“ବାଥୁଡ଼ୀ ଜନଜାତିରେ ରଜୋତ୍ସଵ ଓ ଦୋଳିଗୀତ”

ବାଥୁଡି ଓଡ଼ିଶାର ଅନ୍ୟତମ ଜନଜାତି  ।
ଏମାନଙ୍କର ମୂଳ ମାତୃଭାଷା ବାଥୁଡ଼ୀ ଓଡ଼ିଆ ।  ଓଡିଶାର ଉତ୍ତର ପଶ୍ଚିମାଞ୍ଚଳର ଏମାନେ ଅଧିଵାସୀ । କେଵଳ ଓଡ଼ିଶା ନୁହେଁ ଵରଂ ବାଥୁଡି ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଲୋକେ ଝାଡଖଣ୍ଡ ଓ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ ମଧ୍ୟ ଵସଵାସ କରୁଥିଵା ଜଣାଯାଏ ।

୨୦୧୧ ମସିହା ଜନଗଣନା ଅନୁସାରେ ସେମାନଙ୍କ ଜନସଂଖ୍ୟା ପ୍ରାୟ ୨୨୦,୮୫୯ ବୋଲି ଦର୍ଶାଯାଇଛି । ସେମାନଙ୍କୁ ଭାରତ ସରକାର ଏକ ଅନୁସୂଚିତ ଜନଜାତି ଭାଵରେ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

ଵିଶେଷତଃ ବାଥୁଡି ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଓଡିଶାର ମୟୂରଭଞ୍ଜ ଜିଲ୍ଲାର ପଞ୍ଚପୀର ମାଳଭୂମି ଓ ଶିମିଳିପାଳର ଜଙ୍ଗଲ ପରିସର , ବାଲେଶ୍ଵର ଜିଲ୍ଲାର ନୀଳଗିରି ଅଞ୍ଚଳ ତଥା କେନ୍ଦୁଝର ଜିଲ୍ଲାରେ ଵସଵାସ କରନ୍ତି । 

ବାଥୁଡ଼ୀମାନେ ଵିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ,ସେମାନେ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ବାହୁରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ । ତେଣୁ ଏମାନେ ବାଥୁଡ଼ୀ ବୋଲାଇଲେ ।
ବାଥୁଡି ସଂପ୍ରଦାୟର ଆଉ କେତେକ ଲୋକ ମତ ଦିଅନ୍ତି ଯେ , ବାସୁଳି ଵା ଵସୁମାତାଙ୍କର ବାର ପୁତ୍ର ଥିଲେ , ସେହି ପୁତ୍ରଙ୍କ ନାମ ଅନୁସାରେ ବାରଟି ବଂଶ ରହିଥିଲା । ଵସୁମାତା ଵା ବାସୁଳିଙ୍କ ସନ୍ତାନ ହୋଇଥିଵାରୁ ଏମାନେ କାଳକ୍ରମେ ବାଥୁଡ଼ୀ ଵିଦିତ ହେଲେ ।

କଥିତ ହୁଏ ପରଵର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ବଂଶ ବୃଦ୍ଧି ହେଵାରୁ ବାଥୁଡି ବାର ଭାଇ ପୁଣି ୫୨ ବଂଶରେ ବିଭକ୍ତ ହେଲେ ।

ବାଥୁଡି ସଂପ୍ରଦାୟର ଲୋକମାନଙ୍କର ଆରାଧ୍ୟ ଦେଵତାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବଡାମ,ମହାଵୀର , ବାରଖଣ୍ଡା ବାଉନାଵୀର , ବାସୁଳି , ବାଉଳାଶୁଣି , ବଡ଼ପାଟ , ଵନଦୁର୍ଗା ଆଦି ଦେଵାଦେଵୀ ପ୍ରଧାନ । 

ନିମ୍ନରେ ବାଥୁଡ଼ୀ ଜନଜାତିର କେତେକ ଜଣାଶୁଣା ବଂଶ ଓ ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ୟରେ ଗୋତ୍ରର ନାମୋଲ୍ଲେଖ କରାଗଲା...

•ଗୋତ୍ର(ବଂଶ )
•ଶଙ୍ଖିଆଳ(ପାଣିପୋକ)
•ପଧୁରିଆ(ହସ୍ତୀ,ପରାଶର)
•ଖଣ୍ଡେଇ(ସାଲୁକ, କୁଶ , ନାଗେଶ୍ବର) •ମଢେଇ(ଗଣେଷ , ନାଗେଶ୍ବର)
•ପରିହାଳ (ଧାନଫୁଲ)
•ନାଇକ (ନାଗେଶ୍ବର)
•ଗାଆଣ (ପାଣିପୋକ)
•ରଣଶିଆ(ସାଲୁକ)
•କୁଅଁର(କୁଶ)
•ବିଶ୍ବାଳ(କୁଶ)
•ପାତ୍ର(ପାର୍ଷିଆଳ , ପାଣିପୋକ)
•ଜାମୁଡ଼ିଆ(ସାଲୁକ)
•କୁମ୍ଭାରିଆ(ଧାନଫୁଲ)
•ଗିରି (ଧାନଫୁଲ)
•ଝରିଆଳ (ନେତ)
•ମାଟିଆଣ (ନାଗେଶ୍ବର)
      
  ବାଥୁଡ଼ୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅଧିକାଂଶ "ବାଥୁଡ଼ୀ ଓଡ଼ିଆ ଶୈଳୀ"ରେ  କଥାଭାଷା ହୋଇଥାନ୍ତି ଏଵଂ କିଛି ବାଥୁଡ଼ୀ ଲୋକ ହୋ ତଥା କୁଡ଼ମଲୀ ଶୈଳୀରେ ଭାଷାରେ ମଧ୍ୟ କଥାଵାର୍ତ୍ତା  କରିଥାନ୍ତି ।

ବାଥୁଡି ସଂପ୍ରଦାୟରେ ପାଳନ କରାଯାଉଥିଵା ଵିଭିନ୍ନ ପର୍ଵପର୍ଵାଣି ମଧ୍ୟରୁ ରଜ ପର୍ଵ ଅନ୍ୟତମ । ବାଥୁଡି ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ପକ୍ଷରୁ ରଜ ପର୍ଵକୁ ଅତି ଆନନ୍ଦ ଉଲ୍ଲାସରେ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ । ରଜପର୍ଵରେ ସେମାନେ ବାସୁକୀ ଵସୁମତାଙ୍କୁ ପୂଜା ଅର୍ଚ୍ଚନା କରିଥାନ୍ତି । ରଜ ପର୍ଵ ସାଧାରଣତଃ ତିନିଦିନ ଧରି ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ ।
ବାଥୁଡ଼ୀ ଭାଷାରେ ରଜପର୍ଵର ପ୍ରଥମ ଦିନକୁ ପାଣି ବୁହା ରଜ, ଦ୍ଵିତୀୟ ଦିନକୁ ରଜ ଓ ଶେଷ ଦିନକୁ ରଜ ବାସୀ କୁହାଯାଏ ।  ଏହି ତିନି ଦିନ ବାଥୁଡ଼ୀମାନେ ଅନ୍ୟ ଓଡ଼ିଆମାନଙ୍କ ପରି କୃଷି କାର୍ଯ୍ୟରୁ ନିଜକୁ ନିଵୃତ୍ତ ରଖିଥାନ୍ତି। ଏହା ପରେ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ କୃଷି କାମ।

ବାଥୁଡି ସଂପ୍ରଦାୟର ରଜ ପର୍ଵରେ ବୋଲାଯାଉଥିଵା ରଜ ଦୋଳିଗୀତ ହେଉଛି ମୁଖ୍ୟ ଆକର୍ଷଣ ।  ଦୋଳି ଖେଳ ସମୟରେ ସେମାନେ ଢାଙ୍ଗୁଆ - ଢାଙ୍ଗୁଳି, ସାଙ୍ଗସାଥି , ପ୍ରେମିକ-ପ୍ରେମିକାମାନଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକରି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଗୀତ ବୋଲିଥାନ୍ତି । ଏମାନଙ୍କର ରଜ ଦୋଳିଗୀତ ଗୁଡିକ ବହୁ ରାଗରାଗିଣୀ ଯୁକ୍ତ, ସ୍ବର ମଧୁର ଓ ଭାବ ସରସ ।
ଏହିସବୁ ଦୋଳୀଗୀତରେ ଓଡ଼ିଶାର ଅନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳ ପରି ଜୀଵନର ପ୍ରେମ-ଵିରହ , ଆନନ୍ଦ-ଉଲ୍ଲାସ , ଆମୋଦ-ପ୍ରମୋଦ , ଅଭାଵ-ଅନଟନ , ଦୁଃଖ ଦାରିଦ୍ର୍ୟର ଚିତ୍ର ପ୍ରସ୍ଫୁଟିତ ହୋଇଥାଏ ।

ନିମ୍ନରେ ବାଥୁଡ଼ୀ ଓଡ଼ିଆର କେତେକ ରଜଦୋଳୀ ଗୀତ ପ୍ରଦତ୍ତ ହେଲା...

"କବାଟରେ ଦୁଇକାନି
ତୋ ଦେହ ଛୁଇଁଲେ ପାତଳି ଲୋ
ମୋ ଦେହ ହାନି
ବାଜିଯିବ ନୁଗା କାନି ।"

"ବାଟରେ ଡେଙ୍ଗା କୁଳୁଚି
ନ ପାଇ ଭାଇ ତତେ ମରୁଛି ,
ତତେ ମରୁଛି ହେ
ନଯାଇ ପ୍ରାଣ ରହିଛି ।"

"ଦାଣ୍ଡେ ଦାଣ୍ଡେ ହଂସ ,
ମତେ ଦେଖି ପାତଳି ଲୋ
କି ନାଗି ହଁସ
ନାଗିଯିଵ ତିରି ଦୋଷ ।”

"ବାଡ଼ରେ ରୋଇଲି ବେତ
ପ୍ରଥମେ ବନ୍ଦିଲି ଗ୍ରାମ ଦେବତୀଙ୍କୁ
ଏ ଦଣ୍ଡବତ
ଅନୁକୂଳ ହେଲା ଏ ଗୀତ ।"

"ଆହାରେ ସଙ୍ଗାତ ମିତ
ଓଡ଼ିଶାର ଠାକୁର ଜଗତର ନାଥ
ଜଗତର ନାଥ ହୋ
ସଭିଏଁ ଗାଆନ୍ତି ଗୀତ ।"

"ଗୋଡରେ ଲେଖିଲି ହଂସ
ମୋତେ ଛାଡି଼ କାନ୍ତ ଯିବେ ଵିଦେଶ
ଯିବେ ଵିଦେଶ ହୋ
ସବୁ ହେବ ମୋର ଵିଷ ।”

"ଶୂନ୍ୟରେ ଉଡ଼ଇ ଶାରୀ
ଦୁଇଚାରି ଦିନେ ଆସିବି ଫେରି
ଆସିବି ଫେରି ହୋ
ରହିଥିବୁ ଦେହ ଧରି ।"

"ବେଲ ଗଡେ଼ ରାଇ ଗଡେ଼
ତତେ ଯେତେବେଳେ ମନରେ ପଡେ଼ ମନରେ ପଡେ଼ ହୋ
  ଦୁଇ ଆଖି ଲୁହ ଗଡେ଼ ।"
 
"ଛାଇନି ପତର ଛତା
ରହ କହିଦେବି ଦୁଃଖର କଥା
ଦୁଃଖର କଥା ହୋ
ଶୁଣିନେ ଖାଇଵ ମଥା ।"

"ବାଳିରି ବାଳିଆ ଗେବ
ଦିନୁ ଦିନୁ ଭାଇରେ ହେନୁ ଗରିବ
ହେନୁ ଗରିବ ହୋ
ଆଉ କି ରଖିବ ଭାବ ।"

ନିଜକୁ ଵସୁମାତା ବାସୁଳିଙ୍କର ସନ୍ତାନ ମନେ କରୁଥିଵାରୁ ପ୍ରକୃତି ମାତାଙ୍କର ଆରାଧନର ପର୍ଵ 'ରଜପର୍ଵ'କୁ ବାଥୁଡ଼ୀ ଜନଜାତିରେ ଏକ ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପର୍ଵ ଭାବେ ଵିଚାର କରାଯାଏ ।

ପୂର୍ଵ , ଦକ୍ଷିଣ ଓ ମଧ୍ୟ ଓଡ଼ିଶା ଭଳି ଉତ୍ତର ଓଡ଼ିଶାରେ ମଧ୍ୟ ରଜ ପର୍ଵ ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରଧାନ ପର୍ଵ ଅଟଇ ଏଵଂ କେଵଳ ଓଡ଼ିଆମାନେ ହିଁ ନୁହେଁ ଏହାର ବାଥୁଡ଼ୀ ,କୁଡ଼ମଲୀ ଆଦି ଵିଭିନ୍ନ ଜନଜାତି ତଥା ଜୁଆଙ୍ଗ ଓ ଭୂୟାଁ ପରି କଳିଙ୍ଗୀ ଜନଜାତିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବି ରଜପର୍ଵ ପାଳନ କରିଵାର ପରମ୍ପରା ରହିଛି ।