ଵିଭିନ୍ନ ଶାସ୍ତ୍ରରେ ଦ୍ରଵ୍ୟର ଆସ୍ୱାଦନ ୫୭ ଓ କେତେକରେ ୬୩ ପ୍ରକାରର ଵର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଅଛି କିନ୍ତୁ ସାଧାରଣତଃ ଛଅଗୋଟି ରସର ସ୍ଵାଦ ଅନୁଭୂତ ହୁଏ ଏଵଂ ସାମୁହିକ ଭାବେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଷଡ଼ରସ କୁହନ୍ତି । ଷଡ଼ରସର ସବୁଠାରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଉଲ୍ଲେଖ ଚରକ ସଂହିତା ଓ ସୁଶ୍ରୁତ ସଂହିତାରେ ମିଳେ। ଚରକ ସଂହିତା, ସୂତ୍ରସ୍ଥାନ, ଅଧ୍ୟାୟ ୨୬, ଶ୍ଳୋକ ୪୩ ରେ ଷଡ଼ରସର ନାମ ଓ ତାହାର ଗୁଣ ଵର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।
“ମଧୁରାମ୍ଲଲଵଣକଟୁ ତିକ୍ତକଷାୟାଃ ଷଡ୍ରସାଃ ।
ତତ୍ରାଦ୍ଯା ଗୁରଵଃ ସ୍ନିଗ୍ଧାଃ ଶୀତାଃ ପଶ୍ଚିମାସ୍ତ୍ରୟଃ ଲଘଵଃ ରୂକ୍ଷାସ୍ତୀକ୍ଷ୍ଣା ଉଷ୍ଣାଃ ॥”
ମଧୁର (ମିଠା), ଅମ୍ଳ (ଖଟା), ଲଵଣ (ଲୁଣିଆ), କଟୁ (ରାଗ), ତିକ୍ତ (ପିତା), ଓ କଷାୟ (କଷା) ଭେଦରେ ରସ ଛଅ ପ୍ରକାରର ଅଟେ । ପ୍ରଥମ ତିନୋଟି ରସ (ମଧୁର, ଅମ୍ଳ, ଲବଣ) ଗୁରୁ , ସ୍ନିଗ୍ଧ ଓ ଶୀତଳ ଗୁଣଯୁକ୍ତ।ଶେଷ ତିନୋଟି ରସ (କଟୁ, ତିକ୍ତ, କଷାୟ) ଲଘୁ , ରୂକ୍ଷ , ତୀକ୍ଷ୍ଣ, ଓ ଉଷ୍ଣ ଗୁଣଯୁକ୍ତ।
ସେହିପରି ସୁଶ୍ରୁତ ସଂହିତାର ସୂତ୍ରସ୍ଥାନ, ଅଧ୍ୟାୟ ୪୨ରେ ମଧ୍ୟ ଷଡ଼ରସର ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି । ପୁଣି ତହିଁରେ ଖାଦ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟର ସ୍ୱାଦ ଓ ତାହାର ଔଷଧୀୟ ଗୁଣ ଵିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଛି। ରସଗୁଡ଼ିକ ଶରୀରର ଦୋଷ (ବାତ, ପିତ୍ତ, କଫ) ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ ବୋଲି ବି ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି ।
“ରସାଃ ଷଟ୍ ପ୍ରୋକ୍ତା ମଧୁରାମ୍ଳଲଵଣକଟୁତିକ୍ତକଷାୟାଃ ।
ଦୋଷହରାଃ ସଂନାଦତି ଚ ତେଷାଂ ସଂନାଦତି ଚ ଵୃଦ୍ଧିଃ ॥”
ଅର୍ଥାତ୍ ଵ୍ୟଵହାର ଭିତ୍ତିରେ ଷଡ଼ରସ (ମଧୁର, ଅମ୍ଳ, ଲଵଣ, କଟୁ, ତିକ୍ତ, କଷାୟ) ଶରୀରର ଦୋଷଗୁଡ଼ିକୁ (ବାତ, ପିତ୍ତ, କଫ) ହରଣ କରେ କିମ୍ବା ବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ ।
ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ମଧୁର ସ୍ଵାଦକୁ ମିଠା,ସୁଆଦ, ମୁହଁ ସୁଆଦି ଓ ସୁଆଦିଆ ଇତ୍ୟାଦି କୁହାଯାଏ । ଅମ୍ଳ ସ୍ଵାଦକୁ ଆମ୍ବିଳ,ଆମ୍ବିଳା,ଖଟା,ଟକ ଓ ଟଙ୍କ କୁହାଯାଏ । ଲଵଣ ସ୍ଵାଦକୁ ଖାର,ଲୁଣି,ଲୁଣିଆ ଓ ଲୋଣା କୁହାଯାଏ । କଟୁ ସ୍ଵାଦକୁ ରାଗ,ରାଗା,ରାଗୁଆ,ରାଗିଆ,ତେଜ ଓ କଡ଼ା କୁହନ୍ତି । ତିକ୍ତକୁ ପିତା ତଥା କଷାୟକୁ କଷା କୁହାଯାଇଥାଏ ।
ଖାଇଵା ଲୋକର ରୁଚି ଅନୁସାରେ ଏହି ଷଡ଼ରସ ଯୁକ୍ତ ହେଲେ ରୁଚିକର ହୁଏ। ଜଣେ ଜଣେ ଵ୍ୟକ୍ତି ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଵିଶିଷ୍ଟ ରସର ଅଧିକତର ପ୍ରିୟ ଥିଵା ଦେଖାଯାଆନ୍ତି। ତେବେ ଓଡ଼ିଶାର ଵିଚ୍ଛିନ୍ନତାଵାଦୀମାନେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାକୁ ଅଯଥା ଘୃଣା କରି ଯେଉଁ ନିନ୍ଦାରସ ପାଆନ୍ତି ତାହା ସେମାନଙ୍କୁ ଅତୀଵ ସୁସ୍ଵାଦୁ ଲାଗେ । ଓଡ଼ିଆ ଜାତି ଭାଷା ସଂସ୍କୃତି ନିନ୍ଦା ଵିଚ୍ଛିନ୍ନତାଵାଦୀଙ୍କ ପାଇଁ ଶକ୍ତିବର୍ଦ୍ଧକ ଔଷଧ ସଦୃଶ। ଏମାନେ ବିଞ୍ଛଣାରେ ମଲାପରି ପଡ଼ିଥିବେ ଯେମିତି ଓଡ଼ିଆ ନିନ୍ଦାର ଅଵସର ମିଳିଵ ଚେଙ୍ଗା ହୋଇ ଚେଙ୍ଗ ମାଛ ପରି ଡେଇଁବା ଆରମ୍ଭ କରିଦେବେ। ନିନ୍ଦାର ଉତ୍ପତ୍ତି ହୀନତା ଓ ଦୁର୍ଵଳତାରୁ ହୁଏ। ଯେତେବେଳେ ଗୋଟିଏ ଲୋକ ଆଉ ଗୋଟିଏ ଲୋକକୁ ଡରେ ସେ ତାକୁ ଈର୍ଷା ଦ୍ଵେଷ ଓ ଘୃଣା କରେ ଫଳତଃ କ୍ରୋଧ ଜର୍ଜରିତ ହୋଇ ସେ ଅନ୍ୟର ନିନ୍ଦା କରେ । ଉତ୍ତମ ସକାରାତ୍ମକ କର୍ମର ଯେତିକି ଯେତିକି ହ୍ରାସ ଘଟେ ନିନ୍ଦାର ପ୍ରଵୃତ୍ତି ସେତିକି ସେତିକି ଵୃଦ୍ଧି ପାଏ। ଅତଃ ଜଣେ ନକାରାତ୍ମକ ଵ୍ୟକ୍ତି ହିଁ କାହାର ଅନୈତିକ ନିନ୍ଦା କରିପାରେ । ନିନ୍ଦୁକର ଅକର୍ମଣ୍ୟତାରେ ଅପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଵାର ଭୟ ରହିଥାଏ, ତେଣୁ କର୍ମଶୀଳ ମନୁଷ୍ୟଙ୍କ ପ୍ରତି ସେମାନଙ୍କର ମନରେ ଈର୍ଷା ଜାତ ହୁଏ । ଵିଚ୍ଛିନ୍ନତାଵାଦୀମାନଙ୍କର
ଓଡ଼ିଆ ନିନ୍ଦା କରି ଏମାନଙ୍କର ଅହଂ ତୃପ୍ତ ହୁଏ। ଯୋଉ ମଜା ନିନ୍ଦାରସରେ ଅଛି ତାହା ଆଉ କୋଉ ରସରେ ନାହିଁ । ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ନିନ୍ଦା କରିଵାରେ ଭଲା କାହାର ମନ ଆନନ୍ଦିତ ନ ହୁଏ ? ସେଥିପାଇଁ ତ ମହାତ୍ମା ଵିଦୁର ଵିଦୁର ନୀତିରେ କହିଛନ୍ତି
“ପରନିନ୍ଦା ରସଃ କସ୍ଯ ନ ସଂନାଦତି ଵୈ ମନଃ।
ଯଃ ପରନିନ୍ଦାଂ ନ କୁର୍ଯାତ୍ ସ ମହାତ୍ମା ସୁଦୁର୍ଲଭଃ॥”
ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଜାତି ସଂସ୍କୃତି ନିନ୍ଦୁକମାନେ ନିରନ୍ତର ନିନ୍ଦା କର୍ମରେ ଲାଗି ପଡ଼ିଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ମନ ନିନ୍ଦାରସରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଯାଇଛି । ଓଡ଼ିଆ ନିନ୍ଦା ହିଁ ତାଙ୍କ ଜୀଵନ ଯାପନର ଏକମାତ୍ର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହୋଇଯାଇଛି । ଚାଣକ୍ୟ ଏଭଳି ନିନ୍ଦୁକମାନଙ୍କୁ ଜୀଵତ ଥାଇ ବି ମୃତକ ସମାନ ବୋଲି ଘୋଷଣା କରିଯାଇଛନ୍ତି।
“ନିନ୍ଦତି ଯଃ ପରଂ ନିତ୍ଯଂ ତସ୍ଯ ଚିତ୍ତଂ ଵିଷଂ ଯଥା।
ନିନ୍ଦୟା ଜୀଵତି ଯସ୍ତୁ ସ ଜୀଵତି ମୃତଃ ସମଃ॥”
ସେ ଯାହାହେଉ ଏଇ କିଛି ଦିନ ତଳେ ଏହିପରି ଜଣେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାନିନ୍ଦୁକ ମଞ୍ଚରେ ଛିଡ଼ା ହୋଇ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ନିନ୍ଦାଗାନ କରୁଥାଆନ୍ତି । କହୁଥିଲେ —“ଇହାଦେ ଚାହା ପିଇଲେ ମିହିର ବାବୁ ଯହ ଚିନି ଲାଗିଥିଲେ ଆପଣ କାଁ ବୋଲବେ ? ଅତି ଚିନି ଲାଗିଛି କି ବେଶି ଚିନି ଲାଗିଛି । ଅତି ମିଠା କି ବେଶି ମିଠା ? ଅତି ବେଶି ସବୁଥିର୍ ଲଗାବେ । ହେଲେ ଆମର୍ଟା ନ ହଏ ! ସାଂସ୍କ୍ରିତ ଓ ଇଂଲିଶ୍ ୱାର୍ଡ୍ ଯେନ୍ଥି ଟା ସାଥେ ଯେନ୍ତା ଲାଗିଛି ଆମର୍ଟା ହେନ୍ତାଏ ବୋଏଲି। କେମତି ବୋଏଲେ । ଖଣ୍ ମଧୁର ,ପଟ୍ କଷା ,ଟର୍ ଆମିଲ୍ ,ଜଅର୍ ଲୁନିଆ,କୁଚ୍ ପିତା । ଯେନ୍ତି ଟା ସେଥି ଏ । କଣ୍ ମଧୁର ଥି କଣ୍ କଷା ନ' ହଏ । କି ପଟ୍ କଷା ଥି ପଟ୍ ମଧୁର ନା' ହଏ ।”
ଗୋଟିଏ ଭାଷାର ନିନ୍ଦାଗାନ କରିଵା ପାଇଁ ଭାଷାଜ୍ଞାନର କିଛି ଆଵଶ୍ୟକତା ପଡ଼ିନଥାଏ । ଷଡ଼ରସ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଏ ନିନ୍ଦାଗାନ ଆଜିର ନୁହେଁ । ଦଶନ୍ଧି ଦଶନ୍ଧି ଧରି ଉପକୂଳିଆ ଲୋକଙ୍କୁ ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶାର ଲୋକେ ଏହି ଷଡ଼ରସର କାହାଣୀ ଶୁଣେଇ ଆସୁଛନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ଏସବୁ ଷଡ଼ରସର ସମ୍ବଲପୁରୀ ନାଆଁରେ କେମିତି ଓଡ଼ିଆତ୍ୱ ରହିଛି ତାହା ଜାଣିଗଲେ ଆଉ କେହି ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାକଙ ନିନ୍ଦା କରିଵା ଆଗରୁ ଲକ୍ଷେ ଥର ଭାବିବେ । ତେବେ ଚାଲନ୍ତୁ ଷଡ଼ରସ ପଛର ଭେଦ କ'ଣ ତାହା ବୁଝିଵା ।
ଅତି ମିଠାକୁ ସମ୍ବଲପୁରିଆ "ଖଣ୍ ମଧୁର" ଵା "ଖନ୍ ମଧୁର" କୁହନ୍ତି । ଏହି କନ୍ ଵା ଖନ୍ ଶବ୍ଦଟା ପ୍ରକୃତରେ ଖଣ୍ଡ ଶବ୍ଦର ପରିଵର୍ତ୍ତିତ ରୂପ । Roughly refined powder sugarକୁ ଖଣ୍ଡ ଵା କନ୍ଦ କୁହନ୍ତି । Candied sugar ଵା ମିଶ୍ରିକୁ ବି ଖଣ୍ଡ କୁହାଯାଏ । କନ୍ଦ ଵା ଗୁଡ଼ର ଵିକାରକୁ ଖଣ୍ଡ କୁହାଯାଏ । ଗୁଡ଼କୁ ନିଆଁରେ ଆଉଟି ଶୁଖାଇ ଏହି ମିଠାଚୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ମିଠା ଅର୍ଥରେ ଖଣ୍ଡ ଶବ୍ଦର ବହୁଳ ପ୍ରୟୋଗ ରହିଛି । ଵିଶେଷତଃ ମିଠା ଅର୍ଥରେ ଏହା ଅନ୍ୟ ଓଡ଼ିଆ ଶବ୍ଦ ସହିତ ମିଶି ଏକ ଏକ ଦରଵର ନାମକରଣ ହୋଇଅଛି । ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଦେଶୀ ମିଠାଆଳୁ ଵା Sweet potatoକୁ ଖଣ୍ଡଅଳୁ କୁହନ୍ତି । ଖଣ୍ଡ ମିଶିଥିବା ଦୁଧ ଵା ସଶର୍କର ଦୁଗ୍ଧକୁ ଖଣ୍ଡକ୍ଷୀର କୁହାଯାଏ । ଯେଉଁ ଖୀରିରେ ଖଣ୍ଡ ଵା ମିଠା ଦିଆଯାଇଥାଏ ତାକୁ
ଖଣ୍ଡକ୍ଷୀରି କୁହନ୍ତି । କେଶବକୋଇଲି. ଖ ଗୀତରେ ଖଣ୍ଡଖୀର ଶବ୍ଦ ଵ୍ୟଵହାର ହୋଇଅଛି ଯଥା:- “କୋଇଲିଲୋ ଖଣ୍ଡଖୀର ଦେବି ମୁଁ କାହାକୁ” । ହରିବଂଶରେ ବି ବଳରାମ ଦାସ ଖଣ୍ଡକ୍ଷୀର ଶବ୍ଦ ପ୍ରୟୋଗ କରି ଲେଖିଛନ୍ତି “ହସ୍ତେ ପୁଣି ଅର୍ଘ୍ୟ ବନ୍ଦାଇଲେ ଵିଦ୍ୟମାନେ ଖଣ୍ଡକ୍ଷୀର ପଞ୍ଚାମୃତ ଭୁଞ୍ଜାଇ ଯତନେ ।” ସେହିପରି ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଆ ଭଜନରେ ଖଣ୍ଡଖୀରି ଶବ୍ଦ ବି ଵ୍ୟଵହୃତ ହୋଇଛି ଯଥା:- “ହରିନାମ ଖଣ୍ଡଖୀରି ଘୋରି ଘୋରି ପି ରେ ମନ ଘୋରି ଘୋରି ପି” । ଏକ ଜାତୀୟ ମିଠାକୁ ଓଡ଼ିଆ ଲୋକେ ଖଣ୍ଡଖୋଷୀ କୁହନ୍ତି । ଛୋଟ ମିଠା ପାଚିଲା କାଠିଆ କଦଳୀକୁ ଗଞ୍ଜାମରେ ଖଣ୍ଡଚିନି କୁହାଯାଏ ବୋଲି ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି । ଏକପ୍ରକାର ପୂର ପିଠା, ଯହିଁ ମଧ୍ୟରେ ଚିନିମିଶା ମେୱା ଓ ମସଲା ପୂରରୂପେ ଦିଆ ଯାଇଥାଏ ତାକୁ ଓଡ଼ିଆ ଲୋକେ ଖଣ୍ଡପୂରି କୁହନ୍ତି । ଖଣ୍ଡଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ମିଷ୍ଟାନ୍ନ ଵିଶେଷକୁ ଖଣ୍ଡଶାକର କୁହାଯାଏ। ଖଣ୍ଡ ମିଶା ହୋଇଥିଵା ଦୁଧସରକୁ ଖଣ୍ଡସର କୁହନ୍ତି । ସେହିପରି ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷର ୧୮୮୫ତମ ପୃଷ୍ଠାରେ ଖଁଡ୍ ମଧୁର ଓ ୧୯୧୯ତମ ପୃଷ୍ଠାରେ ଖଣ୍ଡମଧୁର ଶବ୍ଦ ଅଛି । ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷରେ ଏ ଦୁଇଗୋଟି ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ "ଖଣ୍ଡ ଵା କନ୍ଦ ପରି ମିଠା"(ଵା ଲକ୍ଷଣାର୍ଥ ଅତିମିଠା) ଲେଖା ହୋଇଛି । ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ଏହି ଖଣ୍ଡ ମଧୁର ଶବ୍ଦର ଅନେକ ସ୍ଥାନରେ ଵ୍ୟଵହାର ରହିଛି । ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୁପ ହରିବଂଶ କାଵ୍ୟର ଦ୍ଵିତୀୟ ଖଣ୍ଡରେ ବଳରାମ ଦାସ ଖଣ୍ଡମଧୁର ଶବ୍ଦ ପ୍ରୟୋଗ କରିଛନ୍ତି ।
“ଅନୁକ୍ଷଣ ରଙ୍ଗକଇଁ ଚମ୍ପା ରଙ୍ଗମନ୍ଦାରର ଧଣ୍ଡା ଖଣ୍ଡ ମଧୁର ମିଶ୍ରିତେ ଦ୍ୟନ୍ତି ଗଜମଣ୍ଡା”
ପୁଣି ଆପଣାର ଚଉପଦୀରେ କଵିସୂର୍ଯ୍ୟ ବଳଦେବ ରଥ ଅତି ମିଠା କଥା ଅର୍ଥରେ ଖଣ୍ଡମଧୁର ଵାଣୀ ଶବ୍ଦ ପ୍ରୟୋଗ କରି ଲେଖିଛନ୍ତି
“ଖଣ୍ଡ ମଧୁର ବାଣୀ ମଣ୍ଡ ସ୍ତନେ ମୋ ପରି
ଦଣ୍ଡ ଦେଲାଟି କୋଟି କଳପରେ । ୨ ।”
ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ଏଇ ଖଣ୍ଡମଧୁର ଶବ୍ଦଟି ହିଁ ସମ୍ବଲପୁରୀରେ ଖଁଡ୍ ମଧୁର ଓ ଖଣ୍ ମଧୁର ହୋଇଅଛି ।
ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ପୁଣି ଅତି ମିଠାକୁ ଖଣ୍ଡପରଷା ବି କୁହାଯାଏ । କଵିସୂର୍ଯ୍ୟ ବଳଦେଵ ରଥ ତାଙ୍କର ଏକ ଢୁମ୍ପାଗୀତରେ ଅତି ମଧୁର ଅର୍ଥରେ ଖଣ୍ଡପରଷା ଶବ୍ଦ ପ୍ରୟୋଗ କରି ଲେଖିଛନ୍ତି “ଖଣ୍ଡପରଶୁମୋହନା ଖଣ୍ଡପରଷା ବଚନକୁ କହ” । ଅତିମିଠାକୁ କେତେକ ଅଞ୍ଚଳରେ କେଵଳ 'ସିରା' କୁହନ୍ତି,ଆଉ କେତେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅତି ମିଠାକୁ ଗୁଣଗୁଣାମିଠା ବି କୁହାଯାଏ । ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲାରେ ଅତି ମିଠାକୁ ମହଣିଆ ମିଠା ବି କୁହନ୍ତି ।
ମାତ୍ର ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ "ଅତି ମିଠା"କୁ ଶବ୍ଦରେ ପ୍ରକାଶ କରିଵା ପାଇଁ ଆହୁରି ତିନୋଟି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଦେଶଜ ଶବ୍ଦ ବି ଅଛି । ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷ ଅନୁସାରେ ମହୁପରି ଅତିରିକ୍ତି ମିଷ୍ଟ ସ୍ୱାଦଵିଶିଷ୍ଟ ଅଵସ୍ଥାକୁ 'ମହୁକା(ମଧୁକ)' କୁହନ୍ତି । ଅତି ମିଠାକୁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ 'ଅମିୟ' ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ। ସାରଳା ମହାଭାରତରେ 'ଅମିୟ' ଶବ୍ଦକୁ ସାରଳା ଦାସ ଅତିମିଠା ଅର୍ଥରେ ପ୍ରୟୋଗ କରି ଲେଖିଛନ୍ତି “ତାହା ରାନ୍ଧିଲେ ସେ ହୋଇବ ଅମିୟ ରସ; ସମଦଣ୍ଡ ସୈନ୍ୟଙ୍କୁ ତୋ ଇଚ୍ଛାରେ ପରଶ ।” ସେହିପରି ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷରେ 'ମହୁତରଡ଼ା' ଶବ୍ଦର ଏକ ଅର୍ଥ ଅତି ମିଠା ବି ଲେଖା ହୋଇଛି । ଓଡ଼ିଆ ତଥା ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ଅତିମିଠାକୁ ପ୍ରକାଶ କରିଵା ପାଇଁ ଅତି କି ବେଶି ଲଗାଇଵାର ଆଵଶ୍ୟକତା ହିଁ ନାହିଁ କାରଣ ଅତିମଧୁରକୁ ପ୍ରକାଶ କରିଵା ପାଇଁ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ଶବ୍ଦ 'ସୁମଧୁର' ମଧ୍ୟ ରହିଛି ।
ଅତି କଷାକୁ ସମ୍ବଲପୁରୀରେ ପଟ୍ କଷା କୁହନ୍ତି ।
ପଟ୍ କଷାରେ ପଟ୍ ଶବ୍ଦଟି ଅତିଶୟ ଅତ୍ୟଧିକ ଆର୍ଥଜ ସମ୍ବଲପୁରୀ ଶବ୍ଦ ନିଷ୍ପଟ୍ ଓ ଅପଟ୍ର ପରିଵର୍ତ୍ତିତ ଶବ୍ଦରୂପ ଅଟେ । ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅତ୍ୟଧିକ ଅର୍ଥଜ ସମ୍ବଲପୁରୀ ଶବ୍ଦ ନିଷ୍ପଟ୍ ଓ ଅପଟ୍ ଶବ୍ଦଦ୍ଵୟ ମୂଳତଃ ଓଡ଼ିଆ ଶବ୍ଦ ନିପଟରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ନିପଟ ଏକ ଖାଣ୍ଟି ଓଡ଼ିଆ ଦେଶଜ ଶବ୍ଦ । ଓଡ଼ିଆ ଛଡ଼ା ଭାରତର ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଭାଷାରେ ନିପଟ ଶବ୍ଦ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ । କିଶୋରଚନ୍ଦ୍ରାନନ୍ଦ ଙ ଚମ୍ପୂରେ କଵିସୂର୍ଯ୍ୟ ବଳଦେଵ ରଥଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ନିପଟ ଶବ୍ଦ ପ୍ରୟୋଗରେ ପଦ ଅଛି “ନୂଆନଟପଟଳୀମୁକୁଟ ହେ ନାହିଁ କି ଶ୍ରୀଅଙ୍ଗ ସୁଖ
ନିପଟ ନିସ୍ତେଜ ଦିଶୁଛି ତ ଆଜ ନିରଳସ ଚନ୍ଦ୍ରମୁଖ ॥”
ତେଣୁ ଏହି ନିପଟ ଶବ୍ଦଟି ସମ୍ବଲପୁରୀରେ ନିଷ୍ପଟ ଓ ଅପଟ୍ ହୋଇ ଶେଷରେ ଅତି ଅର୍ଥରେ ପଟ୍ ରୂପ ଧାରଣ କରି କଷା ଶବ୍ଦ ସହିତ ଯୁକ୍ତ ହୋଇଛି ଏଵଂ ଏହିପରି ଭାବେ ପଟ୍ କଷା ଶବ୍ଦ ଅତି କଷା ଅର୍ଥରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଛି । କେହି କେହି କହନ୍ତି ପତ୍ର ଶବ୍ଦଟି କାଳକ୍ରମେ ପତ୍ ଓ ପଟ୍ ହୋଇ କଷା ଶବ୍ଦ ସହିତ ଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଇପାରେ । ଅଧିକାଂଶ ପତ୍ର କଷା ହୋଇଥାଏ ତେଣୁ ପତ୍ର ଶବ୍ଦରୁ ପତ୍ ଓ ପଟ୍ ହୋଇଥିଵାର ସମ୍ଭାଵନା ଅଧିକ । ଆଦିଵାସୀ ଭାଷାଭାଷୀ ଅଞ୍ଚଳର ସରଳ ଜୀଵନଯାପନ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହି ଵ୍ୟୁତ୍ପତ୍ତି ମତଟି ଅଧିକ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ମନେ ହୁଏ । କିନ୍ତୁ କଥିତ ଓଡ଼ିଆ ଶବ୍ଦକୋଷରେ ପଟ ଶବ୍ଦର ପ୍ରଥମ ଅର୍ଥ ନିପଟ ଲେଖାଯାଇଥିଵାରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ ଯେ ପଟ୍ କଷାରେ ଥିଵା ପଟ୍ ଶବ୍ଦଟି ନିପଟ ଶବ୍ଦର ହିଁ ପରିଵୃତ୍ତ ରୂପ ସେହିପରି କଷା ମଧ୍ୟ ଏକ ଖାଣ୍ଟି ଓଡ଼ିଆ ଶବ୍ଦ ଅଟେ । ଭାରତରେ ଆଉ କୌଣସି ଭାଷାରେ astringent tasteକୁ କଷା କୁହନ୍ତି ନାହିଁ। ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅତ୍ୟଧିକ ଅର୍ଥଜ 'ପଟ' ଶବ୍ଦ ଲାଗି ଆଉ କିଛି ଶବ୍ଦ ବି ଅଛି ଯଥା ପଟନିଷତ ଓ ପଟମସୁ ଯାହାର ଅର୍ଥ ଅତି ଵା ବଡ଼ ଅଳସୁଆ ଅଟେ । ପଟା ପରି ଅତି ଶୀର୍ଣ୍ଣ ହେଵାକୁ ପଟ୍ପଟା କୁହନ୍ତି। ଓଡ଼ିଶାର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ବି ଅତି କଷାକୁ କଟୁକଷା,ପିଟାକଷା,ଅକରଜକର କଷା ଓ ଏକବାରି କଷା ଇତ୍ୟାଦି କୁହାଯାଏ । କଷା ଶବ୍ଦ ସହିତ କେଵଳ ଅତି କି ବେଶି କଷା ଲାଗେ ନାହିଁ କେତେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ଭାରି କଷା ବି ବୋଲନ୍ତି ।
ଅତି ଆମ୍ବିଳିକୁ ସମ୍ବଲପୁରୀରେ ଟର ଆମିଳ୍ କୁହନ୍ତି । ଆମ୍ବିଳ ଵା ଆମ୍ବିଳି ଗୋଟିଏ ଖାଣ୍ଟି ଓଡ଼ିଆ ଶବ୍ଦ। ଯେମିତି ସମ୍ବଲପୁରୀରେ ଟର୍ ଆମିଳ୍ ଅଛି ଠିକ୍ ସେହିପରି ମାନକ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଟଙ୍କ ଆମ୍ବିଳା ଶବ୍ଦ ଅଛି ବୋଲି ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷର ୩୧୨୪ତମ ପୃଷ୍ଠାରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି । ଭାଷାକୋଷରେ ଅତି ଅମ୍ଳକୁ ଟଙ୍କ ଓ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆମ୍ବିଳାକୁ ଟଙ୍କ ଆମ୍ବିଳା କୁହନ୍ତି ବୋଲି ଲେଖାଯାଇଛି । ସେହିପରି ଭାଷାକୋଷର ୩୧୩୩ତମ ପୃଷ୍ଠାରେ ଟର୍ ଆମ୍ବିଲ୍ ଶବ୍ଦକୁ ମଧ୍ୟ ଯୋଡ଼ା ଯାଇଛି । ତେଣୁ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ ଟର୍ ଆମ୍ବିଲ୍ ଶବ୍ଦଟି ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ତେବେ ଆମ ପାଖରେ ଅତି ଆମ୍ବିଳି ପାଇଁ ଅତ୍ୟାମ୍ଳ ପରି ତତ୍ସମ ଶବ୍ଦ ବି ଅଛି । ତେବେ ଟର୍ ଆମ୍ବିଲ୍ ଵା ଟର୍ ଆମିଲ୍ ଶବ୍ଦରେ ଥିଵା ଟର୍ ଶବ୍ଦର ଵ୍ୟୁତ୍ପତ୍ତି ଇତିହାସ କ'ଣ ?
ପ୍ରକୃତରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ପ୍ରଚଳିତ ଅତି ଆମ୍ବିଳି ଅର୍ଥଜ ଟଙ୍କ ଓ ଟକ ତଥା ସମ୍ବଲପୁରୀ ଶୈଳୀର ଟର୍ ଶବ୍ଦ ତ୍ରୟର ସୃଷ୍ଟି 'ତକ୍ର' ବୋଲି ଏକ ଶବ୍ଦରୁ ହୋଇଅଛି। ଘୋଳଦହି ଵା ଚହ୍ଲାକୁ ତକ୍ର କୁହାଯାଏ । ଏହି ତକ୍ର ଶବ୍ଦରୁ ଉପକୂଳଵର୍ତ୍ତୀ ଜିଲ୍ଲାଗୁଡ଼ିକରେ ଟକ,ଟଙ୍କ ଓ ଟକଳିଆ ଭଳି ଶବ୍ଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲାବେଳେ ଓଡ଼ିଶାର ପଶ୍ଚିମାଞ୍ଚଳରେ ଟର୍ ପରି ଶବ୍ଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ।
ଅଵଶ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ବି ଏପରି ଶବ୍ଦର ଅଭାଵ ନାହିଁ । ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲାରେ ଅତି ଆମ୍ବିଳିକୁ ଭୁରକୁଟି ଆମ୍ବିଳି ଓ ଢୋଲ କାଞ୍ଜିଆ ଆମ୍ବିଳି କୁହନ୍ତି । କେନ୍ଦୁଝର ଅଞ୍ଚଳରେ ଅତି ଆମ୍ବିଳିକୁ ଡହିରି ଆମ୍ବିଳା କୁହନ୍ତି । ପୂର୍ଵ ଉପାନ୍ତର କେତେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅତି ଆମ୍ବିଳାକୁ ଅଚକରା ଖଟା ବି କୁହାଯାଏ । ତେଣୁ ଓଡ଼ିଶାର ଵିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅତି ଖଟାକୁ ଶବ୍ଦରେ ପ୍ରକାଶ କଲା ଭଳି ଟର୍ ଆମିଲ୍ ପରି ଅନେକ ଶବ୍ଦ ଅଛି ।
ଅତି ଲୁଣିଆ ସ୍ଵାଦକୁ ସମ୍ବଲପୁରୀରେ ଜଅର ଲୁନିଆ କୁହନ୍ତି।
ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷରେ ଜହର ଶବ୍ଦଟି ଗଞ୍ଜାମ ଓ ସମ୍ବଲପୁରରେ ଯଥେଷ୍ଟ; ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଅର୍ଥରେ ଚଳୁଥିଵାର ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି । ସମାନ ଅର୍ଥରେ ସମ୍ବଲପୁରୀରେ ଜହ ତଥା କଟକୀରେ ଜଜବଜ ଭଳି ଶବ୍ଦ ବି ଅଛି ବୋଲି ଭାଷାକୋଷରୁ ଜଣାଯାଏ । ଆରବୀ ଭାଷାର 'ଅତ୍ୟଧିକ', 'ବହୁତ' ଅର୍ଥଜ ଜବ଼ର ( زَبَر) ଶବ୍ଦରୁ ସମ୍ଭଵତଃ ଏ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ତେବେ ସେ ଯାହା ହେଉ ଜଅର୍ ଲୁନିଆ ଶବ୍ଦରେ ଲୁନିଆ ଶବ୍ଦଟି ତ ଖାଣ୍ଟି ଓଡ଼ିଆ ମୂଳର ଶବ୍ଦ ଅଟେ । ହିନ୍ଦୀରେ नमकीन ଆଉ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ଲଵଣାକ୍ତ କୁହନ୍ତି । ମରାଠୀରେ खारट,ବଙ୍ଗାଳୀରେ নোনতা(Nonto) ଓ ଗୁଜରାଟୀରେ ખારું (Khaaru) କୁହନ୍ତି । କେଵଳ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଲୁଣିଆ,ଅହମିଆରେ নোনীয়া (Noniya) ଓ ନେପାଳୀରେ नुनिलो (Nunilo) କୁହାଯାଏ । ନେପାଳୀ ଓ ଅହମିଆରେ ଲୁଣିଆ ପରି ଶବ୍ଦ ଥିଲେ ବି ଯେହେତୁ ହୀରାଖଣ୍ଡ ଅଞ୍ଚଳଟି ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାଭାଷୀ ଅଞ୍ଚଳର ଅଂଶ ତେଣୁ ଲୁଣିଆଟା ଓଡ଼ିଆ ମୂଳର ଶବ୍ଦ ବୋଲି ସ୍ପଷ୍ଟ । ଅଵିଭକ୍ତ ସମ୍ବଲପୁରରେ ଅତି ଲୁଣିଆକୁ ପଟ୍ ପଟ୍ ନୁନିଆ,ନୁନ୍ ଜର୍ ଜର୍ ,ଜର୍ ନୁନ୍,ନୁନପିତା(ସୁନ୍ଦରଗଡ଼) ଓ ଜହ ନୁନିଆ ବି କୁହନ୍ତି । ହେଲେ ଓଡ଼ିଶାର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ବି ଏ ଧରଣର ଶବ୍ଦ ରହିଛି । କଟକାଞ୍ଚଳରେ ଅତି ଲୁଣିଆକୁ ଲୁଣ ଜର ଜର କୁହନ୍ତି । ଯାଜପୁରର ବରୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅତି ଲୁଣିଆକୁ ଅଚକରା ଲୁଣିଆ କୁହାଯାଏ । କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା ଅଞ୍ଚଳରେ ଅତି ଲୁଣିଆକୁ ଲୁଣିଜହର କୁହାଯାଇଥାଏ । ବାଲେଶ୍ୱରର କେତେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅତି ଲୁଣିଆ ସ୍ଵାଦକୁ ବିଚକିଟିଆ ଲୁଣ କୁହାଯାଏ । ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲାରେ ଅତି ଲୁଣିଆ ସ୍ଵାଦକୁ ଅକଜକ ଲୁଣି ଓ ଅକରଜକର ଲୁଣିଆ କୁହନ୍ତି ।
ଅତି ପିତାକୁ ସମ୍ବଲପୁରୀରରେ କୁଚ୍ ପିତା କୁହନ୍ତି ।
ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷର ୧୬୨୦ତମ ପୃଷ୍ଠାରେ ସମ୍ବଲପୁରୀ ଶବ୍ଦ କୁଚ୍ପିତା ଯୋଡ଼ା ଯାଇଛି । ଏହି ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ଅତିଶୟ ପିତା ବୋଲି ବି ଲେଖାଯାଇଅଛି । ପ୍ରକୃତରେ ଓଡ଼ିଆ କୋଚିଲାପିତା ଶବ୍ଦଟି ସମ୍ବଲପୁରୀରେ ଯାଇ କୁଚ୍ ପିତା ହୋଇଯାଇଛି । ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷର ୧୭୮୧ତମ ପୃଷ୍ଠାରେ କୋଚିଲାପିତା ଶବ୍ଦ ସ୍ଥାନିତ ହୋଇଛି ।
କୋଚିଲା ପତ୍ର ବା ମଞ୍ଜି ପରି ଅତିଶୟ ତିକ୍ତ ହୋଇଥିଵା ଦରଵକୁ କୋଚିଲାପିତା ଵା କୁଚ୍ପିତା କୁହନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଅତି ପିତା ଅର୍ଥରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଵିଷପିତା ଓ ଵିଷିପିତା ଶବ୍ଦଦ୍ଵୟ ଥିଵାର ଉଲ୍ଲେଖ ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷର ୫୭୬୩ତମ ପୃଷ୍ଠାରେ ରହିଛି । କେତେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅତି ପିତାକୁ ବିର୍କାଟିଆ ପିତା ବି କୁହନ୍ତି। ନିମ ପତ୍ର ପରି ପିତାକୁ ନିମପିତା କୁହାଯାଏ। ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ମଧ୍ୟ ଅତି ପିତା ପାଇଁ ଵିଷତିକ୍ତ ,ପରିତିକ୍ତ,ସୁତିକ୍ତ ଓ ମହାତିକ୍ତ ପରି ଶବ୍ଦ ଥିଵା ଭାଷାକୋଷରୁ ଜଣାଯାଏ । ଏଥିରୁ ବି ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ ଯେ କେଵଳ ସମ୍ବଲପୁରୀ ହିଁ ନୁହେଁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଶୈଳୀରେ ମଧ୍ୟ ସମାନାର୍ଥକ ଶବ୍ଦ ଚଳୁଅଛି ।
ଅତି ରାଗ ସ୍ଵାଦ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ରାଗ ଜରଜର
ଜହର ରାଗ,ତୁଣ୍ଡପୋଡ଼ା ରାଗ,ପାଟିପୋଡ଼ା ରାଗ ଓ
ସୁ ସା ରାଗ ରଗ ପରି ଶବ୍ଦ ରହିଛି । ତେଣୁ ଯୋଉମାନେ ଦାବି କରୁଛନ୍ତି ଯେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଷଡ଼ରସର ଆଧିକ୍ୟ ଦର୍ଶାଇଵା ପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରସର ନାମ ପୂର୍ଵରୁ ଅତି ଓ ବେଶି ଶବ୍ଦ ଲାଗେ ସେମାନେ ଭୁଲ୍ କହୁଛନ୍ତି ଓ ଅନ୍ୟକୁ ଭୁଆଁ ବୁଲାଉଛନ୍ତି ।
ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ପୁଣି ଷଡ଼ରସର ଇଷତ୍ ସ୍ଵାଦକୁ ଶବ୍ଦରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ଅନେକ ଦେଶଜ ଶବ୍ଦ ରହିଛି । ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୁପ ଈଷତ୍ କଟୁ ସ୍ୱାଦକୁ ରାଗରାଗୁଆ କୁହନ୍ତି । ଈଷତ୍ ତିକ୍ତ ସ୍ୱାଦକୁ ପିତାଟିଆ ଓ ପିତୁଳିଆ କୁହନ୍ତି । ଈଷତ୍ ଲଵଣାକ୍ତ ସ୍ୱାଦକୁ ଲୁଣିଲୁଣି ଓ ଲୁଣିଲୁଣିଆ କୁହାଯାଏ। ଈଷତ୍ ଖଟା ଵା ଆମ୍ବିଳା ସ୍ଵାଦକୁ ଖଟାଳିଆ କୁହାଯାଏ। ଈଷତ୍ କଷା ସ୍ଵାଦକୁ କଷାଟିଆ,କଷାଳିଆ ଓ କଷୁଆ କୁହାଯାଇଥାଏ । ସାମାନ୍ୟ ଖଟା ପଖାଳକୁ କୋଳିଆମ୍ବିଳି କୁହାଯାଏ।
ଖାଦ୍ୟର ସ୍ଵାଦହୀନ ଵା ଅତି ଅଳ୍ପ ସ୍ଵାଦକୁ ଶବ୍ଦରେ ପ୍ରକାଶ କରିଵା ଭଳି ଶବ୍ଦ ବି ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଅଛି । ମାନକ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ Tasteless ଵା watery ଅର୍ଥରେ ପାଣିଆ,ପାଣିଚା ଓ ପାଣିଚିଆ ଶବ୍ଦ ଚଳୁଅଛି। ବାଲେଶ୍ଵରରେ ପାଣିଚିଆ ପାଇଁ ଫସ୍କା ଶବ୍ଦ ଚଳେ । କେତେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ପାଣିଚିଆ ସ୍ଵାଦକୁ ଫିକା ସ୍ଵାଦ କୁହନ୍ତି । ପାଣି ମିଶିଵାରୁ ଵାସ୍ୱାଦ ଖାଦ୍ୟକୁ ଧଣତା କୁହାଯାଏ। ଅସୁଆଦିଆ ଵା ପାଣିଚିଆକୁ ଭସ୍ଭସିଆ ବି କୁହାଯାଏ । ଭାତ ପରି ସ୍ୱାଦହୀନ ଦରଵକୁ ଭାତୁଆ କୁହନ୍ତି । ତେଣୁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଶବ୍ଦର ଅଭାଵ ନାହିଁ ।
ଯେଉଁମାନେ ସମ୍ବଲପୁରୀ ଶୈଳୀ ତଥା ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ମଧ୍ୟରେ ଷଡ଼ରସ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ତୁଳନା କରି ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାକୁ ହୀନ ନ୍ୟୁନ ପ୍ରମାଣ କରିଵାରୁ କୁଚେଷ୍ଟା କରୁଛନ୍ତି ସେମାନେ ନିଜେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ଵିଶାଳ ଶବ୍ଦ ଭଣ୍ଡାରର ଵିରାଟରୂପ ନଜାଣି ଅନ୍ୟକୁ ବି ଅନ୍ଧାରରେ ରଖୁଛନ୍ତି ।
ଈଶାବାସ୍ୟ ଉପନିଷଦ୍ରେ କୁହାଯାଇଛି
“ଅନ୍ଧଂ ତମଃ ପ୍ରଵିଶନ୍ତି ଯେଽଵିଦ୍ୟାମୁପାସତେ।
ତତୋ ଭୂୟ ଇଵ ତେ ତମୋ ଯ ଉ ଵିଦ୍ୟାୟାଂ ରତାଃ॥”
ଅର୍ଥାତ୍ ଯେଉଁମାନେ ଅଜ୍ଞତା (ଅଵିଦ୍ୟା)ରେ ଲିପ୍ତ, ସେମାନେ ଅନ୍ଧକାରରେ ପ୍ରଵେଶ କରନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ଯେଉଁମାନେ ମିଥ୍ୟା ଜ୍ଞାନ (ଅହଙ୍କାରଯୁକ୍ତ ଵିଦ୍ୟା)ରେ ରତ, ସେମାନେ ଆହୁରି ଗାଢ଼ ଅନ୍ଧକାରରେ ପଡ଼ନ୍ତି। ଅତଃ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ଶବ୍ଦ ସମ୍ଭାରକୁ ନଜାଣି ମିଥ୍ୟାଜ୍ଞାନ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଘୃଣା ଦ୍ଵେଷଯୁକ୍ତ ମନରେ ଏକ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ଭାଷାର ନିନ୍ଦାଗାନ କରୁଛନ୍ତି ସେମାନେ ନିଶ୍ଚୟ Illusory Superiority ଭଳି ମାନସିକ ପ୍ରଵୃତ୍ତିର ଶିକାର ହୋଇ Superiority Complex ଭଳି ଭୟଙ୍କର ମାନସିକ ଵିକାରଗ୍ରସ୍ତ ସୋଇସାରିଛନ୍ତି କହିଲେ ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେଵ ନାହିଁ।
