ଆମ ଓଡ଼ିଶାରେ ଅଧିକାଂଶ ପ୍ରାଚୀନ କଵି ପୁରୀ ଓ ଗଞ୍ଜାମ ଏହି ଦୁଇଟି ଜିଲ୍ଲାରୁ ହିଁ ଆସିଛନ୍ତି । କାରଣ ପୁରୀ ହେଉଛି ଯୁଗ ଯୁଗ ଧରି ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ଓଡ଼ିଶା ମାଟିର ସାଂସ୍କୃତିକ ରାଜଧାନୀ । ପୁରୀରେ ଵିରାଜିତ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ଘେନି ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ସଂସ୍କୃତି ଓ ସମାଜ ପୃଷ୍ଟ । ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ହେଉଛନ୍ତି ଓଡ଼ିଶାର ତଥା ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ପ୍ରାଣକେନ୍ଦ୍ର । ପୂର୍ଵେ ପ୍ରାୟତଃ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ସାହିତ୍ୟ ସର୍ଜନା କରାଯାଉଥିଲା ଏଵଂ ଜଗନ୍ନାଥ ପୁରୀ ଅନେକ କାଳରୁ ଯେହେତୁ ସନାତନ ଧର୍ମ ସଂସ୍କୃତିର ଏକ ପ୍ରମୁଖ କେନ୍ଦ୍ର ଥିଲା ତେଣୁ ଏ ଅଞ୍ଚଳରେ ସାହିତ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଵିକାଶ ସର୍ଵାଧିକ ହୋଇଥିଲା ।
ତେବେ ପ୍ରାଚୀନ କାଳରୁ ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶାରେ ମଧ୍ୟ ଶହ ଶହ କଵି ହୋଇଛନ୍ତି କିନ୍ତୁ ଆମ ଦେଶରେ ଅନେକ କଵି ନିଜ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ନିଜ ସାହିତ୍ୟ କୃତିରେ ଲେଖିନଥିଵାରୁ ସେମାନଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ଵିଷୟରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଜଣାଯାଇପାରେ ନାହିଁ । ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଆ କଵିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଜଣେ ହେଲେ ରତ୍ନାକର ଦାସ ଵା ରତ୍ନାଦାସ । ତାଙ୍କର ସମୟକାଳ ଆନୁମାନିକ ଅଷ୍ଟାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀ ହୋଇଥିଵା ସମ୍ଭଵ । ଏହାଙ୍କର ପିତାଙ୍କର ନାମ ଶ୍ୟାମସୁନ୍ଦର ଦାସ ବୋଲି ଜଣାଯାଏ। କଵି ରତ୍ନାକର ଦାସ ସୋନପୁର ଅଞ୍ଚଳର ଅଧିଵାସୀ ଥିଲେ । ସେ ଜାତିରେ ଲୁଗା ବୁଣାଳୀ ଭୁଲିଆ ଜାତିର
ଲୋକ ଥିଲେ । ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାଷାକୋଷର ୬୯୮୦ତମ ପୃଷ୍ଠାରେ ରତ୍ନାକର ଶବ୍ଦ ତଳେ ଏହି କଵିଙ୍କ ନାମୋଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି । ରତ୍ନାକର ଦାସ ଜଣେ ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଆ କଵି ତଥା ସେ ମହିମାଧର୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଇଛି । ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଯେ ମହାକଵି ବାଲ୍ମିକୀଙ୍କର ପୂର୍ଵନାମ ମଧ୍ୟ ରତ୍ନାକର ଥିଲା ।
ସମ୍ବଲପୁରର ଏହି ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଆ କଵି ରତ୍ନାକର ଦାସ "ସାରସ୍ବତ ଗୀତା"ର ପ୍ରଣେତା ରୂପେ ପ୍ରଖ୍ୟାତ ।
ଏହି ସାରସ୍ବତ ଗୀତାରେ ସେ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ର ଓ ଧର୍ମତତ୍ତ୍ଵ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ନିଗୂଢ଼ ଵିଷୟ ଅତି ସରଳ ନଵାକ୍ଷରୀ ଵୃତ୍ତରେ ବୁଝାଇ ଅଛନ୍ତି ।
ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ବହୁ "କୃଷ୍ଣ ଦାସ"ଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ କୃଷ୍ଣ ଦାସ ଏହାଙ୍କର ଶିଷ୍ୟ ଥିଵାର ଜଣାଯାଏ ।
କଵି ରତ୍ନାକର ଦାସ ତାଙ୍କ ସାରସ୍ଵତ ଗୀତାର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟରେ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ବନ୍ଦନା କରି ଲେଖିଛନ୍ତି
"ତୁମ୍ଭେ ସବୁର ଅଂଶ ବଂଶ
ସବୁରି ସତ୍ତାନ ପୁରୁଷ
ତିନି ଭୁଵନେ ଯେତେ ଛନ୍ତି
ସମସ୍ତେ ତୁମ୍ଭର ସମ୍ପତ୍ତି ।
କୀଟରୁ ବ୍ରହ୍ମଲୋକ ଯାଏ
ତୁମ୍ଭର ସମ୍ପତ୍ତି ସବିହେଁ ।
ସତ୍ତାନପୁରୁଷଟି ତୁହି
ଅଜପା ପିତୃଟି ଗୋସାଇଁ।
ବ୍ରହ୍ମ କ୍ଷତ୍ରିୟ ଶୂଦ୍ର ବୈଶ୍ୟ
ତୁ ପ୍ରଭୁ ସବୁଙ୍କର ଅଂଶ ।
ତୁମ୍ଭେ ଯାହାକୁ ଦୟା କର
ସମ୍ପତ୍ତି ହୋଇଵ ତାହାର ।
କେ ଅବା ନୀଚ ଉଚ୍ଚ ହେଉ
ତୁମ୍ଭ ଦୟାରେ ଵକ୍ତା ସେହୁ ।
ତେଣୁ ମୋ ହୋଇଲା ଭରସା
ପାଦପଦ୍ମକୁ କଲି ଆଶା ।”
ଯେକେହି ଵ୍ୟକ୍ତି ପ୍ରଭୁଙ୍କର କୃପା ଲାଭ କରି ତାଙ୍କର ବନ୍ଦନା କରିପାରିଵ ଜଣେ ଵକ୍ତା ଵା କଵି ହୋଇ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ରଚନା ଲେଖିପାରିଵ ବୋଲି କଵି ଏଠାରେ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଙ୍କ ମୁଖରେ କୁହାଇଛନ୍ତି ।
ଓଡ଼ିଶାରେ ଭୀମା ଧୀଵର,ସଦାଶିଵ ଵୈଶ୍ୟ,ଲିମ୍ବ ମାଝି,ହରିକୃଷ୍ଣ ମହାରଣା,ଲୋହି ନାଥ, ହରି ଵୈଶ୍ୟ,ହାଡି଼ବନ୍ଧୁ ଦାସ(କମାର),ଲୋକନାଥ ଧୀଵର ଓ ସାଲବେଗଙ୍କ ଭଳି ଅନେକ କଵି ହୋଇଛନ୍ତି ଯେଉଁମାନେ ଭଗଵାନଙ୍କ ଗୁଣ କୀର୍ତ୍ତନ କରିଛନ୍ତି, ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ସାହିତ୍ୟ ରଚନା କରିଛନ୍ତି । ଓଡ଼ିଶାରେ ସାହିତ୍ୟ ସର୍ଜନା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଥିଵା ଏଭଳି ଉଦାରତା ଭାରତରେ ତତ୍କାଳୀନ ସମାଜରେ ଅନ୍ୟତ୍ର ଅଳ୍ପ ଦେଖାଯାଏ । ଏଥିରୁ ଏହା ମଧ୍ୟ ଜଣାଯାଏ ଯେ ଏ ଓଡ଼ିଶାରେ କଵିର ଗୁଣ ଓ କର୍ମ ଦେଖାଯାଉଥିଲା ଏଵଂ ଯେକୌଣସି ଜାତିର ଵ୍ୟକ୍ତି ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ସାହିତ୍ୟ ସର୍ଜନା କରିପାରୁଥିଲେ ।
ସାରସ୍ବତ ଗୀତାର ଆଧାର ମହାଭାରତ କଥାକୁ ନେଇ ଗଢ଼ିଉଠିଛି । ଧର୍ମଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ପାଣ୍ଡଵ ଵିଶେଷତଃ ଯୁଧିଷ୍ଠିରଙ୍କର ପରୀକ୍ଷା ନେଵା ଵିଷୟକ କଥା ମହାଭାରତରେ କଥିତ ଅଛି । ସେହି କଥା ଅନୁସାରେ ଧର୍ମଙ୍କ ପରୀକ୍ଷାରେ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ହେଵାରୁ ଧର୍ମ ନିଜ ପୁତ୍ର ଯୁଧିଷ୍ଠିରଙ୍କୁ ଧର୍ମୋପଦେଶ ଦେଇଥିଲେ । ସାରସ୍ବତ ଗୀତାରେ ମଧ୍ୟ ଧର୍ମ ନିଜ ପୁତ୍ର ଯୁଧିଷ୍ଠିରଙ୍କୁ ଧର୍ମୋପଦେଶ ଦେଉଅଛନ୍ତି ।
କଵି ରତ୍ନାକର ଦାସ ଵା ରତ୍ନାଦାସ ସାରସ୍ବତ ଗୀତାର ପଞ୍ଚବିଂଶତମ ଅଧ୍ୟାୟରେ ନିଜର ତଥା ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ନାମୋଲ୍ଲେଖ ସହିତ ଏହିକଥାକୁ ଏପରି ଲେଖିଅଛନ୍ତି
“ସେ ପ୍ରଭୁ ଜାଣନ୍ତି ମୋ ଜନ୍ମ
କହଇ ରତ୍ନଦାସ ହୀନ ।
ତେଣୁ କହନ୍ତି ଯୋଗଜ୍ଞାନ
ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ପ୍ରସନ୍ନ ॥
ସେ ପ୍ରଭୁ ମୋର ହୃଦେ ଥାଇ
ଗୀତା କହନ୍ତି ଦୟା ବହି ।
ଏ ସାରସ୍ବତ ଗୀତା ଗ୍ରନ୍ଥ
ଧର୍ମ୍ମ କହନ୍ତି ଶୁଣ ପୁତ୍ର ॥”
ସାରସ୍ବତ ଗୀତାର ରଚୟିତା କଵି ରତ୍ନାକର ଦାସ ଆଜି ଓଡ଼ିଆ ସମାଜରୁ ଵିସ୍ମୃତ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି । ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶା ଏମନ୍ତକି ସୋନପୁରର ଅନେକ ଲୋକେ ମଧ୍ୟ ଏହାଙ୍କ ଵିଷୟରେ ସେତେ ଜାଣିନାହାନ୍ତି ।
ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେରଙ୍କ ଜନ୍ମ ହେଵା ପୂର୍ଵରୁ ତାଙ୍କରି ଭୁଲିଆ ଜାତିରେ ଜନ୍ମ ଲଭିଥିଵା ଜଣେ କଵି ସାରସ୍ବତ ଗୀତା ଲେଖି ଯାଇଛନ୍ତି କିନ୍ତୁ ଆଜି ସେ ଓଡ଼ିଆ ସମାଜରୁ ଵିସ୍ମୃତ କାହିଁକି ?
No comments:
Post a Comment