betelgeuse ଏକ ଲାଟିନ୍ ଶବ୍ଦ କିନ୍ତୁ ଏହି ନାମଟି ମୂଳତଃ ଆରବୀୟ يَد الجَوْزَاء (yad al-jawzāʾ)ରୁ ଲାଟିନକୃତ ହୋଇ ଗୃହୀତ । ଆରବୀୟ Yad al-Jauza ଶବ୍ଦ ଲାଟିନରେ Bedalgeuze ହୋଇ ଶେଷରେ betelgeuse ହୋଇଅଛି । ଏହି Betelgeuse ଶବ୍ଦର ଵର୍ତ୍ତମାନ ଉଚ୍ଚାରଣ କେହି କେହି Beetle juice ଭଳି କରିଥାନ୍ତି ।
ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତୀୟମାନେ betelgeuseକୁ ଆର୍ଦ୍ରା ନାମ ଦେଇଥିଲେ ଓ ତହିଁର ନିରୁକ୍ତି ଆର୍ଦ୍ର+ଟାପ୍(ଆ) ଅଟେ ।
ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତୀୟ ଜ୍ଯୋତିଷମାନେ ଅଶ୍ଵିନ ଆଦି ୨୭ଗୋଟି ମୁଖ୍ୟ ନକ୍ଷତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଷଷ୍ଠନକ୍ଷତ୍ର ଭାବେ ଆର୍ଦ୍ରା ନକ୍ଷତ୍ରର ଗଣନା କରିଥିଲେ । ଭାରତୀୟ ଜ୍ଯୋତିଷ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଶାସ୍ତ୍ର
କୋଷ୍ଠୀପ୍ରଦୀପଃ ଅନୁସାରେ ଏହି ନକ୍ଷତ୍ରରେ ଜାତ ହେଉଥିଵା ଫଳର ଉଲ୍ଲେଖ ଏମନ୍ତ ଅଛି ।
“କ୍ଷୁଧାଧିକୋ ରୁକ୍ମଶରୀରକାନ୍ତିଃ କଳଗପ୍ରିୟଃ କୋପୟୁତୋଽଵିନୀତଃ ।
ପ୍ରମୂତିକାଳେ ଚ ଭଵେତ୍ କିଳାର୍ଦ୍ରା ନଚାର୍ଦ୍ରଚେତାଃ ଶରଣାଗତେଽପି” ।”
ଯଦି Betelgeuse ଵା ଆର୍ଦ୍ରା ନକ୍ଷତ୍ରକୁ ଆମ ସୌର ମଣ୍ଡଳର କେନ୍ଦ୍ରରେ ରଖିଦିଆଯାଏ , ତେବେ ଏହାର ପୃଷ୍ଠ ସୀମା
ବୁଧ, ଶୁକ୍ର, ପୃଥିଵୀ ଓ ମଙ୍ଗଳ ଗ୍ରହର ଅକ୍ଷପଥ ପାର କରି ମଙ୍ଗଳ ତଥା ଵୃହସ୍ପତି ମଧ୍ୟରେ ଥିଵା ଗ୍ରହାଣୁ ବଳୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପହଞ୍ଚିଯିଵ । Betelgeuse/ଆର୍ଦ୍ରା ଦ୍ରଵ୍ଯମାନ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସୂର୍ଯ୍ୟଠାରୁ ଦଶରୁ କୋଡ଼ିଏ ଗୁଣ ଵିଶାଳ ନକ୍ଷତ୍ର । ଏହାର ଵୟସ ୮.୦-୮.୫ Myr ଵର୍ଷ ବୋଲି ଵୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଗଵେଷଣାରୁ ଜାଣିପାରିଛନ୍ତି । Myrର ଅର୍ଥ Mega year ଵା ମହାଵର୍ଷ ଏଵଂ ଏକ Mega year ଵା ମହାଵର୍ଷ = ୧୦୦୦୦୦୦ ଵର୍ଷ । ଅର୍ଥାତ୍ ଏହି ତାରକାର ଵୟସ ପାଖାପାଖି ଏକ କୋଟି ଵର୍ଷ ।
ଏହି betelgeuse ଵା ଆର୍ଦ୍ରା ନକ୍ଷତ୍ର ଆମଠାରୁ ପାଖାପାଖି ୫୫୦ରୁ ୬୦୦ ଆଲୋକଵର୍ଷ ଦୂରରେ ଅଵସ୍ଥିତ । ଆସନ୍ତା ଏକ ଲକ୍ଷ ଵର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ନକ୍ଷତ୍ରଟି ନିଜର ଵିଶାଳ ଆକାର ତଥା ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଅସ୍ଥିର ସ୍ଥିତି ଯୋଗୁଁ ଫାଟିଯାଇ ଏକ
supernovaରେ ପରିଣତ ହେଵ । ତେବେ ଏ ନକ୍ଷତ୍ର ଆମଠାରୁ ବହୁତ ଦୂରରେ ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ରାୟ ପାଞ୍ଚରୁ ଛଅଶହ ଆଲୋକଵର୍ଷ ଦୂରରେ ଥିଵାରୁ ଆମ ପାଖକୁ ଏହାର ସୁପରନୋଵା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଵିକିରଣ ପହଞ୍ଚିଵାକୁ ଛଅଶହ ଵର୍ଷ ଲାଗିଯିଵ ଏଵଂ ସେତେବେଳକୁ ସେ ଵିପଦଜନକ ମହାକାଶୀୟ ଵିକିରଣର ଶକ୍ତି କ୍ଷୀଣ ହୋଇଯାଇଥିଵ । ଅସ୍ତୁ betelgeuse ଵା ଆର୍ଦ୍ରା ନକ୍ଷତ୍ର ଫାଟିଲା ବେଳର ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖିଵାକୁ ଯଦି ସେ ସମୟରେ ମନୁଷ୍ୟାଦି ଜୀଵ ପୃଥିଵୀ ପୃଷ୍ଠାରେ ଜୀଵିତ ଥାଆନ୍ତି ସେମାନେ ଆକାଶରେ ଏକାଧିକ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଥିଵା ଅନୁଭଵ କରିବେ । betelgeuse/ ଆର୍ଦ୍ରା ନକ୍ଷତ୍ର ସୁପରନୋଵା ଵିସ୍ଫୋରଣ ଯୋଗୁଁ ଫାଟିଯିଵା ପରେ ଏହା କେଵଳ କୋଡି଼ଏ କିମି ଵ୍ୟାସଯୁକ୍ତ ଏକ ନ୍ୟୁଟ୍ରନ ତାରକା ହୋଇ ରହିଯିଵ ବୋଲି ଗଵେଷକମାନେ ଏହାର ଆକାର ଓଜନ ଆଦି ଆଧାରରେ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିଛନ୍ତି ।
ପ୍ରାଚୀନ ରୋମାନ୍ ଓ ଚୀନ ଦେଶରୁ ମିଳିଥିଵା ପ୍ରାଚୀନ ପୋଥିରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ଆଜକୁ ପ୍ରାୟ ୧୮୩୭ଵର୍ଷ ପୂର୍ଵେ RCW 86 ନାମକ ଏକ ନକ୍ଷତ୍ର (ଵର୍ତ୍ତମାନ ସୁପରନୋଵା) ଫାଟିଵା ଯୋଗୁଁ ଆଠ ମାସ ଯାଏଁ ଲୋକେ ଆକାଶରେ ରାତିରେ ଦୁଇଟି ଚନ୍ଦ୍ର ଓ ଦିନରେ ଦୁଇଗୋଟି ସୂର୍ଯ୍ୟ ଦେଖିଵାକୁ ପାଇଥିଲେ । କେହି କେହି ଗଵେଷକ କୁହନ୍ତି betelgeuse ଫାଟିଲେ ଦୁଇ ନୁହେଁ ଵରଂ ଦଶଗୋଟି ସୂର୍ଯ୍ୟ ଯେତିକି ଆଲୋକ ଦିନ ଆକାଶରେ ଦେଖିଵାକୁ ମିଳିଵ ଏଵଂ ରାତିରେ ଏତେ ଆଲୋକ ହେଵ ଯେ ଜହ୍ନ କି ତାରା କିଛି ଦେଖାଯିଵ ନାହିଁ । ଆଜକୁ ପ୍ରାୟ ୪୩୨୫ Bce ଵା ଛଅହଜାର ଵର୍ଷ ତଳେ ଭାରତୀୟ ଜ୍ଯୋତିଷମାନେ ଆର୍ଦ୍ରା ନକ୍ଷତ୍ରର ସର୍ଵପ୍ରଥମେ ନାମୋଲ୍ଲେଖ କରିଥିଵାର ଜଣାଯାଏ । ସେହିପରି କାଳିଦାସ ଏହି ନକ୍ଷତ୍ରର ରଙ୍ଗ ଵିଷୟରେ ଏମନ୍ତ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଥିଵା କଳ୍ପଦ୍ରୁମ ସଂସ୍କୃତ ଅଭିଧାନରୁ ଜଣାପଡ଼ିଛି ।
“ପଦ୍ମାକୃତ୍ଯୁଜ୍ଜ୍ଵଳୈକତାରକାମୟଂ ।
ଅସ୍ଯା ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେଵତା ଶିଵଃ ।”
୨୧୦୦ ଵର୍ଷ ପୂର୍ଵେ ଚୀନ ଦେଶୀୟ ଜ୍ୟୋତିଷମାନେ ଏହି ଆର୍ଦ୍ରା ଵା betelgeuse ନକ୍ଷତ୍ରର ରଙ୍ଗ ଧଳା ମିଶା ହଳଦିଆ ବୋଲି ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି କିନ୍ତୁ ଏହାର ତିନିଶହ ଵର୍ଷ ପରେ ଦ୍ଵିତୀୟ ଶତାବ୍ଦୀର ଐତିହାସିକ Ptolemyଙ୍କ ଵର୍ଣ୍ଣନା ଅନୁସାରେ ଏହି ନକ୍ଷତ୍ରର ରଙ୍ଗ କମଳା ଵା ନାରଙ୍ଗୀ ରଙ୍ଗ ହୋଇଯାଇଥିଲା । ଏଥିରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ଵିଗତ ପାଞ୍ଚ ହଜାର ଵର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଏ ନକ୍ଷତ୍ର ନିଜ ଜୀଵନର ଶେଷ ଚରଣରେ ପହଞ୍ଚି ଯାଇଛି ।
ଆର୍ଦ୍ରା ଵା Betelgeuse ନକ୍ଷତ୍ରର ଆଲୋକ ମଧ୍ୟରେ ଵର୍ଷାନ୍ତରରେ ପ୍ରଭେଦ ଦେଖାଯାଏ । ସାର୍ ଜନ ହର୍ସେଲ ପ୍ରଥମେ ୧୮୩୬ ମସିହାରେ ଏ ଵିଷୟରେ ଗଵେଷଣା କରି ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକ
Outlines of Astronomyରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଥିଲେ । ଆଧୁନିକ ଗଵେଷକଙ୍କ ଅନୁସାରେ ଅଦୃଶ୍ୟ ବ୍ଲାକହୋଲ୍ କିମ୍ବା Gravitational
Darkening ଯୋଗୁଁ betelgeuse ଵା ଆର୍ଦ୍ରା ନକ୍ଷତ୍ରର ଆଲୋକ ଏଭଳି କମ୍ ବେଶି ଜଣା ପଡ଼ୁଛି । ସେହିପରି Nasa ପକ୍ଷରୁ ହୋଇଥିଵା ଏକ ପର୍ଯ୍ୟଵେକ୍ଷଣରୁ ଜଣାପଡ଼ିଛି ଯେ betelgeuse ଵା ଆର୍ଦ୍ରା ନକ୍ଷତ୍ରରୁ ନିସୃତ dust cloud ଯୋଗୁଁ ଆମ ପାଖକୁ ଏହାର ଆଲୋକ ଠିକରେ ପହଞ୍ଚି ପାରୁନାହିଁ । ଏହା ବି ଏକ ପ୍ରମାଣ ଯେ ଭଵଷ୍ୟତରେ ଆର୍ଦ୍ରା ଵା betelgeuse ଏକ ସୁପରନୋଵା ଵିସ୍ଫୋରଣ ଯୋଗୁଁ ଫାଟିଵାକୁ ଯାଉଛି କାରଣ ଯେତେବେଳେ ବି କୌଣସି ତାରକା ବୁଢ଼ା ହୁଏ ସେ ମହାକାଶରେ energy (ଶକ୍ତି) ଓ matter (ଵସ୍ତୁ) ନିର୍ଗତ କରିଥାଏ । ଏହାକୁ ଵୈଜ୍ଞାନିକମାନେ surface mass emission ଵା SME କହିଥାନ୍ତି । Betelgeuse ପାଖାପାଖି ଆଠ ଟ୍ରିଲିଅନ ଏଵରେଷ୍ଟ ପର୍ଵତ ଓଜନ ଵିଶିଷ୍ଟ ଵସ୍ତୁ ଓ ଶକ୍ତି ନିର୍ଗତ କରୁଛି ବୋଲି ଗଵେଷକମାନେ ଆକଳନ କରିଛନ୍ତି । ଯେତେବେଳେ ଏହି ଅସ୍ଥିର ଅଵସ୍ଥା ଏହାର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପହଞ୍ଚିଯିଵ ଏଵ ନ୍ୟୁକିୟସ୍ ଫ୍ୟୁଜନ୍ ତଥା ଗ୍ରାଵିଟି ମଧ୍ୟରେ ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷା ଅସମ୍ଭାଳ ହେଵ ସେତେବେଳେ betelgeuse ଵା ଆର୍ଦ୍ରା ନକ୍ଷତ୍ର ସୁପରନୋଵା ଵିସ୍ଫୋରଣ ଯୋଗୁଁ ନ୍ୟୁଟ୍ରନ ତାରକାରେ ପରିଣତ ହୋଇଯିଵ ।
ତେବେ ଆର୍ଦ୍ରା ନକ୍ଷତ୍ରର ଏଭଳି ନାମକରଣ ପଛରେ କ'ଣ କାରଣ ରହିଛି ?
ଆର୍ଦ୍ର ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ତ ଓଦା, ସନ୍ତସନ୍ତିଆ, ଶିଥିଳ,ମୃଦୁ,କୋମଳ,ଚଟଚଟିଆ,ଅଠାଳିଆ ଇତ୍ୟାଦି । କ'ଣ ଆର୍ଦ୍ରା ନକ୍ଷତ୍ରର ଵର୍ଷାନ୍ତରରେ କମ୍ ବେଶି ହେଉଥିଵା ଆଲୋକ ଆଧାରରେ ଏଭଳି ନାମକରଣ ହୋଇଥିଲା କି ?
No comments:
Post a Comment