ନଗରର ନାମ ଲେଖୁନାହିଁ । ଯାହାଙ୍କ ଵିଷୟରେ ଚର୍ଚ୍ଚା ହେଉଛି ସେ ହିନ୍ଦୀର ଜଣେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଲେଖକ ଓ ସମାଲୋଚକ। ଶରୀର ସମ୍ପତ୍ତି ଅତି କ୍ଷୀଣ, ରୂପ କେବେ ଆକର୍ଷକ ନଥିଲା । ଯେବେକାର କଥା ପଡି଼ଛି ସେତେବେଳେ ସେ ଵୟସର ୪୦ଗୋଟି ଵସନ୍ତ ଦେଖିସାରିଥିଲେ ମାତ୍ର ଅଵିଵାହିତ ଥାଆନ୍ତି।
ବାବୁ ଦିନେ ନଗରର ଏକ ଉଦ୍ୟାନରେ ବଡ଼ ମନଦୁଃଖରେ ବସିଥାଆନ୍ତି ଏତିକି ବେଳେ ସେଠାକୁ ତାଙ୍କର ଜଣେ ପୁରୁଣା ମଇତ୍ର ଆସି ତାଙ୍କୁ ସେଭଳି ମନଦୁଃଖ କରି ବସିଥିଵାର କାରଣ ଜିଜ୍ଞାସା କରିଲେ - “କିହୋ ପୁଣି ଵିଵାହ ପ୍ରସ୍ତାଵ ଭାଙ୍ଗିଗଲା କି ? କାହିଁକି ଏମିତି ମନ ମାରି ବସିଛ ଯେ?"
"ହେ,ମୋ ସହିତ ଲାଗନା ହୋ। "
ସାମାନ୍ୟ ଚିଡି଼ ଉଠି ଲେଖକ ଉତ୍ତର ଦେଲେ ।
ମଇତ୍ର ପୁଣି ପଚାରିଲେ : "ଏମିତି କ'ଣ ହୋଇଗଲା କି ? ଯାହା ହୋଇଛି ଖୋଲି କହୁଦେଉନା ଵା !"
ତହୁଁ ଲେଖକ କହିଲେ," ହଉ ହେଲା ତେବେ ଶୁଣ ! ମୁଁ ହିନ୍ଦୀ ଲେଖକ - ୨୦ ୨୨ ଵର୍ଷର ମୋ ସାହିତ୍ୟ ସାଧନା । ଛାୟାଵାଦୀ କଵିତାକୁ ଲୋକେ ସେତେଟା ବୁଝନ୍ତି ନାହିଁ- ମୁଁ ସେମାନଙ୍କୁ ଛାୟାଵାଦ କ'ଣ ବୁଝାଇଦେଇଛି । ସେ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଛାୟାଵାଦୀ ରଥର ସାରଥୀ ମୁଁ ହିଁ କହିଲେ ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେଵନାହିଁ। ମୋର ଆଠଗୋଟି ପୁସ୍ତକ ଛପିଲାଣି । ଭାରତଵାସୀଙ୍କୁ ଟିକିଏ ଲାଜ ଶରମ ଥାଆନ୍ତା ଯଦି ମୋତେ ଏତେବେଳକୁ ଓନରେରୀ ଡୋକ୍ଟରେଟଟାଏ ଦେଇ ସାରନ୍ତେଣି ।"
ଲେଖକ ଟିକେ ରହିଲେ। ତାପରେ ଗଭୀର ନିଃଶ୍ୱାସ ଛାଡ଼ି ବୋଇଲେ, "ଆଉ ମୋର ଏବେ ଯୋଉ ଅଵସ୍ଥା ? ମୋ ପ୍ରତି ଏହା ବଡ଼ ଅନ୍ଯାୟ ନୁହେଁ କି ? ମୋର ଏତେ ଅନାଦର କାହିଁକି ?"
ମିତ୍ର ବୁଝିଲେ ୟାଙ୍କର କୌଣସି ସାହିତ୍ୟ ସମ୍ମିଳନୀରେ ଅପମାନ ହୋଇଯାଇଛି । ତାଙ୍କୁ ବୁଝାଇଲେ, "ଆରେ ଭାଇ, ଏ ଦେଶରେ ବହୁତ ଵିଳମ୍ବରେ ଵ୍ୟକ୍ତିର ସାଧନାକୁ ମାନ୍ଯତା ଦିଆଯାଏ ।”
" ଲେଖକ ବୋଇଲେ, "ନା ନା, ମୁଁ ଏ ଦେଶଵାସୀଙ୍କୁ ଦୋଷ ଦେଉନାହିଁ । ଏହି ଲଫାପାଟା ଦେଖ। କାହା ଠିକଣା ଲେଖା ହୋଇଛି ଏଥିରେ ?"
ମଇତ୍ର କହିଲେ, "ଏଥିରେ ଵିଶ୍ଵଵିଦ୍ୟାଳୟରେ ପଢ଼ୁଥିଵା ଏକ ଛାତ୍ରର ଠିକଣା ଅଛି ।"
"ଜାଣିଛନ୍ତି ଏଥିରେ କ'ଣ ଅଛି ? ଆହିଁରେ ପ୍ରେମ ପତ୍ର ଅଛି । ଯୋଉ ଝିଅ ୟାକୁ ଲେଖିଛି ତାକୁ ମୁଁ ଵର୍ଷେ ହେଲା ହିନ୍ଦୀ ପଢ଼ାଉଛି ଆଉ ସେ ମୋତେ ଏ ପ୍ରେମପତ୍ର ଦେଇ କହୁଛି —“ସାର୍, ଏହାକୁ ଲେଟରବକ୍ସରେ ଟିକିଏ ପକେଇ ଆସିବେ କି ?”
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
ହରିଶଙ୍କର ପରସାଇଙ୍କ ବ୍ୟଙ୍ଗ "शॉक(Shock)"ର ଏହା ଓଡ଼ିଆ ଅନୁଵାଦ । ଵ୍ୟଙ୍ଗ୍ୟ ଗଳ୍ପର ମୁଖ୍ୟ ଚରିତ୍ର ଜଣେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଲେଖକ, ଯିଏ ନିଜର ସାହିତ୍ୟିକ ସଫଳତା ଓ ଛାୟାଵାଦୀ କଵିତାକୁ ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଚାର କରିଥିଵାରୁ ଗର୍ଵିତ। ସେ ଭାବୁଛନ୍ତି ଯେ ତାଙ୍କୁ ସମାଜରୁ ସମ୍ମାନ ଓ ମାନ୍ୟତା ମିଳିଵା ଉଚିତ୍, ଯେପରି ଅନରେରୀ ଡକ୍ଟରେଟ୍। କିନ୍ତୁ ଵାସ୍ତଵରେ ତାଙ୍କୁ ସେହି ସମ୍ମାନ ମିଳୁନାହିଁ, ଯାହା ତାଙ୍କ ଆତ୍ମଗୌରଵକୁ ଆଘାତ ଦେଇଥାଏ । ପରସାଈ ଏଠାରେ ବୌଦ୍ଧିକ ଓ ସାହିତ୍ୟିକ ଜଗତରେ ମାନ୍ୟତାର ଅଭାଵ ଏଵଂ ବାସ୍ତବତା ମଧ୍ୟରେ ଥିଵା ଵ୍ୟଵଧାନକୁ ଦର୍ଶାଇଛନ୍ତି।
ଛାତ୍ରୀ ହାତରେ ଲଫାପା ଧରି ଯେତେବେଳେ ଲେଖକଙ୍କ ପାଖକୁ ଆସିଥିଵ ତାକୁ ଦେଖି ସେ ଭାବିଥିବେ ଯେ ତାହା ସମ୍ଭଵତଃ ସାହିତ୍ୟିକ ସମ୍ମେଳନରୁ ଆସିଅଛି କିନ୍ତୁ ସେ ଏହା ଜାଣି ପରେ କାବା ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି ଯେ ଛାତ୍ରୀ ତାଙ୍କୁ ଏକ ପ୍ରେମପତ୍ର ଦେଇ ଅନ୍ୟ ଜଣଙ୍କୁ ପଠାଇଵାକୁ କହିଛି। ଏହା ତାଙ୍କ ଆତ୍ମସମ୍ମାନକୁ ଆଘାତ ଦେଇଛି । ମନେ ମନେ ଲେଖକ ଵିଚାରିଛନ୍ତି ଯେ ହୁଏତ ତାଙ୍କ ଵୟସ, ଅଵିଵାହିତ ଜୀଵନ ଓ ଶାରୀରିକ ଅଵସ୍ଥା ହେତୁ ସେ ରୋମାନ୍ସର ଯୋଗ୍ୟ ନୁହନ୍ତି ବୋଲି ଛାତ୍ରୀ ଭାବିଛି।
ପରସାଈ ଏହି ଵ୍ୟଙ୍ଗ ମାଧ୍ୟମରେ ସାମାଜିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ପ୍ରାଥମିକତା ଉପରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠାଇଛନ୍ତି। ଲେଖକ ଜଣେ ବୌଦ୍ଧିକ ଵ୍ୟକ୍ତି ହେଵା ସତ୍ତ୍ୱେ ସମାଜ ତାଙ୍କର ଆକଳନ ଵୟସ, ରୂପ ଓ ଵୈଵାହିକ ସ୍ଥିତି ଆଧାରରେ ଵିଚାର କରୁଛି। ତେଣୁ ଛାତ୍ରୀର ନିରୀହ ଅନୁରୋଧ (ପତ୍ରଟି ଲେଟରବକ୍ସରେ ପକାଇଵାକୁ କହିଵଖ) ଲେଖକଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଅପମାନ ଭଳି ବୋଧ ହୋଇଛି ।
ଲେଖକଙ୍କ ମନଦୁଃଖ ଓ ତାଙ୍କର ଅଭିମାନ ମାନଵୀୟ ଆବେଗର ଏକ ସୁନ୍ଦର ଚିତ୍ରଣ। ଲେଖକ ନିଜର ସାହିତ୍ୟିକ ସଫଳତାରେ ଗର୍ଵ କରୁଛନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ଵ୍ୟକ୍ତିଗତ ଜୀଵନରେ ଅନାଦୃତ ହେଵା ତାଙ୍କୁ ଝଟକା ଵା Shock ଦେଇଛି,ଆଘାତ ଦେଇଛି। ଏହା ମାନଵୀୟ ମନର ଏକ ସାଧାରଣ ଦୁର୍ଵଳତାକୁ ପ୍ରକାଶ କରୁଛି । ଆମେ ସମସ୍ତେ ସମ୍ମାନ ଓ ଗ୍ରହଣୀୟତା ଚାହୁଁ, କିନ୍ତୁ ସମାଜ ଆମକୁ ଅଲଗା ମାନଦଣ୍ଡରେ ଵିଚାର କରିଥାଏ।
ପରସାଈଙ୍କ ଵ୍ୟଙ୍ଗ ଶୈଳୀ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଚତୁର ଓ ମଜାଳିଆ। ସେ ଗଳ୍ପର ଶେଷରେ ଏକ ଅପୂର୍ଵ ମୋଡ଼ ଆଣିଛନ୍ତି, ଯେଉଁଠାରେ ଲେଖକଙ୍କର ଅଭିମାନର କାରଣ ଏକ ଗମ୍ଭୀର ଅପମାନ ନୁହେଁ,ଵରଂ ଏକ ନିରୀହ ଘଟଣା। ଏହା ପାଠକଙ୍କୁ ହସାଇଵା ସହିତ ଗଭୀର ଭାବେ ଚିନ୍ତା କରିଵାକୁ ଵାଧ୍ୟ କରେ।
ଵ୍ୟଙ୍ଗ୍ୟ ସମ୍ରାଟ ହରିଶଙ୍କର ପରସାଈ ତାଙ୍କ शॉक ଵ୍ୟଙ୍ଗ୍ୟ ଗଳ୍ପରେ ମଜାଳିଆ ଢଙ୍ଗରେ ଦେଖାଇଛନ୍ତି ଯେ ମଣିଷ ନିଜର ସଫଳତା ଓ ଯୋଗ୍ୟତା ନେଇ ଯେତେ ଗର୍ଵ କଲେ ମଧ୍ୟ, ସମାଜରେ ଜଣେ ସାହିତ୍ୟିକର ସାମାଜିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ଵାହ୍ୟ ରୂପ ମଉଡ଼ା ଆଧାରରେ ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ କରାଯାଇପାରେ। ଏହା ଏକ ସାମାଜିକ ପରିହାସ, ଯାହା ଆମକୁ ଆମର ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଉପରେ ପୁନର୍ଵିଚାର କରିଵାକୁ ଆହ୍ୱାନ ଦିଏ।
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
ଵ୍ୟଙ୍ଗ୍ୟ ସମ୍ରାଟ ହରିଶଙ୍କର ପରସାଈଙ୍କ ମୂଳ ଵ୍ୟଙ୍ଗ୍ୟ ଗଳ୍ପ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ହେଲା...
शॉक (व्यंग्य) : हरिशंकर परसाई
नगर का नाम नहीं बताता। जिनकी चर्चा कर रहा हूँ, वे हिंदी के बड़े प्रसिद्ध लेखक और समालोचक। शरीर सम्पति काफी क्षीण। रूप कभी आकर्षक न रहा होगा। जब का जिक्र है, तब वे 40 पार कर चुके थे। बिन ब्याहे थे।
एक दिन पार्क में बड़े अनमने बैठे थे। एक मित्र आये। पूछा," क्यों, कैसे अनमने बैठे हो ?"
"भई, मुझे छेड़ो मत। " तुनककर वे बोले। "आखिर कुछ बताओ भी तो। ऐसा क्या दुःख का पहाड़ टूट गया। "वे बोले," नहीं मानते तो सुनो। मैं हिंदी का लेखक - 20 -22 साल की मेरे साधना। छायावादी कविता को लोग ख़ाक नहीं समझते थे - मैंने उन्हें छायावाद समझाया। एक प्रकार से छायावादी - रथ का सारथी मैं ही हूँ। आठ पुस्तकें हैं मेरी। हिन्दुस्तान वासियों को लाज शर्म होती, तो मुझे अभी तक ऑनरेरी डॉक्टरेट दे दी होती।" वे रुके। फिर गहरी सांस छोड़कर बोले, "और मेरा यह हाल है ? मेरे प्रति ये अन्याय है। मेरी ऐसी अवहेलना ?"
मित्र समझे कि इनका कहीं किसी सम्मेलन में अपमान हो गया है। समझाते हुए बोले, "अरे भाई, हिन्दीवाले बहुत देर से आदमी की साधना को मान्यता देते हैं।" वे बोले, "नही, हिन्दीवालों से मुझे शिकायत नहीं है। यह लिफाफा देखो। किसका पता लिखा है इस पर ?"
मित्र बोले, "इस पर किसी यूनिवर्सिटी के लड़के का पता लिखा है।"
"जानते हो इसमें क्या है ? इसमें प्रेम पत्र है। जिस लड़की ने लिखा है, उसे मैं साल भर से हिंदी पढ़ा रहा हूँ। और वह प्रेम पत्र मुझे देकर कहती है - सर, इसे लेटरबॉक्स में छोड़ते आइये।"
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
No comments:
Post a Comment