Tuesday, July 23, 2019

ଢେଙ୍କାନାଳର ଶବ୍ଦ ୩

•କାତି—କଟୁରୀ, କୁରାଢ଼ି

•କୁଟ୍’ କୁଟା—ଛୋଟ ଛୋଟ ଟୁକୁଡା଼,ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର ଖଣ୍ଡ ଅଵସ୍ଥା

•କୁଟକୁଟିଆ—କପଟିଆ,ଵିଚ୍ଛିନ୍ନତାଵାଦୀ ଘରଭଙ୍ଗା ଲୋକ ଯେଉଁମାନେ କୌଶଳରେ କଥା କହି ଲୋକଙ୍କ ଘର ଭାଙ୍ଗନ୍ତି । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ— ଶକୁନି !
(ତୁଳନା—ଖୁଟୁଖୁଟିଆ-ଅଶାନ୍ତ, ରାୟଗଡ଼ା)

•କୁଡି଼(କୋଡ଼ି)—କୋଦାଳ

•କୁରୁଟ—କୋରଟ;ତାଳ ବାହୁଙ୍ଗାରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଦଉଡି଼

•କୁର୍ହିଆ—ଛୋଟ ଅସ୍ଥାୟୀ ଘର; ପିଲାଙ୍କ ଖେଳିଵା ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଵାସୋପଯୋଗୀ କୁଡି଼ଆ ଗୃହ 

•କୁଲୁଙ୍କୁ—ମୁରୁଜ

•କୁହୁଲା(ପାଗ)— ବର୍ଷାଦିନେ ଥଣ୍ଡାପାଗ

•କେନ୍ତେରା ଖଟା—ଏକପ୍ରକାରର ଆମ୍ଵ ଖଟା
[ତୁଳନା—:କେନ୍ତରା—ଚିରାଚିରା(ଭ),କେନ୍ତାରୀ—ଛିନଭିନ୍(ଭ);ଏ ଖଟା ମଧ୍ୟ କଞ୍ଚାଆମ୍ଵକୁ ଅତି ଛୋଟ ଲମ୍ଵା ପରସ୍ତ ପରସ୍ତ ଟୁକୁଡା଼ କରି ବନାଯାଏ]

•କେରେକେରେ—ହୋ ହାଲ୍ଲା ପାଟିତୁଣ୍ଡ କରିଵା;ବେଶି ବଲବଲ ହେଵା(ବଲାଙ୍ଗୀର—ବିଡା଼ଏ)

•କେରାୟେ—କାକୁଡି଼

•କୋଟା—ଭାଗ

•କଙ୍କତ—ପାନିଆ(ସଂ—କଙ୍କତିକା)

•କ୍ରୋଟ—ଖାଲ

•ଖଅଡି଼ଵା—ଖରଡି଼ଵା;ପାଣି ନଦେଇ ଭାଜିଵା

•ଖଇ—ନିଆ/ଲିଆ ସାଥିରେ ଥିଵା ଧାନ ଚୋପା

•ଖଜବଜ— ଚୁଙ୍ଗ ଚୁଙ୍ଗ ହେଵା;ଅସ୍ତିର ହୋଇ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଵା

•ଖଞ୍ଜା—ଗୋଟିଏ କୁଟୁମ୍ବ ଏକାଠି ରହୁଥିଲେ ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ଘରକୁ ସାମୁହିକ ଭାଵେ ଖଞ୍ଜା କୁହାଯାଏ ।

•ଖଡ଼ମ—କଠଉ

•ଖଡ଼ଖଡି଼ଆ— ଭଲରେ ତେଲ ଦେଇ ଭଜାଯିଵା ଅଵସ୍ଥା;ନୂଆ ଅର୍ଥରେ ନୋଟ୍ ସହ ଏ ଶବ୍ଦର ଵ୍ଯଵହାର ହୁଏ ଯଥା ଖଡ଼ଖଡିଆ ନୋଟ । କଳାହାଣ୍ଡିରେ ଖୁଡ଼୍ ଖୁଡା଼ ଶବ୍ଦ ଏଇ ଅର୍ଥରେ ଚଳୁଅଛି ।

•ଖଣ୍ଡମଣ୍ଡଳ—ସାରା ଅଞ୍ଚଳ(କଟକାଞ୍ଚଳରେ
                  ବିଏ ଶବ୍ଦ ଚଳେ)
•ଖଣ୍ଡିଆଖାବେରା—ଖଣ୍ଡିଆଦଣ୍ଡିଆ,କ୍ଷତାକ୍ତ

•ଖଲୁ—ଭଲ(ଢେଙ୍କାନାଳରେ ‘ଖାସା’ ମାନେ ଖୁଵ୍ ଭଲ କିନ୍ତୁ ଅନୁଗୋଳରେ ‘ଖଲୁଆ’ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ଦୁଷ୍ଟ ତୁଳନା କର ‘ଖଳ’)

•ଖାଆଟା—ଲୁଗା

•ଖାଳ—ଶାଖା(କାମାକ୍ଷାନଗର ଅଞ୍ଚଳରେ ଗଛର ଶାଖା ପାଇଁ ବାହିଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଚଳିତ)

•ଖିଆ ପକେଇଵା—ଧାନ ଵା ଖାଦ୍ଯଶସ୍ଯକୁ ପଵନରେ ଉଡେ଼ଇଵା(ଶସ୍ଯ ଖିଆ ଯାଏ ତେଣୁ ଏଭଳି ଵ୍ଯଵହାର ହୋଇଛି)

•ଖୁକୁଡି଼―ଶୁଖିଲା ତାଳପତ୍ରର ବାହୁଙ୍ଗି
(ତୁଳନା— କଳାହାଣ୍ଡିରେ ତାଳଟାଙ୍କୁଆ ଗଜାକୁ ଖୁକ୍'ଡି଼ କୁହାଯାଏ;ସଵର୍ଣ୍ଣପୁରରେ ଖୁଖୁଡ଼ = ତାଳଗଜା, ମୟୁରଭଞ୍ଜରେ ଖୁଙ୍କୁଡି଼=ତାଳ ଟାଙ୍କୁଆ ଭିତରର ଶଶ)

•ଖୁନ୍ଦା—ହାତରେ ମୁଠା କରିଵା ପ୍ରକାର ଭେଦ

•ଖୁସିଵା = ଖୋସିଵା

•ଖୁଜୁବୁଜୁ—ଅସ୍ଥିର ହେଵା

•ଖୁଜୁବୁଜିଆ— ଚଞ୍ଚଳିଆ, ଅସ୍ଥିରମନା

•ଖୁସେଇଵା— ଛୋଟ ଗଛର ଚିରିପାଖରେ ଛୋଟ କାଠି କିଂଵା କାଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ଅଳ୍ପ ଅଳ୍ପ ମାଟି ଖୋଳିଵା ; ଏହା ଦ୍ଵାରା ଗଛ ଭଲ ବଢ଼େ । ଏ ଶବ୍ଦ ନୟାଗଡ଼ରେ ଖୁଞ୍ଚେଇଵା ଭାଵେ ଚଳୁଅଛି ।

•ଖୁଡୁତାଶୁର—ମାମୁଁ ଶଶୁର;ସ୍ଵାମୀର ମାମୁଁ

କ୍ରମଶଃ...

No comments:

Post a Comment

ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ରାଣ୍ଡ ଓ ରାଣ୍ଡୀ ଶବ୍ଦର ଵ୍ୟଵହାର ଓ ଏହାର ଵ୍ୟୁତ୍ପତ୍ତି ଇତିହାସ

କନ୍ୟାସୁନା ଗଳ୍ପରେ ଫକୀର ମୋହନ ସେନାପତି ରାଣ୍ଡ ଶବ୍ଦକୁ ଵିଧଵା ଅର୍ଥରେ ଦୁଇଥର ପ୍ରୟୋଗ କରି ଲେଖିଛନ୍ତି... “ମିଶ୍ରେ କହିଲେ, "ସେ କଥା ଏ କଥା ଢେର ତଫାତ୍ । ସେ ...