ପାର୍ସୀ ଭାଷାର ଖୁଦା(ଈଶ୍ଵର),ଖାତୁନ୍(ମହିଳା, ସମ୍ମାନନୀୟା ମହିଳା) ସହିତ ଵୈଦିକ ସ୍ବଧା ଶବ୍ଦର କ'ଣ ସମ୍ପର୍କ ଅଛି ଜାଣିଛନ୍ତି କି ?

କଠୋରପନ୍ଥୀ ମୁସଲମାନମାନେ ସନାତନ ଧର୍ମର ଶାସ୍ତ୍ର ପୁରାଣ ଲେଖାଯାଇଥିଵାରୁ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷା ଓ ଏହାର ଶବ୍ଦାଵଳୀକୁ ଘୃଣା କରନ୍ତି ।  କିନ୍ତୁ ଭାରତ ,ପାକିସ୍ତାନ, ଆଫଗାନିସ୍ତାନ ଓ ଇରାନର ମୁସଲମାନମାନେ ସର୍ଵଶକ୍ତିମାନ ନିରାକାର ଈଶ୍ଵରଙ୍କୁ ଯେଉଁ ଖୁଦା ସମ୍ବୋଧନ କରି ସ୍ମରଣ କରିଥାନ୍ତି ତାହାର ସମ୍ପର୍କ ସଂସ୍କୃତ ସହିତ ରହିଛି ବୋଲି ସେମାନେ ଜାଣିନାହାନ୍ତି ।

ଆଧୁନିକ ଖୁଦା ଶବ୍ଦଟି ପୂର୍ଵେ خدای‎ (xodây) ଥିଲା ଏଵଂ ତହିଁ ପୂର୍ଵରୁ  𐫑𐫇𐫅𐫀𐫏‎ (xwadāy) ରୂପରେ ଇରାନରେ ପ୍ରଚଳିତ ଥିଲା ।

ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଭାଷାଵିଦମାନେ ଖୁଦା ଶବ୍ଦର ଵିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ ତଥା ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ କାଳଖଣ୍ଡରେ ପ୍ରଚଳିତ ରୂପକୁ ଆଧାର କରି ଏହାର ପ୍ରାକ୍ ଇରାନୀ ରୂପ  *hwatā́wā (“lord, god”) ଅନୁମାନ କରିଛନ୍ତି ।

ପ୍ରାକ୍ ଇରାନୀୟ ଶବ୍ଦ  hwatā́wā ରେ ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦ ଅଛି
*hwá (“ସ୍ଵୟଂ”) ଓ  *tā́wā(ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଵା ଶକ୍ତିମାନ) । ଏହାର ସବୁଠାରୁ ନିକଟତର ସଂସ୍କୃତ ଶବ୍ଦ ହେଉଛି “ସ୍ଵତଵସ” ଯାହାର ଅର୍ଥ ମଧ୍ୟ ଵୀର ଓ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଅଟେ ।

ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଭାଷାଵିଦମାନଙ୍କ ଅନୁସାରେ

•ଆଵେସ୍ତୀୟ 𐬓𐬀𐬜𐬀𐬙𐬀‎ (xᵛaδata, “ସ୍ଵନିର୍ଦ୍ଧାରିତ”) (କୌଣସି ପରିସ୍ଥିତିରେ କା ପାଖରେ ନିର୍ଭର କି ପରାଧୀନ ନହେଵା ଅଵସ୍ଥା ")

•ବ୍ୟାକ୍ଟ୍ରିୟ χοαδηο (xoadēo, “ପ୍ରଭୁ,ମାଲିକ”)

• କୁର୍ଦ୍ଦସ୍  xwedê ଓ خوا‎ (xwa)

•ସଂସ୍କୃତ ସ୍ବଧା(svádhā)

ଇତ୍ୟାଦି ଶବ୍ଦ ସହିତ ପାର୍ସୀ ଖୁଦା ଶବ୍ଦ ସମୋଦ୍ଧୃତ ।

ପାର୍ସୀରେ ଖୁଦା ଶବ୍ଦ ସହିତ ମଧ୍ୟ ଅନେକ ସମୋଦ୍ଧୃତ ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଚଳିତ ଯଥା—   خود‎ (xod, “ସ୍ଵୟଂ”; ଏହି ଖୁଦ୍ ଶବ୍ଦ ସଂସ୍କୃତ ସ୍ଵୟଂ ସହିତ ସମୋଦ୍ଧୃତ), خدیو‎ (xadiv, “ପ୍ରଭୁ, ମାଲିକ”), خاتون‎ (xâtun, “ମହିଳା, ସମ୍ମାନୀୟା ମହିଳା”).

ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଭାଷାଵିଦମାନେ ଖୁଦା ଓ ସ୍ବଧା ଶବ୍ଦର ପ୍ରାକ୍ ଭାରତୀୟ ରୂପ   *swádʰaH, ପ୍ରାକ୍ ଭାରୋ ଇରାନୀୟ ରୂପ  *swádʰaH ଏଵଂ ପ୍ରାକ୍ ଭାରୋପୀୟ ରୂପ  *swe-dʰh₁- ଅନୁମାନ କରିଛନ୍ତି ।

ବହୁ ପ୍ରାଚୀନ କାଳରେ ସ୍ବଧା ଶବ୍ଦ ପାରସ୍ୟ ଦେଶରେ ପ୍ରଚଳିତ ଥିଲା ଯାହା ପ୍ରମାଣ କରେ ଯେ ଆଜିର ଇରାନର ଲୋକେ ଆଗେ ସନାତନୀ ହିଁ ଥିଲେ ।

ପୁନଶ୍ଚ ସ୍ବଧା କୌଣସି ସାଧାରଣ ଶବ୍ଦ ନୁହେଁ ଵରଂ ଏହା ଏକ ପୁରାତନ ଓ ଵେଦ ତଥା ପୁରାଣାଦିରେ ବହୁଧା ଵ୍ୟଵହୃତ ଭାରତୀୟ
ଶବ୍ଦ ଅଟେ ।

ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତୀୟ ଭାଷାଵିଦମାନେ ସ୍ବଧା ଶବ୍ଦକୁ ସ୍ବଦ୍ ଧାତୁରୁ ନିଷ୍ପନ୍ନ କରିଯାଇଛନ୍ତି ।

ସ୍ବଦ୍ ଧାତୁରୁ  ଆସ୍ବାଦନକରିଵା ଵା ଚାଖିଵା,ଅନୁଭଵ କରିଵା,ଛେଦନ କରିଵା ଓ ଵଧ କରିଵା ଆଦି ଅର୍ଥ ଘେନି ଶବ୍ଦ ନିଷ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।

ପିତୃସମ୍ପ୍ରଦାନ ମନ୍ତ୍ରରେ ସ୍ବାଧା ଶବ୍ଦ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ ...
“ଦୈତ୍ଯେଭ୍ଯୋଽଳଂ ହରିଃ ପୂଷ୍ଣେ ଵଷଟ୍ ସଦ୍ଭ୍ଯୋ ହିତଂ ସୁଖମ୍ । ସ୍ଵାହାଗ୍ନୟେ ସ୍ଵଧା ପିତ୍ରେ ସ୍ଵସ୍ତି ଧାତ୍ରେ ନମଃ ସତେ ॥ ”

ଦେଵତାଙ୍କୁ ହବିର୍ଦାନ କରିଵା ବେଳେ ଉଚ୍ଚାରିତ ମନ୍ତ୍ର  ଯଥା ସ୍ଵାହା, ଶ୍ରୌଷଟ୍, ବୌଷଟ୍, ବଷଟ୍ ଓ ସ୍ବଧା, ସ୍ଥାନଵିଶେଷରେ ଵ୍ୟଵହୃତ ହୁଏ।

ଏହାର ଅର୍ଥ— "ହେ ଦେବ! ଏହା ଆପଣ ଗ୍ରହଣ ବା ଆସ୍ବାଦନ କର"। ଏହି ଶବ୍ଦମାନଙ୍କ ଯୋଗରେ ସଂସ୍କୃତରେ ଚତୁର୍ଥୀ ଵିଭକ୍ତି ହୁଏ ।

ସେହିପରି ପିତୃପୁରୁଷଙ୍କୁ ପିଣ୍ଡ ଓ ତିଳଜଳ ଦେଵା ସମୟରେ ଉଚ୍ଚାରିତ ମନ୍ତ୍ରକୁ ସ୍ବଧା କୁହାଯାଏ । କାରଣ ଭାରତୀୟ ପୁରାଣ ଶାସ୍ତ୍ର ଅନୁଯାୟୀ ସ୍ବଧା ହେଉଛନ୍ତି ଶ୍ରାଦ୍ଧର ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେଵୀ । ଦେଵୀ ସ୍ଵଧା ହେଲେ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ମାନସୀ କନ୍ୟା ।ଦେଵୀ ସ୍ବଧା ସୁସ୍ଥିରଯୌଵନା, ଶ୍ବେତଚମ୍ପକଵର୍ଣ୍ଣା, ଗୁଣଵତୀ, ଵିଦ୍ଯାଵତୀ ଓ ରୂପଵତୀ ହୋଇଥିଵା ଭାରତୀୟ ପୁରାଣ ଶାସ୍ତ୍ରର ମତ । ଏହାଙ୍କ ନାମ ଉଚ୍ଚାରଣ କଲେ ପିତୃଲୋକେ ପିଣ୍ଡ ପାଆନ୍ତି ବୋଲି ଵିଶ୍ଵାସ ରହିଛି। ଏହାଙ୍କୁ ପ୍ରଥମେ ଅର୍ଜନ ନ କରି ଶ୍ରାଦ୍ଧ କଲେ ଉକ୍ତ ପିଣ୍ଡକୁ ପିତୃଲୋକେ ପାଆନ୍ତି ନାହିଁ ବୋଲି ମଧ୍ୟ କଥିତ ହୁଏ ।

କଳ୍ପଦ୍ରୁମ ସଂସ୍କୃତ ଅଭିଧାନରେ ଏହି ଦେଵୀ ସ୍ଵଧାଙ୍କର ନାମର ନିରୁକ୍ତି ଏମନ୍ତ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି...
“ସ୍ଵାନ୍ ଦଧାତୀତି । ଧା + କ୍ଵିପ୍ ।”

ବ୍ରହ୍ମଵୈଵର୍ତ୍ତ ପୁରାଣର ପ୍ରକୃତିଖଣ୍ଡରେ ଦେଵୀ ସ୍ଵଧାଙ୍କ ଵିଷୟରେ ଶ୍ରୀ ଭଗଵାନ ଦେଵଋଷି ନାରଦଙ୍କୁ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କର ମାନସୀ ପୁତ୍ରୀ ଦେଵୀ ସ୍ଵଧାଙ୍କ ଵିଷୟରେ ଯାହା କହି ଅଛନ୍ତି ତାହା ଏଠାରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ହେଲା...

ଶ୍ରୀନାରାୟଣ ଉଵାଚ ।
“ଶୃଣୁ ନାରଦ ଵକ୍ଷ୍ଯାମି ସ୍ଵଧୋପାଖ୍ଯାନମୁତ୍ତମମ୍ ।
ପିତୃ଼ଣାଞ୍ଚ ତୃପ୍ତିକରଂ ଶ୍ରାଦ୍ଧାନାଂ ଫଳଵର୍ଦ୍ଧନମ୍ ॥
ସୃଷ୍ଟେରାଦୌ ପିତୃଗଣାନ୍ ସସର୍ଜ୍ଜ ଜଗତାଂ ଵିଧିଃ ।
ଚତୁରଶ୍ଚତୁର୍ମ୍ମୂର୍ତ୍ତିମତସ୍ତ୍ରୀଂଶ୍ଚ ତେଜଃସ୍ଵରୂପିଣଃ ॥
ଦୃଷ୍ଟ୍ଵା ସପ୍ତ ପିତୃଗଣାନ୍ ସିଦ୍ଧରୂପାନ୍ମନୋହରାନ୍ ।
ଆହାରଂ ସଂସୃଜେ ତେଷାଂ ଶ୍ରାଦ୍ଧଂ ତର୍ପଣପୂର୍ବ୍ବକମ୍ ॥
ସ୍ନାନଂ ତର୍ପଣପର୍ଯ୍ଯନ୍ତଂ ଶ୍ରାଦ୍ଧାନ୍ତଂ ଦେଵପୂଜନମ୍ ।
ଆହ୍ନିକଞ୍ଚ ତ୍ରିସନ୍ଧ୍ଯାନ୍ତଂ ଵିପ୍ରାଣାଞ୍ଚ ଶ୍ରୁତୌ ଶ୍ରୁତମ୍ ॥
ନିତ୍ଯଂ ନ କୁର୍ଯ୍ଯାଦ୍ଯୋ ଵିପ୍ରସ୍ତ୍ରିସନ୍ଧ୍ଯଂ ଶ୍ରାଦ୍ଧତର୍ପଣମ୍ ।
ବଳିଂ ଵେଦଧ୍ଵନିଂ ସୋଽପି ଵିଷହୀନୋ ଯଥୋରଗଃ ॥
ହରିସେଵାଵିହୀନଶ୍ଚ ଶ୍ରୀହରେରନୈଵେଦ୍ଯଭୁକ୍ ।
ଭସ୍ମାନ୍ତଂ ସୂତକଂ ତସ୍ଯ ନ କର୍ମ୍ମାର୍ହଃ ସ ନାରଦ ॥
ବ୍ରହ୍ମା ଶ୍ରାଦ୍ଧାଦିକଂ ସୃଷ୍ଟ୍ଵା ଜଗାମ ପିତୃହେତଵେ ।
ନ ପ୍ରାପ୍ନୁଵନ୍ତି ପିତରୋ ଦଦତି ବ୍ରାହ୍ମଣାଦୟଃ ॥
ସର୍ଵ୍ଵେ ପ୍ରଜଗ୍ମୁଃ କ୍ଷୁଭିତା ଵିଷଣ୍ଣା ବ୍ରହ୍ମଣଃ ସଭାମ୍ ।
ସର୍ଵ୍ଵଂ ନିଵେଦନଂ ଚକ୍ରୁସ୍ତମେଵ ଜଗତାଂ ଵିଧିମ୍ ॥
ବ୍ରହ୍ମା ଚ ମାନସୀଂ କନ୍ଯାଂ ସସୃଜେ ତାଂ ମନୋହରାମ୍ ।
ରୂପଯୌଵନସମ୍ପନ୍ନାଂ ଶତଚନ୍ଦ୍ରସମପ୍ରଭାମ୍ ॥
ଵିଦ୍ଯାଵତୀଂ ଗୁଣଵତୀମତିରୂପଵତୀଂ ସତୀମ୍ ।
ଶ୍ଵେତଚମ୍ପକଵର୍ଣାଭାଂ ରତ୍ନଭୂଷଣଭୂଷିତାମ୍ ॥
ଵିଶୁଦ୍ଧାଂ ପ୍ରକୃତେରଂଶାଂ ସମ୍ମିତାଂ ଵରଦାଂ ଶୁଭାମ୍ ।
ସ୍ଵଧାଭିଧାନାଂ ସୁଦତୀଂ ଲକ୍ଷ୍ମୀଲକ୍ଷଣସଂଯୁତାମ୍ ॥ ଶତପଦ୍ମଦଳନ୍ଯସ୍ତପାଦପଦ୍ମଞ୍ଚ ବିଭ୍ରତୀମ୍ । ପତ୍ନୀଂ ପିତୃ଼ଣାଂ ପଦ୍ମାସ୍ଯାଂ ପଦ୍ମଜାଂ ପଦ୍ମଲୋଚନାମ୍ ॥
ପିତୃଭ୍ଯସ୍ତାଂ ଦଦୌ ବ୍ରହ୍ମା ତୁଷ୍ଟେଭ୍ଯସ୍ତୁଷ୍ଟିରୂପିଣୀମ୍ । ବ୍ରାହ୍ମଣାଂଶ୍ଚୋପଦେଶଞ୍ଚ ଚକାର ଗୋପନୀୟକମ୍ ॥
ସ୍ଵଧାନ୍ତଂ ମନ୍ତ୍ରମୁଚ୍ଚାର୍ଯ୍ଯ ପିତୃଭ୍ଯୋ ଦେହି ଚେତି ଚ ।
କ୍ରମେଣ ତେନ ଵିପ୍ରାଶ୍ଚ ପିତ୍ରେ ଦାନଂ ଦଦୁଃ ପୁରା ॥
ସ୍ଵାହା ଶସ୍ତା ଦେଵଦାନେ ପିତୃଦାନେ ସ୍ଵଧା ପରା ।
ସର୍ଵ୍ଵତ୍ର ଦକ୍ଷିଣା ଶସ୍ତା ହତଯଜ୍ଞମଦକ୍ଷିଣମ୍ ॥ ପିତରୋ ଦେଵତା ଵିପ୍ରା ମୁନୟୋ ମନଵସ୍ତଥା ।
ପୂଜାଂ ଚକ୍ରୁଃ ସ୍ଵଧାଂ ଶାନ୍ତାଂ ତୁଷ୍ଟାଵ ପରମାଦରମ୍ ॥
ଦେଵାଦୟଶ୍ଚ ସନ୍ତୁଷ୍ଟାଃ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣମନୋରଥାଃ ।
ଵିପ୍ରାଦୟଶ୍ଚ ପିତରଃ ସ୍ଵଧାଦେଵୀଵରେଣ ଚ ॥
ଇତ୍ଯେଵଂ କଥିତଂ ସର୍ଵ୍ଵଂ ସ୍ଵଧୋପାଖ୍ଯାନମୁତ୍ତମମ୍ ।
ସର୍ଵ୍ଵେଷାଞ୍ଚ ତୁଷ୍ଟିକରଂ କିଂ ଭୂୟଃ ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛସି ॥”

ନାରଦ ଉଵାଚ ।

“ସ୍ଵଧାପୂଜାଵିଧାନଞ୍ଚ ଧ୍ଯାନଂ ସ୍ତୋତ୍ରଂ ତଥା ମୁନେ ।
ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ଯତ୍ନେନ ଵଦ ଵେଦଵିଦାଂଵର ॥”

ଶ୍ରୀନାରାୟଣ ଉଵାଚ ।

“ତଦ୍ଧ୍ଯାନଂ ସ୍ତଵନଂ ବ୍ରହ୍ମନ୍ ଵେଦୋକ୍ତଂ ସର୍ଵ୍ଵସମ୍ମତମ୍ ।
ସର୍ଵ୍ଵଂ ଜାନାସି ଚ କଥଂ ଜ୍ଞାତୁମିଚ୍ଛସି ଵୃଦ୍ଧୟେ ॥
ଶରତ୍କୃଷ୍ଣତ୍ରୟୋଦଶ୍ଯାଂ ମଘାୟାଂ ଶ୍ରାଦ୍ଧଵାସରେ ।
ସ୍ଵଧାଂ ସଂପୂଜ୍ଯ ଯତ୍ନେନ ତତଃ ଶ୍ରାଦ୍ଧଂ ସମାଚରେତ୍ ॥
ସ୍ଵଧାଂ ନାଭ୍ଯର୍ଚ୍ଚ୍ଯ ଯୋ ଵିପ୍ରଃ ଶ୍ରାଦ୍ଧଂ କୁର୍ଯ୍ଯାଦହମ୍ମତିଃ ।
ନ ଭଵେତ୍ ଫଳଭାକ୍ ସତ୍ଯଂ ଶ୍ରାଦ୍ଧସ୍ଯ ତର୍ପଣସ୍ଯ ଚ ॥
ବ୍ରହ୍ମଣୋ ମାନସୀଂ କନ୍ଯାଂ ଶଶ୍ଵତ୍ ସୁସ୍ଥିରଯୌଵନାମ୍ ।
ପୂଜ୍ଯାଂ ପିତୃ଼ଣାଂ ଦେଵାନାଂ ଶ୍ରାଦ୍ଧାନାଂ ଫଳଦାଂ ଭଜେ ॥
ଇତି ଧ୍ଯାତ୍ଵା ଶାଳଗ୍ରାମେଽପ୍ଯଥଵା ମଙ୍ଗଳେ ଘଟେ ।
ଦଦ୍ଯାତ୍ ପାଦ୍ଯାଦିକଂ ତସ୍ଯୈ ମୂଳେନେତି ଶ୍ରୁତୌ ଶ୍ରୁତମ୍ ॥

ଓଁ ହ୍ରୀଁ ଶ୍ରୀଁ କ୍ଲୀଁ ସ୍ଵଧାଦେଵ୍ଯୈ ସ୍ଵାହେତି ଚ ମହା- ମନୁମ୍ ।
ସସୁଚ୍ଚାର୍ଯ୍ଯ ଚ ସଂପୂଜ୍ଯ ସ୍ତୁତ୍ଵା ତାଂ ପ୍ରଣମେଦ୍ଦ୍ଵିଜଃ ॥ * ॥

ସ୍ତୋତ୍ରଂ ଶୃଣୁ ମୁନିଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ରହ୍ମପୁତ୍ତ୍ର ଵିଶାରଦ । ସର୍ଵ୍ଵଵାଞ୍ଛାପ୍ରଦଂ ନୃ଼ଣାଂ ବ୍ରହ୍ମଣା ଯତ୍ କୃତଂ ପୁରା ॥ ବ୍ରହ୍ମୋଵାଚ ।

“ସ୍ଵଧୋଚ୍ଚାରଣମାତ୍ରେଣ ତୀର୍ଥସ୍ନାୟୀ ଭଵେନ୍ନରଃ ।
ମୁଚ୍ଯତେ ସର୍ଵ୍ଵପାପେଭ୍ଯୋ ଵାଜପେୟଫଳଂ ଲଭେତ୍ ॥
ସ୍ଵଧା ସ୍ଵଧା ସ୍ଵଧେତ୍ଯେଵଂ ଯଦି ଵାରତ୍ରୟଂ ସ୍ମରେତ୍ ।
ଶ୍ରାଦ୍ଧସ୍ଯ ଫଳମାପ୍ନୋତି ଵଳେଶ୍ଚ ତର୍ପଣସ୍ଯ ଚ ॥
ଶ୍ରାଦ୍ଧକାଳେ ସ୍ଵଧାସ୍ତୋତ୍ରଂ ଯଃ ଶୃଣୋତି ସମାହିତଃ ।
ଲଭେତ୍ ଶ୍ରାଦ୍ଧଶତାନାଞ୍ଚ ପୁଣ୍ଯମେଵ ନ ସଂଶୟଃ ॥
ସ୍ଵଧା ସ୍ଵଧା ସ୍ଵଧେତ୍ଯେଵଂ ତ୍ରିସନ୍ଧ୍ଯଂ ଯଃ ପଠେନ୍ନରଃ ।
ପ୍ରିୟାଂ ଵିନୀତାଂ ସ ଲଭେତ୍ ସାଧ୍ଵୀଂ ପୁତ୍ତ୍ରଂ ଗୁଣାନ୍ଵିତମ୍ ॥
ପିତୃ଼ଣାଂ ପ୍ରାଣତୁଲ୍ଯା ତ୍ଵଂ ଦ୍ଵିଜଜୀଵନରୂପିଣୀ ।
ଶ୍ରାଦ୍ଧାଧିଷ୍ଠାତୃଦେଵୀ ଚ ଶ୍ରାଦ୍ଧାଦୀନାଂ ଫଳପ୍ରଦା ॥
ଵହିର୍ଗଚ୍ଛ ମନ୍ମନସଃ ପିତୃ଼ଣାଂ ତୁଷ୍ଟିହେତଵେ ।
ସଂପ୍ରୀତୟେ ଦ୍ଵିଜାତୀନାଂ ଗୃହିଣାଂ ଵୃଦ୍ଧିହେତଵେ ॥
ନିତ୍ଯା ତ୍ଵଂ ନିତ୍ଯରୂପାସି ପୁଣ୍ଯରୂପାସି ସୁଵ୍ରତେ ।
ଆଵିର୍ଭାଵତିରୋଭାଵୀ ସୃଷ୍ଟୌ ଚ ପ୍ରଳୟେ ତଵ ॥
ଓଁ ସ୍ଵସ୍ତି ଚ ନମଃ ସ୍ଵାହା ସ୍ଵଧା ତ୍ଵଂ ଦକ୍ଷିଣା ତଥା ।
ନିରୂପିତାଶ୍ଚତୁର୍ଵ୍ଵେଦେ ଷଟ୍ ପ୍ରଶସ୍ତାଶ୍ଚ କର୍ମ୍ମଣାମ୍ ॥
ପୁରାସୀସ୍ତ୍ଵଂ ସ୍ଵଧା ଗୋପୀ ଗୋଲୋକେ ରାଧିକାସଖୀ ।
ଧୃତୋରସି ସ୍ଵମାତ୍ମାନଂ କୃଷ୍ଣତ୍ଵେନ ସ୍ଵଧା ସ୍ମୃତା ॥
ଧ୍ଵସ୍ତା ତ୍ଵଂରାଧିକାଶାପାତ୍ ଗୋଲୋକାଦ୍ଵିଶ୍ଵମାଗତା ।
କୃଷ୍ଣଶ୍ଲିଷ୍ଟା ତୟା ଦୃଷ୍ଟା ପୁରା ଵୃନ୍ଦାଵନେ ଵନେ ॥
କୃଷ୍ଣାଲିଙ୍ଗନପୁଣ୍ଯେନ ଭୂତା ମେ ମାନସୀ ସୁତା ।
ଅତୃପ୍ତା ସୁରତୌ ତେନ ଚତୁର୍ଣ୍ଣାଂ ସ୍ଵାମିନାଂ ପ୍ରିୟା ॥
ସ୍ଵାହା ଚ ସୁନ୍ଦରୀ ଗୋପୀ ପୁରାସୀଦ୍ରାଧିକାସଖୀ ।
ସ୍ଵଂ କୃଷ୍ଣମାହ ରତୟେ ତେନ ସ୍ଵାହା ପ୍ରକୀର୍ତ୍ତିତା ॥
କୃଷ୍ଣେନ ସାର୍ଦ୍ଧଂ ସୁଚିରଂ ରମତେ ରାସମଣ୍ଡଳେ ।
ପ୍ରମତ୍ତା ସୁରତୌ ଶ୍ଲିଷ୍ଟା ଦୃଷ୍ଟା ସା ରାଧୟା ପୁରା ॥
ତସ୍ଯାଃ ଶାପେନ ପ୍ରଧ୍ଵସ୍ତା ଗୋଲୋକାଦ୍ବିଶ୍ଵମାଗତା ।
କୃଷ୍ଣାଲିଙ୍ଗନପୁଣ୍ଯେନ ବଭୂଵ ଵହ୍ନିକାମିନୀ ॥
ପଵିତ୍ରରୂପା ପରମା ଦେଵାନାଂ ଵନ୍ଦିତା ନୃଣାମ୍ ।
ଯନ୍ନାମୋଚ୍ଚାରଣେନୈଵ ନରୋ ମୁଚ୍ଯେତ ପାତକାତ୍ ॥
ସା ସୁଶୀଳାଭିଧାଗୋପୀ ପୁରାସୋଦ୍ରାଧିକାସଖୀ ।
ଉଵାସ ଦକ୍ଷିଣେ କ୍ରୋଡେ କୃଷ୍ଣସ୍ଯ ରାଧିକାଗ୍ରତଃ ॥
ପ୍ରଧ୍ବସ୍ତା ସା ଚ ତତ୍ଶାପାତ୍ ଗୋଲୋକାଦ୍ଵିଶ୍ଵମାଗତା । କୃଷ୍ଣାଲିଙ୍ଗନପୁଣ୍ଯେନ ସା ବଭୂଵ ଚ ଦକ୍ଷିଣା ॥
ପ୍ରେୟସୀ ସୁରତୌ ଦକ୍ଷା ପ୍ରଶସ୍ତା ସଵ୍ଵକର୍ମ୍ମସୁ ।
ଉଵାସ ଦକ୍ଷିଣେ ଭର୍ତ୍ତୁର୍ଦ୍ଦକ୍ଷିଣା ତେନ କୀର୍ତ୍ତିତା ॥
ବଭୂଵୁସ୍ତିସ୍ରୋ ଗୋପ୍ଯଶ୍ଚ ସ୍ଵଧା ଚ ଦକ୍ଷିଣା ତଥା ।
କର୍ମ୍ମିଣାଂ କର୍ମ୍ମପୂର୍ଣାର୍ଥଂ ପୁରା ଚୈଵେଶ୍ଵରେଚ୍ଛୟା ॥
ଇତ୍ଯେଵମୁକ୍ତ୍ଵା ସ ବ୍ରହ୍ମା ବ୍ରହ୍ମଲୋକେ ସ୍ଵସଂସଦି ।
ତସ୍ଥୌ ଚ ସହସାମାତ୍ଯଃ ସ୍ଵଧା ସାଵିର୍ବ୍ବଭୂଵ ହ ॥
ତଦା ପିତୃଭ୍ଯଃ ପ୍ରଦଦୌ ତାମେଵ କମଳାଳୟାମ୍ ।
ତାଂ ସଂପ୍ରାପ୍ଯ ଯତସ୍ତେ ଚ ପିତରଶ୍ଚ ସହର୍ଷିତାଃ ॥
ସ୍ଵଧାସ୍ତୋତ୍ରମିଦଂ ପୁଣ୍ଯଂ ଯଃ ଶୃଣୋତି ସମାହିତଃ ।
ସ ସ୍ନାତଃ ସର୍ଵ୍ଵତୋର୍ଥେଷୁ ଵେଦପାଠଫଳଂ ଲଭେତ୍ ॥”

(ଇତି ବ୍ରହ୍ମଵୈଵର୍ତ୍ତେ ପ୍ରକୃତିଖଣ୍ଡେ ୪୧ ଅଧ୍ଯାୟଃ ॥)

ଏହି ଦେଵୀ ସ୍ଵଧା ଏତେ ଲୋକପ୍ରିୟ ଥିଲେ ଯେ ଏହାଙ୍କ ନାମ ସହିତ ସମୋଦ୍ଧୃତ ଏକ ପାର୍ସୀ ଶବ୍ଦ "خاتون‎/ଖାତୁନ୍" ମଧ୍ୟ ପ୍ରାଚ୍ୟର ଵିଭିନ୍ନ ଭାଷାରେ ପାର୍ସୀ ଭାଷାର ପ୍ରଭାଵ ଯୋଗୁଁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଅର୍ଥରେ ପ୍ରଚଳିତ ।

ପାର୍ସୀରେ خاتون‎/ଖାତୁନ୍ ଶବ୍ଦ ସମ୍ମାନନୀୟ ମହିଳା ଅର୍ଥରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଥାଏ ।‌ ଅନ୍ୟ ଏକ ଇରାନୀୟ ଭାଷା sogadianରେ 𐼶𐼴𐽂𐼰𐼷𐼻𐼳‎‎(γwtʾynh /xwatēn, xutēn/) ରାଣୀଙ୍କୁ ସମ୍ବୋଧନାର୍ଥ ପ୍ରୟୋଗ ହେଉଥିଲା ।

ପ୍ରାଚୀନ ତୁର୍କ ଭାଷାରେ ମଧ୍ୟ   𐰴𐱃𐰆𐰣‎ (qatun) ଶବ୍ଦ ରାଣୀଙ୍କୁ ସମ୍ବୋଧନାର୍ଥ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଥିଵା ଜଣାଯାଏ ।‌
ଵର୍ତ୍ତମାନର ତୁର୍କ ଭାଷାରେ ପ୍ରଚଳିତ kadın (“ମହିଳା”) ଓ hatun (“ନାରୀ ଵା ସ୍ତ୍ରୀ, ପତ୍ନୀ”) ଓ Karakhanid ଶବ୍ଦ قاتُونْ‎ (qātūn, “ସମ୍ମାନନୀୟା ମହିଳା”), ଇତ୍ୟାଦି ଶବ୍ଦ ମୂଳତଃ ପାର୍ସୀ ଶବ୍ଦ خاتون‎/ଖାତୁନ୍‌ର ପରିଵର୍ତ୍ତିତ ରୂପ । ପୁଣି ପାର୍ସୀ ଭାଷାର ଖାତୁନ୍ ଶବ୍ଦର ମହିଳା ତଥା ସମ୍ମାନନୀୟା ମହିଳା ଅର୍ଥ କ'ଣ ପ୍ରମାଣ କରେ ?

ଏହି ଖାତୁନ୍ ଶବ୍ଦ ଓ ଏହାର ଅର୍ଥ ହିଁ କହିଦିଏ ଯେ ପ୍ରାଚୀନ କାଳରେ ଇରାନ ଦେଶରେ ସନାତନୀମାନେ ହିଁ ନିଵାସ କରୁଥିଲେ କିନ୍ତୁ ସମୟ ସହ ମୁସଲମାନ ଆକ୍ରମଣକାରୀମାନେ ସେମାନଙ୍କର ଧର୍ମାନ୍ତରୀକରଣ କରି ଦେଇଛନ୍ତି । ହେଲେ ଆକ୍ରାନ୍ତାମାନେ ସଂସ୍କୃତି ଓ ପରମ୍ପରାକୁ ମାରିଦେଇଥିଲେ ବି ପାର୍ସୀ ଭାଷାର ଭାରୋପୀୟ ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ଅନେକ ଆଜି ମଧ୍ୟ ବଞ୍ଚି ରହିଛି ‌ ଭାରତଵର୍ଷର ଲୋକଙ୍କୁ ନିଜର ପୂର୍ଵଜଙ୍କ ଇତିହାସ ଜଣାଇଦେଵାକୁ...

ତଥ୍ୟ
© ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷ
© କଳ୍ପଦ୍ରୁମ ସଂସ୍କୃତ ଅଭିଧାନ
© ବ୍ରହ୍ମଵୈଵର୍ତ୍ତ ପୁରାଣ
©ଉଇକିଶବ୍ଦକୋଷ