆଦି ସହରରେ ଵିସର୍ଜନ ଶୋଭାଯାତ୍ରା ଏକ ଭୟଙ୍କର ରୂପ ନେଇଛି। ୨୦୨୩ ଦୁର୍ଗାପୂଜାରେ କଟକରେ ଏକାଥରେ ୧୭୦ଟି ମୂର୍ତ୍ତି ଵିସର୍ଜନ ହେଲା। ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ଅଧିକାଂଶ ଶୋଭାଯାତ୍ରାରେ ଡିଜେ ଥିଲା। ଧ୍ୱନି ଏତେ ଅଧିକ ଥିଲା ଯେ ହସ୍ପିଟାଲ୍ର ରୋଗୀମାନେ ଅସୁଵିଧାରେ ପଡ଼ିଥିଲେ। ଵୟସ୍କ ଲୋକେ, ଶିଶୁମାନେ ଭୟରେ ଘର ଭିତରେ ବନ୍ଦ ହେଇଯାଇଥିଲେ। ଆଉ ଯୁଵକମାନେ ରାସ୍ତାରେ ମଦ୍ୟପାନ କରି ଅଶ୍ଲୀଳ ଗୀତରେ ନାଚୁଥିଲେ। ଏହା କ’ଣ ଆମର ସଂସ୍କୃତି ?
ଆମେ ଯଦି ପଡ଼ୋଶୀ ରାଜ୍ୟ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗକୁ ଦେଖିବଵ, ସେଠାରେ ମଧ୍ୟ ସାରା କଲିକତାରେ ଦୁର୍ଗାପୂଜାର ଵିସର୍ଜନ ଏକ ଵିରାଟ କାର୍ନିଭାଲ୍ ହେଇଗଲା। କିନ୍ତୁ ସେଠାରେ ଅନେକ ପୂଜା କମିଟି ନିଜେ ଡିଜେ ବ୍ୟାନ୍ କରିଛନ୍ତି। କଲିକତା ହାଇକୋର୍ଟ ମଧ୍ୟ ରାତି ୧୦ଟା ପରେ ଡିଜେ ବନ୍ଦ କରିଵାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଛି। କିନ୍ତୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହାକୁ ନେଇ କୌଣସି କଡ଼ା ନିୟମ ହେଇନାହିଁ। ପୋଲିସ ଅଛି, କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ମଧ୍ୟ ଭୟରେ କିଛି କହିପାରୁ ନାହାନ୍ତି। କାରଣ ଏହି ଶୋଭାଯାତ୍ରାରେ ହଜାର ହଜାର ଲୋକ ଥାଆନ୍ତି। କୌଣସି ଅଘଟଣ ଘଟିଲେ ଦଙ୍ଗା ହେଇପାରେ। ତେଣୁ ପୋଲିସ ଚୁପ୍ ରହିଯାଏ। ଆଉ ଆମର ସମାଜ ମଧ୍ୟ ଚୁପ୍ ରହିଯାଏ।
ଏହାର ଏକ ବଡ଼ କାରଣ ହେଉଛି ଵ୍ୟଵସାୟ। ଡିଜେ ଭଡ଼ା ଦେଵାକୁ ହେଲେ ୫୦ ହଜାରରୁ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଲାଗେ। ଏହି ଟଙ୍କା କେଉଁଠାରୁ ଆସୁଛି ? ଚାନ୍ଦାରୁ ଆସୁଛି । ପୂଜା କମିଟି ଚାନ୍ଦା ଉଠାଏ। ଦୋକାନୀ, ଵ୍ୟଵସାୟୀ, ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଚାନ୍ଦା ଦିଅନ୍ତି। ଆଉ ସେହି ଚାନ୍ଦାରୁ ଡିଜେ ଭଡ଼ା ଦିଆଯାଏ। ଏହା ଏକ ଵିରାଟ ଵ୍ୟଵସାୟ ହେଇଗଲା। ଯାହାର ଡିଜେ ଭଲ, ସେ ଅଧିକ ଚନ୍ଦା ପାଇଵ। ଆଉ ଅଧିକ ଲୋକ ତା ଶୋଭାଯାତ୍ରାରେ ଯୋଗ ଦେବେ। ଏହା ଏକ ଦୁଷ୍ଟଚକ୍ର। ଧର୍ମ ଏହି ଦୁଷ୍ଟଚକ୍ରର ଶିକାର ହେଉଛି।
ଆମେ ଯଦି ପରିଵେଶକୁ ଦେଖିଵା, ତା’ର ଅଵସ୍ଥା ଆହୁରି ଭୟଙ୍କର। ମୂର୍ତ୍ୟ ମୂର୍ତ୍ତି ତିଆରି ହେଉଛି ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ (Plaster of Paris) ରେ। ଯାହା ଜଳରେ ନରମି ମିଳେଇ ଯାଏନାହିଁ। ତା ସହିତ ରଙ୍ଗ ହେଉଛି ରାସାୟନିକ। ଏହି ମୂର୍ତ୍ତି ନଦୀରେ ବୁଡ଼ାଇଲେ ଜଳ ପ୍ରଦୂଷିତ ହୁଏ। ମାଛ ମରିଯାଏ। ଆଉ ତା ଉପରେ ଡିଜେର ଧ୍ୱନି ପ୍ରଦୂଷଣ। ଏହା କ’ଣ ଆମେ ଦେଵତାଙ୍କୁ ସମ୍ମାନ ଦେଉଛୁ ନା ଅପମାନ କରୁଛୁ ?
କିଛି ଲୋକ କହନ୍ତି ଯେ ଏହା ଆଧୁନିକତା। ଯୁଵପିଢ଼ି ଏହା ପସନ୍ଦ କରୁଛନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ଆଧୁନିକତାର ଅର୍ଥ କ’ଣ ଅଶ୍ଲୀଳତା ? ଆଧୁନିକତାର ଅର୍ଥ କ’ଣ ଧ୍ୱନି ପ୍ରଦୂଷଣ ? ଆଧୁନିକତାର ଅର୍ଥ କ’ଣ ପରିଵେଶ ନଷ୍ଟ କରିଵା ? ଯଦି ଏହା ଆଧୁନିକତା, ତା’ହେଲେ ମୁଁ ଏହି ଆଧୁନିକତାକୁ ଘୃଣା କରେ। ପ୍ରକୃତ ଆଧୁନିକତା ହେଉଛି ଵିଜ୍ଞାନ ସହ ସଂସ୍କୃତିକୁ ମିଶାଇଵା। ପ୍ରକୃତ ଆଧୁନିକତା ହେଉଛି ଇକୋ-ଫ୍ରେଣ୍ଡଲି ମୂର୍ତ୍ତି ତିଆରି କରିଵା । ମାଟିର ମୂର୍ତ୍ତି, ପ୍ରାକୃତିକ ରଙ୍ଗ, ଭକ୍ତିଗୀତ, ଢୋଲ-ମୃଦଙ୍କ ସହ ଶୋଭାଯାତ୍ରା। ତାହା ହିଁ ପ୍ରକୃତ ଆଧୁନିକତା।
ଆଜି ଅନେକ ସଚେତନ ପୂଜା କମିଟି ଏହି ଦିଗରେ ଆଗେଇ ଆସୁଛନ୍ତି। ଭୁବନେଶ୍ୱରର ରସୁଲଗଡ଼ ଦୁର୍ଗାପୂଜା କମିଟି ଗତ ଵର୍ଷ ଡିଜେ ବ୍ୟାନ୍ କରିଥିଲା। ସେମାନେ କେଵଳ ଭକ୍ତିଗୀତ ଓ ଢୋଲ ଵାଦ୍ୟ ସହ ଶୋଭାଯାତ୍ରା କରିଥିଲେ। ଆଉ ଲୋକେ ତାକୁ ଅଧିକ ପସନ୍ଦ କରିଥିଲେ। ସମ୍ବଲପୁରର କିଛି ପୂଜା କମିଟି ମାଟିର ମୂର୍ତ୍ତି ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ରଙ୍ଗ ଵ୍ୟଵହାର କରୁଛନ୍ତି। ଏହା ହିଁ ଆମର ଭଵିଷ୍ୟତ। ଆମେ ଯଦି ଆଜି ନ ଜାଗିଲୁ, କାଲି ଆମର ଉତ୍ସଵ କେଵଳ ଏକ ମେଳା ହେଇରହିଯିଵ। ଧର୍ମ ଲୁପ୍ତ ହେଇଯିଵ।
ଶେଷରେ ଏତିକି କହିଵାକୁ ଚାହୁଁଛି, ମୂର୍ତ୍ତି ଵିସର୍ଜନରେ ଡିଜେ ଵ୍ୟଵହାର ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ମହାମୂର୍ଖାମୀ। ଏହା ଆଧୁନିକତା ନୁହେଁ। ଆଧୁନିକତା ହେଉଛି ସଚେତନତା। ଆଧୁନିକତା ହେଉଛି ପରିଵେଶ ପ୍ରତି ଦାୟୀତ୍ୱ। ଆଧୁନିକତା ହେଉଛି ଧର୍ମକୁ ତା’ର ପଵିତ୍ରତା ତଥା ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସ୍ଵରୂପ ସହିତ ବଞ୍ଚାଇ ରଖିଵା । ଆସନ୍ତୁ ଆମେ ସବୁ ମିଶି ଏହି ମୂର୍ଖାମୀକୁ ବନ୍ଦ କରିଵା। ଆସନ୍ତୁ ଆମେ ପ୍ରକୃତ ଭକ୍ତି ସହିତ ଆମର ଉତ୍ସଵ ପାଳନ କରିଵା। ତା’ହେଲେ ହିଁ ଆମର ଦେଵତା ଖୁସି ହେବେ। ଆମର ପରିଵେଶ ବଞ୍ଚିବ। ଆଉ ଆମର ସଂସ୍କୃତି ଅମର ହେଇରହିଵ।
No comments:
Post a Comment