•ଵିଦେଶୀ ଗୁଣ୍ଡଖାଦ୍ୟ ଓ ଦେଶୀ ଗୁଣ୍ଡଖାଦ୍ୟ 'ଛତୁଆ'•

ଆମ ଦେଶରେ ଅନେକ ଵୈଦେଶିକ କମ୍ପାନୀମାନଙ୍କର ଦ୍ରଵ୍ୟ ଵିକ୍ରି ହେଉଛି ଏଵଂ ସେଗୁଡ଼ିକର ନାମ ମଧ୍ଯ ଵୈଦେଶିକ ହୋଇଥାଏ ! ଶକ୍ତିବର୍ଦ୍ଧକ ପାନୀୟ ଗୁଣ୍ଡ ଯଥା ହର୍ଲିକ୍ସ୍,କମ୍ପ୍ଲାନ୍ ଓ ବର୍ନଵିଟା ତିନୋଟି ଯାକ କମ୍ପାନୀ ମୂଳତଃ ଇଂଲଣ୍ଡ ଦେଶର ଓ ଏହାର ନାମକରଣ ମଧ୍ଯ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାନୁସାରେ ହୋଇଅଛି ! Bourne Vita ନାମଟି Cadbury ଦ୍ଵାରା ନାମିତ। ଏହି Company, Bourneville ନାମକ ଗ୍ରାମରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା। ତଦନୁଯାୟୀ, ଏହି ନାଁ ହୋଇଅଛି । ସେହିପରି କମ୍ପ୍ଲାନ୍ ଓ ହର୍ଲିକ୍ସ ଆଦି ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ରହିଛି ଏଵଂ ଏ ଉଭୟ ଶବ୍ଦ ଯୁକ୍ତରାଜ୍ୟ ଇଂଲଣ୍ଡର ଅଟେ । ଆୟାରଲ୍ଯାଣ୍ଡରେ ଆଗେ ଯେଉଁ ଛତୁଆ 

ପରି ଗୁଣ୍ଡକୁ ଗର୍ଭଵତୀ ମହିଳା ଓ ବୃଦ୍ଧା ମହିଳାଙ୍କୁ ପିଇଵାକୁ ଦିଆଯାଉଥିଲା ତାକୁ କମ୍ପ୍ଲାନ୍ କୁହାଯାଉଥିଲା ! 

ହର୍ଲିକ୍ସ ଇଂରେଜ ରାଜତ୍ବକାଳରେ ଇଂରେଜ ସୈନ୍ଯ ଓ ପରେ ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ଯଙ୍କ ପାନୀୟ ଭାବେ ଭାରତକୁ ଆସିଲା ! କେତେକ ଵର୍ଷ ମଧ୍ଯରେ ଏହା ଅଖଣ୍ଡ ଭାରତର ସିନ୍ଧୁ-ପଞ୍ଜାବ,ବଙ୍ଗ ଓ ମାନ୍ଦ୍ରାଜ୍ ଅଞ୍ଚଳର ଧନିକ ଲୋକଙ୍କ ଘରେ ପଶିଗଲା !

 ସ୍ବାଧୀନତା ପରେ ବି ଭାରତୀୟମାନେ ଏହି ଇଂରେଜୀ ଛତୁଆ ଦ୍ବାରା ପରାଧୀନ ହୋଇ ରହିଲେ ଏଵଂ ଏହା ଆଜି ବି ଅନେକ ଲୋକଙ୍କ ମନକୁ କଵଳିତ କରି ରଖିଛି !ଇଂଲଣ୍ଡରେ ହର୍ଲିକ୍ସ୍ ଶବ୍ଦର ଅନେକ ଅର୍ଥରେ ଵ୍ୟଵହାର ଥିଲା ! 

•ଯଥା—

(କ)ରାତ୍ରୀକାଳୀନ ଉଷୁମ ଦୁଗ୍ଧ(malted hot milk)

(ଖ)ଅଣ୍ଡକୋଷ/bollocks(euphemistic;slang)

(ଗ)ନିର୍ବୁଦ୍ଧିଆ ଓଲା(slang)

ଅର୍ଥାତ୍ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ଓଲା ନିର୍ବୁଦ୍ଧିଆ ଲୋକଙ୍କୁ କମ୍ ଅପମାନିତ କରିବା ପାଇଁ ଓ ଅଣ୍ଡକୋଷର ଏକ ଶିଷ୍ଟ ପ୍ରତିଶବ୍ଦ ଭାବେ ହର୍ଲିକ୍ସ ଶବ୍ଦ ଵ୍ୟଵହାର ହେଉଥିଲା ! ତେବେ ସଂଜ୍ଞାଵାଚକ ନାମ ଭାବେ ଏହି ହର୍ଲିକ୍ସ ଶବ୍ଦର "ଉଷୁମ ଦୁଗ୍ଧ ପାନୀୟ" ଅର୍ଥଟି ଆଧୁନିକ ନା ପ୍ରାଚୀନ ତାହା ସ୍ପଷ୍ଟ ନୁହେଁ ! 

ସମ୍ଭଵତଃ ଜେମ୍ସ ହରଲିକ୍‌ ଓ ୱିଲିୟମ୍ ହରଲିକ୍‌ଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଏ କମ୍ପାନୀର ସ୍ଥାପନା ହୋଇଥିଵାରୁ କମ୍ପାନୀର ନାମ ହର୍ଲିକ୍‌ଙ୍କ ଉପନାମାନୁସାରେ ହର୍ଲିକ୍ସ୍ ରଖାଯାଇଥିଵ !  

ଉଦାରୀକରଣ ଯୁଗର ଆରମ୍ଭ ପରେ ପରେ ଭାରତକୁ ଆହୁରି ଅନେକ ତଥାକଥିତ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟବର୍ଦ୍ଧକ ପାନୀୟ ଆସିଲା । ତନ୍ମଧ୍ୟରେ boost ,milo,cerelac,ensure ଓ maltova ଅନ୍ଯତମ । 

ତେବେ ନବେ ଦଶକ ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶାର ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ Lactogen(Nestle କମ୍ପାନୀ ର) ବୋଲି ଏକ ପାନୀୟ ଟିକିଏ ଲୋକପ୍ରିୟ ହୋଇଥିଲା । ନବେ ଦଶକ ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶାର ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ Lactogenକୁ ଲାଟୋଜିନି କହୁଥିଲେ । 

ପ୍ରକୃତରେ biochemistryରେ Lactogen ହେଉଛି ଏକ ଜାତୀୟ polypeptide placental hormone ଏଵଂ ଏହା somatotropin ଶ୍ରେଣୀୟ ବୃଦ୍ଧିକାରକ ହରମୋନ ଅଟେ । Lactogen ହରମୋନ୍ ଗର୍ଭସ୍ଥ ଶିଶୁର ଶକ୍ତି ଯୋଗାଣକୁ ସୁଗମ କରିଵା ପାଇଁ ଗର୍ଭାଵସ୍ଥାରେ ମାତାର ମେଟାବୋଲିକ୍ ସ୍ଥିତିକୁ ପରିଵର୍ତ୍ତନ କରିଵାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ମୋର ମନେ ପଡ଼ୁଛି ଓଡ଼ିଶାର ଲୋକେ କିନ୍ତୁ ଏହି Lactogen ଗୁଣ୍ଡକୁ ଶିଶୁମାନଙ୍କୁ ପିଇଵାକୁ ଦେଉଥିଲେ । 

 "Malt" ଓ "Ova"ltine ଶବ୍ଦକୁ ନେଇ "Maltova" ନାମକରଣ କରାଯାଇଛି ।

 ସେହିପରି Ovaltine ନାମଟି ଲାଟିନ ōvum (“ଅଣ୍ଡା”) ଓ malt ଶବ୍ଦ ଆଧାରରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା । Milo ଶବ୍ଦଟି ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ milho ଶବ୍ଦର ଏକ ରୂପ ଏଵଂ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଭାଷାରେ milho ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ “millet(ବାଜରା)” ଅଟେ । cerelac ଓ milo ଉଭୟ Nestlé କମ୍ପାନୀର ଉତ୍ପାଦ ଅଟେ । 

ପ୍ରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ ପାନୀୟ ଗୁଣ୍ଡ ଵୈଦେଶିକ ଛତୁଆ କିନ୍ତୁ ଇଂରେଜ ଆଦି ଵୈଦେଶିକ ଜାତି ଭାରତକୁ ଆସିଵା ପୂର୍ଵରୁ ମଧ୍ୟ ଭାରତର ଲୋକେ ଦେଶୀୟ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ବର୍ଦ୍ଧକ ଶସ୍ୟଗୁଣ୍ଡକୁ ଦୁଗ୍ଧରେ ମିଶାଇ ଖାଉଥିଲେ । 

ସାଧାରଣତଃ ବୁଟ,ମୁଗ,ବାଦାମ,ଯଵ,ବାଜରା,ଗହମ ଆଦି ଵିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଶସ୍ୟ ଭଜା ହୋଇ କରା ଯାଇଥିଵା ଚୂର୍ଣ୍ଣକୁ ଛତୁଆ କୁହାଯାଏ । ଓଡ଼ିଶାରେ ମାଆମାନେ ଚୂଡ଼ା,ଭୁଜା ଗୁଣ୍ଡରେ କ୍ଷୀର ମିଶାଇ ମଧ୍ୟ ପିଲାଙ୍କୁ ଖାଇଵାକୁ ଦିଅନ୍ତି । ଅତି ପ୍ରାଚୀନ କାଳରେ ଭାରତୀୟମାନେ ଯଵ,ବାଜରା ଓ ମୁଗ ଆଦି ଶସ୍ୟକୁ ଭାଜି ତାକୁ ଗୁଣ୍ଡକରି ତହିଁରେ ଦୁଗ୍ଧ ମିଶାଇ ପାନ କରୁଥିଲେ ଏଵଂ ତାକୁ ଶକ୍ତୁ ଓ ସକ୍ତୁ କୁହାଯାଉଥିଲା । ଏହି ଶକ୍ତୁ ଵା ସକ୍ତୁ ଶବ୍ଦଟି ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ କ୍ରମଶଃ ଛତୁଆ ହୋଇଥିଵା ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି । ସେହିପରି ଏହି ଶକ୍ତୁ ଵା ସକ୍ତୁ ଶବ୍ଦଟି ଉତ୍ତର ଭାରତରେ सतु ଵା सत्तु ହୋଇଅଛି । 

ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷରେ ଛତୁଆ ଶବ୍ଦର ପ୍ରାଚୀନ ସାହିତ୍ୟରେ ପ୍ରୟୋଗର ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ ମଧ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି । 

“ଚଣାଶାକ, ପିଣ୍ୟାକ ଫଳ ଯେ ଯଵାନ୍ନ ଛତୁଆ ଖାଇ ଯୋଗୀ ରହିଵଟି ଜାଣ”

ଅଵିଭକ୍ତ ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲାର ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଆ କଵି କୃଷ୍ଣସିଂହଙ୍କ କୃତ କୃଷ୍ଣ ମହାଭାରତର ଶାନ୍ତିପର୍ଵରେ ପ୍ରୋକ୍ତ ପଦଟି ଉଦ୍ଧାର କରାଯାଇଛି । 

ସେହିପରି ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷରେ ଅଟକାଳି ଶବ୍ଦ ତଳେ ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଆ କଵି 

ପୀତାମ୍ବର ଦାସଙ୍କ ନୃସିଂହପୁରାଣରୁ ପଦାଂଶଟିଏ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି... 

"ଆରିଶା ଛତୁଆ ନାଡ଼ି ଗଜା ଅଟକାଳି।"

ଏହା ପ୍ରାଚୀନ ସାହିତ୍ୟରେ ଛତୁଆ ଶବ୍ଦ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଥିଵାର ଅନ୍ୟତମ ଉଦାହରଣ । 

ଏଠାରେ ମନେ ରଖିଵାକୁ ହେଵ ଯେ କଞ୍ଚା ଶସ୍ୟାଦିର ଚୂର୍ଣ୍ଣକୁ ଚୂନା ଵା ଅଟା ବୋଲାଯାଏ ଏଵଂ ଏହି ଚୂନାକୁ ଵା ଅଟାକୁ ଅଗ୍ନି ସାହାଯ୍ୟରେ ସିଦ୍ଧ କଲେ ଖିଆଯାଏ। କିନ୍ତୁ ଶସ୍ୟାଦିକୁ ପ୍ରଥମେ ଭାଜି ପରେ ଚୂନା କଲେ ଉକ୍ତ ଚୂନାକୁ ଶକ୍ତୁ ଵା ଛତୁଆ ବୋଲାଯାଏ। ଏହାକୁ ନ ରାନ୍ଧି ପାଣିରେ ,ଦଧି ଵା ଦୁଗ୍ଧରେ ଚକଟି ଖିଆ ଯାଇ ପାରେ। ଯେଉଁ ଶସ୍ୟରୁ ଛତୁଆ କରାଯାଏ, ତାକୁ ସେହି ଶସ୍ୟର ଶକ୍ତୁ ବୋଲାଯାଏ। ଯଥା—ଯଵ ଶକ୍ତୁ, ମୁଦ୍ଗ ଶକ୍ତୁ, ଗୋଧୂମ ଶକ୍ତୁ ଇତ୍ୟାଦି । 

ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତୀୟମାନେ ଵିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଛତୁଆ ଖାଉଥିଵାରୁ ଛତୁଆ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଅନେକ ସଂସ୍କୃତ ଶବ୍ଦ ପ୍ରଚଳିତ ଥିଲା । ଯଥା:—

୧)ଦଧିସକ୍ତଵ (ଦଧି+ ସକ୍ତୁ)— ଛତୁଆ ଓ ଦହି ଚକଟାର ତତ୍ସମ ନାମ । ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଏହାକୁ ଦହି ଛତୁଆ କୁହାଯାଉଥିଲା । 

୨)ଧାନାଚୂର୍ଣ୍ଣ(ଧାନା+ଚୂର୍ଣ୍ଣ)—ଧାନ ଆଦି ଵିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଧାନା, ଧାନ୍ୟ ଵା ଶସ୍ୟର ଚୂର୍ଣ୍ଣକୁ ଧାନଚୂର୍ଣ୍ଣ କୁହାଯାଉଥିଲା ଯାହା ଶକ୍ତୁ ଵା ସକ୍ତୁର ଏକ ପ୍ରତିଶବ୍ଦ ଭାବରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଉଥିଲା ।  

୩)ବୃଂହଣ—

ଶୂକର ମାଂସରେ ପକ୍ୱ ଯଵର ଛତୁଆକୁ ବୃଂହଣ କୁହାଯାଉଥିଲା ବୋଲି ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷର ୫୮୪୩ତମ ପୃଷ୍ଠାରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି । 

୪)ମନ୍ଥ—ଜଳ ମିଶ୍ରିତ ଘୃତାକ୍ତ ଛତୁଆକୁ ମନ୍ଥ କୁହାଯାଏ ବୋଲି ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷର ୬୨୮୩ତମ ପୃଷ୍ଠାରୁ ଜଣାଯାଏ । 

୫)ଯଵମନ୍ଥ —ଭଜା ଯଵର ଗୁଣ୍ଡ ସହିତ ଘୃତପାକ ଛତୁଆକୁ ଯଵମନ୍ଥ କୁହାଯାଉଥିଲା । 

୬)ଯାଵ ଓ ଯାଵକ—

ଯବଧାନର ଛତୁଆକୁ ଯାଵ ଓ ଯାଵକ କୁହାଯାଉଥିଲା ଯାହା ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷରେ ସ୍ଥାନ ଲଭିଛି । 

ଛତୁଆ ଓ ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତି:

ଛତୁଆ ପ୍ରାଚୀନ କାଳରୁ ଭାରତ ତଥା ଓଡ଼ିଶାର ଏକ ଖାଦ୍ଯ ଭାବେ ଵ୍ୟଵହାର କରାଯାଉଥିଲା ବୋଲି ଭାରତୀୟ ପର୍ଵ ଓଷା ଵ୍ରତାଦିରେ ଏହାକୁ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଖାଦ୍ୟଦ୍ରଵ୍ୟ ଭଳି ମହତ୍ତ୍ଵ ମିଳିଛି । 

ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ 

ଭାରତରେ ଵରଣ ପ୍ରଘାସ ନାମରେ ଏକ ଵ୍ରତ ଆଷାଢ଼ ଓ କେଉଁଠି କେଉଁଠି ଶ୍ରାଵଣପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଦିନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେଉଥିଲା । ଏହି ଵ୍ରତରେ କେଵଳ ଛତୁଆ ଖିଆଯାଉଥିଲା । ଲୋକଵିଶ୍ଵାସ ଥିଲା ଯେ ଏହି ଵ୍ରତଧାରୀ ଵ୍ୟକ୍ତି ଜଳରେ ବୁଡ଼ି ମରେ ନାହିଁ ଓ ଜଳଜଜନ୍ତୁମାନେ ତାକୁ ଆକ୍ରମଣ କରନ୍ତି ନାହିଁ । 

ସେହିପରି ଓଡ଼ିଶାର ଉତ୍ତରାଞ୍ଚଳ ଵିଶେଷତଃ ବାଲେଶ୍ଵର ତଥା ମେଦିନୀପୁର ଵିଚ୍ଛିନ୍ନାଞ୍ଚଳର ଓଡ଼ିଆମାନେ  

ମହା ଵିଷୁଵ ପଣା ସଂକ୍ରାନ୍ତିକୁ ଛତୁ ସଂସ୍କୃତି ଵା ଛତୁଆ ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଭାବେ ମଧ୍ୟ ପାଳିଥାଆନ୍ତି । ଏହି ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଦିନ ଦିନ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ଛତୁଆ ଦିଆଯିଵାର ଵିଧାନ ପ୍ରଚଳିତ ଥିଲା ତେଣୁ ଏଭଳି ନାମକରଣ କରାଯାଇଥିଵା ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି ।

ସୌମ୍ୟକୃଚ୍ଛ୍ର ଵ୍ରତରେ ବି ଛତୁଆ ଭୁଞ୍ଜିଵାର ଵିଧାନ ଥିଲା । ସୌମ୍ୟକୃଚ୍ଛ୍ର ଏକ ପ୍ରକାରର 

ପ୍ରାୟଶ୍ଚିତ୍ତ ଵ୍ରତ ଵିଶେଷ । ଏଥିରେ ପ୍ରତିଦିନ ଯଥାକ୍ରମେ ପିଣ୍ୟାକ=ରାଶି ପିଡ଼ିଆ, ଆଚାମ=ଭାତର ପେଜ, ତକ୍ର=ଦହି, ଅମ୍ବୁ= ଜଳ ଓ ଶକ୍ତୁ=ଛତୁଆ ଖାଇଵାକୁ ହୁଏ ଓ ଷଷ୍ଠଦିନ ଉପଵାସ କରିଵାକୁ ହୁଏ।

ମୋଟ ଉପରେ କହିଵାକୁ ଗଲେ ଦେଶୀ ଛତୁଆ ଆମ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀଵନରେ ଗୋଟିଏ ମୁଖ୍ୟ ଖାଦ୍ୟ ରୂପେ ଵ୍ୟଵହୃତ ହେଉଥିଲା । ତାପରେ ଆସିଲା ଵିଭିନ୍ନ ଵିଦେଶୀ ଗୁଣ୍ଡଖାଦ୍ୟ ପୁଣି ଵିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଚକୋଲେଟ, ବିସ୍କୁଟ ଓ ବେଫର୍ ଆଦି ମଧ୍ୟ ଗାଆଁ ଦୋକାନରେ ମିଳିଲା । ଧିରେ ଧିରେ ଆଜି ଆମ ସମାଜରୁ ଛତୁଆ ଅପସରି ଯାଇଛି ଏଵଂ ତା'ର ସ୍ଥାନ ନେଇ ଯାଇଛି ଅନେକ ଵୈଦେଶିକ ଗୁଣ୍ଡଖାଦ୍ୟ !!!

••••••••••••••••••••••••••••

✍️ଶିଶିର ସାହୁ ମନୋଜ(କନ୍ତିଓ ପୁଟସାହି, ଢେଙ୍କାନାଳ)

••••••••••••••••••••••••••••